Nýtt Helgafell - 01.06.1956, Síða 40

86
NÝTT HELGAFELL
mín hönd, sem brýndi logandi sverð viians
jafnskjótt og eggjar þeirra tóku að slævast
í snjókófinu ..."
En óbyrgðartilfinningin gerir hann að
sakamanni; hann gengst ósjálfrótt við sam-
sekt að hinum voveiflegu atburðum, sem ger-
ast við ströndina —, og samábyrgð um leið
að kvölum blekkts og hrakins mannkyns.
Þetta er siðferðilegt inntak sögunnar, sem
brjálast ekki, þó að höfundi kunni að bregð-
ast bogalistin, þegar hann fer að lýsa öðrum
en vitaverðinum. Vörðurinn ber söguna uppi
— eins og til stendur.
Skipbrotsmannahópurinn verður hins vegar
sviplaus strax og hann kemur á land, og það
liggur nærri að sagan missi marks fyrir bragð-
ið: það er svo bágt að láta sér ekki á sama
standa um hópinn og afdrif hans. En vita-
vörðurinn bjargar enn sögunni. Viðbrögð
hans í sögulok eru hvert öðru trúlegra. lafn-
vel strandmennimir lifna snöggvast af ná-
vist hans, þegar hann stendur fyrst 'frammi
fyrir hópnum og heilsar þeim öllum, 24 að
tölu með handabandi!
Þreyta varðarins og Edensþrá að loknu
erfiði eru rökrétt og heppileg sögulok. Þannig
hlaut höf. að skilja við hann. Heyrnarlaus
og mállaus maður hefir verið sendur til að
draga líkin undan sjó; það er óhugsandi, að
vörðurinn eigi í bili afturkvæmt í daufdumb-
an mannheim.. En jafn ólíklegt að höf. sé
með öllu skilinn að skiptum við manngerð
vitavarðarins, sem honum hefir tekizt að
gæða svo sjálfstæðu og sterku lífi og blása
í brjóst neista af samvizku aldarinnar.
K. K.
„Frá góðu fólki"
Alan Paton: Grát, ástkæra fóstur-
mold. Almenna bókafélagið, 1955.
Þessi bók segir frá góðu fólki. Sá sem
drepur er góður, sá sem drepinn er engu
lakari, feður þeirra og synir fallast í faðma
í sögulok. Vondu mennirnir em tómir skugg-
ar, flestir nafnlausir, okkur varðar ekkert um
þá. Böl góðu mannanna er sprottið af ein-
hverjum illum öflum, sem að litlu leyti sjást
og varla er reynt að skýra. Helzta ráðið til
að koma í veg fyrir hungurdauða bamanna
er að þiggja mjólk hjá góða hvíta mannin-
um og plægja síðan jörðina uppímóti svo að
hún verði síður örfoka.
Eins og kunnugt er hafa hvítir menn á
undanförnum öldum leitazt við að kúga alla
sem eru öðruvísi á litinn en þeir sjálfir: rauð-
ir, gulir, svartir eða mórauðir. En þessi mis-
lita hjörð reynir nú æ ákafar að hrista af
sér okið, heimtað sama rétt og þeir sem
ljósari em á hömndslit. Um þau átök hafa
margar sögur verið skrifaðar á undan þess-
ari og flestar á einn veg: þær lýsa miskunn-
arlausri grimmd og harðýðgi hvítra manna
gegn mislitum. En öll þau rit virðast ekki
hafa borið mikinn árangur. Fyrir skömmu
ærðust hvítskinnar í suðurlöndum Banda-
ríkja þegar æðstu stjómarvöld landsins
kváðu svo á að mislit börn mættu ganga í
sömu skóla og hvít. 1 Suður-Afríku hefur hvít-
um mönnum tekizt að halda þeim forréttind-
um auðs og hömndslitar sem þeir hafa haft
frá því er þeir brutust inn í landið, og á síð-
ustu árum hefur doktor Malan og aðrir stjóm-
arherrar Suður-Afríku lögfest allsherjarkúg-
un blámanna þar í landi.
Mér er nær að halda að Alan Paton viti
betur en hann lætur. En hann sér hve lítinn
árangur allar eldri skáldsögur um Tómas
frænda og böm hans hafa borið, og því
reynir hann að troða nýja slóð. Vera má,
að saga hans verði klæði á vopn í þeirri
hatrömmu baráttu sem tvær til þrjár milljónir
hvítskinna í Suður-Afríku heyja nú við átta
til tíu milljónir þeldökkra manna sem byggja
sama land. Og hið slétta og bjarta yfirborð
þessarar bókar hentaði vel, þegar hún var
valin til útgáfu hjá hinu nýstofnaða Almenna
bókafélagi.
JÓNAS KBISTIÁNSSON