Félagsbréf - 01.01.1958, Blaðsíða 16

6
FELAGSBREF
slcálda og rithöfúnda. Þaö er engan veginn hrífandi sjón aö lita
yfir hóp sovétskálda í dag. Þau skortir aö vísu fátt veraldlegra
gæöa, þau er fyrir stjómina skrifa, annaJö en frelsi, — miðlungs-
skáld og þar fyrir neöan, smjaörandi fyrir hálflæsri lúxusyfirstétt
og ófyrirleitnum einvalda, dreifandi lífslygum yfir fólkiö, þegjandi
þunnu hljóöi, þó að stéttarbræöur þeirra í næsta nágrenni séu fang-
elsaöir, pyndaöir eöa teknir af lífi. En þeir láta ekki á sér standa
að ausa auri stéttarbræöur sína vestræna, ekki sízt þá, sem
snúa frá kommúnismanum, eins og Bandaríkjamanninn Howard
Fast, sem lengi var frægasti kommúnistarithöfundur á Vestur-
löndum og var þá hafinn mjög upp til skýjanna austan jám-
tjalds, en hefur nú fengiö meira en nóg af þeim félagsskap, og
fékk þá einnig fljóta afgreiðslu eystra hjá rithöfundum, sem
áöur höföu þótzt vera miklir vinir hans.
Samtíðin sýnir ekki mikinn áhuga á sovétskáldum, og fram-
tíðin mun líta þau smáum augum. En er rétt aö dæma þau hart ?
Er ekki nær að dæma hart þá frjálsa stéttarbræöur þeirra, sem enn
vinna fyrir það þjóðskipulag, er leikur bræður þeirra svo grátt. Að-
stæður sovétskáldanna em verri en illar. Þau mega hvorki segja
sannleikann né þegja, ef þau eiga að halda trausti yfirstéttar-
innar. Og ekki er öllum þegnum einvaldsríkja nútímans gefin
skapfesta hins sextuga Tibors Derys, sem afplánar nú 9 ára fang-
elsisdómj eöa Milovans Djilasar.
En dæmi Dudintseffs og Pasternaks sýna, að sovétskáld eru
ekki öll ánægð með að selja stjórninni skáldkyndil sinn til þess
aö láta slökkva á honum, og mun sú óánægja fara vaxandi. Og
byltingin í Ungverjalandi var bonn uppi af skáldum og menntar
mönnum. Einskis hliðstæðs mun að vísu að vænta hjá Rússum að
sinni, til þess virðist skáldastéttin of ósamstæð ennþá. Og ekki
er heldur útlit fynr, að vestrænir andans menn hefji neina „inn-
rás andans“ í Sovétlönd. Krústjoff mun eigi líða slíkt.
Eigi að síður virðist hlutverk hinna frjálsu andans manna
aldrei hafa verið veglegra en nú. Einræðisöflin eru voldug, og
á þeim þarf að vinna, þótt langan tíma taki, blekkingavefimir
flóknir, og úr þeim þarf að greiða. Hvorugt veröur gert með
skálaræöum né vopnum, heldur með sannleikanum einum.