Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.12.1958, Blaðsíða 62

. . . Vanskapninpur til sálar og líkama kom hér
og var málpípa hvskisins handan við sand ...“
(bls. 65—70).
hað liggur við, að Jón gangi lengra en lýs-
ingar ámáttugustu kykvenda í mannsmynd,
sem lcsið verður um í ævintýrum og tröllasög-
um. Er l>ó karlþjóð [ressi furðu fábreytileg,
hávaxin og haltrandi. Einn feitur, stuttur
skratti hcfði þó aukið á fjölbreytnina í ófreskju-
safni þessu.
Ekki eru líkamsviðbrögð fólks þessa öll raun-
særri. f’annig er tengdafaðir Þorra haltrandi
við stafprik efst á bls. 15, en neðst á sömu
síðu er karl kominn á harðasprett alls óhaltur
og svo staffírugur, að hann ógnar fullkomlega
tengdasyni sínunr ungum og fílefldum. Þess
háttar ófreskjur dreymir börn stundum á
nóttum, ef þau hafa lesið hrottafcngin ævintýr
að kvöldi.
Lýsing þess, cr mágar Þorra gera tilraun að
ræna honum, er kannski öllu meira í ætt við
kúasmalasögur úr villtasta vestrinu en raun-
verulega martröð, en mcð öllu óraunsæ og án
tcngsla eða tilgangs í söguþræðinum. Að vi'su
segir af því f ævintýrum, að slæmar stjúpur
héldu fögrum kóngadætrum föngnum allt svo
að öldum skipti, en tæpast verður því trúað
upp á Suðurnesjamcnn.
Þá virðist hugsanasamhengið í óljósasta lagi
í eftirfarandi kafla á bls. 83:
„Um vorið hafði hann komið með Hvat,
einfeldninginn, sem ósköp lítið hafði farið
fram. Hann fól hann afa og ömmu til uppeld-
is eins og fyrr. Amma tók hann á skaut sér, en
afi lcit brosandi framan í hann, athugull að
vanda. Væri vel að gáð, mátti þó greina fram-
för. Og hak við bögumæli hans glitti stundum
í góða greind, jafnvel hcklur í meðallagi. Hann
hafði meðferðis bréf frá kennara sínum, sem
lauk lofsorði á hann og taldi ótta um van-
þrrska ástæðulausan. Hvatur var nú fimm
vetra gamall."
Þetta verður að skilia svo, að ólæst, fimm
ára barn, þar að auki illa talandi, komi til afa
síns með meðmælabréf upp á vasann eftir
skólagöngu hjá kennara. Þetta er næstum cins
og Egill Skallagrímsson á fylliríi þrevetur.
Um svokallaðar sálarlífslýsingar í sögu þess-
ari et naumast að ræða, en þó er einn |>áttur
þess lífs, sem verður geysiþungur undirstraum-
ur sögunnar, en það eru kynhvataþankar og
vúðbrögð Þorra, konu hans og aumingjans Rún-
ars. Er æsisprettur stóðhrossanna í upphafi eins
60
konar forleikur þeirrar ólgu, sem aldrei lægir í
kroppi þessara persóna. Frjósemisdýrkandi á
borð við Þorra Sighvatsson er fágætur í íslenzk-
um bókmenntum:
„Ég öfundaði kunningja mína, þegar kcnur
þeirra voru þungaðar og þeir töldu tímann
fram að burði . . . (bls. 52) . . . Gleði mín
yfir þunga hennar brauzt fram í óhemjulegri
ást . . . (bls. 53) ... hugur hans ekki hjá eig-
inkonu í Stóruvík heldur annarri, ckki óbyrju,
heldur annarri, ekki hjá þýzkri konu eða cnskri,
lieldur annarri, sem beið hans í húsi foreldra
lians og gat honum son, hjá annarri, sem hann
hefði fúslega gert þungaða að tíu sonum . . .
(bls. 36).
Naumast man ég hliðstæðu við þessa getn-
aðargleði Þorra, nema ef vera skyldi það föð-
urstolt, sem svo er lýst í gömlu kvæði:
„Fjörutíu og átta alls ég uppteiknaði
börn mín sjálfs á bæjarhlaði,
berhöfðaður stóð karlinn glaði.“
Illskiljanlegur er sá ástarþokki. sem tilfært
óléttuskraf beri vott um. Enn klunnalegri eru
þó þær kynóralýsingar, sem helgaðar eru fá-
ráðlingnum Rúnari og „herlegustu gullum
þessa heims“. Þá er eftirfarandi röksemda-
færsla fyrir haturshug meira í ætt við sóða-
skap en skýra hugsun:
„Oftast kom hann (Rúnar) með myndir,
sem hann hafði tciknað sjálfur. Þær voru ósköp
ánalegar og sóðalegar. Tvisvar um haustið kom
hann með limi af dýrum. Orðin, sem fylgdu,
eru ekki eftir harandi.
Svo kom hann að okkur Sigrúnu eitt sinn
niðri á Hólma. Þá kom hann utan úr Skoru.
Fyrr en varði hafði hann dregið upp úr vasa
sínum tirmul af sóðadrasli, sem hann hafði
augsýnilcga tínt í Skorunni. Hann sagði, að
Sæunn sendi ykkur þetta, til þess að ekki
þyrfti að vcrða uppvíst um hórdóm systur
sinnar í annað sinn. Hermenn nota það víst...
Þá veit ég hver það var, sem bar hatrið yfir
sandinn. sagði Þorri." (bls. 138—139).
Eftir lestur þessa pistils verður sá grunur
áleitinn, að höfundur hafi fleiri sjónarmið í
huga í kynferðismálalýsingum sínum en gefa
skýringu á sálrænum viðbrögðum sögupersóna
sinna eða færa rök fyrir atburðarás. Ekki er þó
vafi á, að kynlífslýsingar bókar þessarar eru
„merkilegt rannsóknarefni“, en að likindum
forvitnilegri frá sjónarmiði sálarfræðinnar en
bókmenntasögunnar.
Hvort heldur sem höfundur ætlar mönnum
DAGSKRA