Félagsbréf - 01.01.1958, Blaðsíða 15

FELAGSBREF
5
Eyðilcgging búkiuonnta.
Aðeins með tvennu móti er hægt að koma í veg fyrir áhrif
sannra bókmennta: / fyrsta lagi með því að eyðileggja verkin
í handriti. 1 öðru lagi með því að eyðileggja skáldin. Og þó að
íslendingar hristi höfuðið yfir slíkum vinnubrögðum, er rétt
að gera sér Ijóst, að það er einmitt þetta, sem gert er í einræðis-
löndum á mjög skipulagðan hátt, einkum hjá kommúnistum.
Þessar stjórnir eru yfirleitt svo spilltar, að þær þola ekki sanna
túlkun af ótta við þegnana, þola yfirleitt ekki neins konar and-
leg áhrif á almenning, nema þau miði að því að frægja sjórn-
ina sjálfa eða ófrægja óvini hennar.
Við vitum ekki t. d. hversu mörg skáldverk Rússum hefur
tekizt að eyðileggja, en við vitum, að þeim hefur mistekizt að
eyðileggja nokkur, tvö nú eftir dauða Stalins. Hið fyrra heitir
Ekki af einu saman brauði eftir Dudintseff og kom út
í lýðræðislöndum í fyrra, það síðara Zhivago læknir eftir
Boris Pasternak, var gefið út á ítalíu i nóvember síðastl.
Gerðu Rússar sér þó mikið ómak til þess að koma í veg fyrir
útbreiðslu beggja. Eru þetta hvort tveggja góð verk, hinu síð-
ara hefur verið líkt við Stríð og frúð Tolstoys, og ef sá
dómur er á rökum reistur, hefur einum dýrgrip heimsbókmennt-
anna verið bjargað þaima úr rándýrs klóm.
. . . oji á v«*l tyrfúum bumlinn bás liaula cftir töðumeis.
Miklu árangursrikari og hættulegri hefur reynzt viðleitni
kommúnistastjórnanna til að eyðileggja rithöfundana. Þetta er
gert með fégjöfum samhliða ógnun þjóðfélagsins, og ef það
tvennt eigi nægir, þá ofsóknum, fangelsi eða dauða. Þessi skipu-
lagða starfsemi snertir hvert skáld og rithöfund austan jám-
tjalds. Helztu áhrifin eru þau, að smjaðrarar, hræsnarar og róg-
berar hljóta rikuleg heiðurslaun, villur, hvíldarheimili og Stalin-
verðlaun (nú Leninverðlaun). En ef einhver sýnir viðleitni til
listrænnar sköpunar, er hann hrjáður og ofsóttur og algerlega
meinað að njóta sín.
Slík aðferð hefur í för með sér óhugnanlega spillingu meðal