Sveitarstjórnarmál - 01.04.1991, Blaðsíða 50

SAMGÖNGUMÁL
Vegageröin hefur um alllangt skeiö
unnið aö rannsóknum á möguleg-
um framkvæmdum m.a. í Ólafs-
fjaröarmúla, Vestfjöröum og á
Austfjörðum. Áhugi Vegagerðar
ríkisins á Hvalfjarðargöngum hefur
ætíö veriö mikill, og hefur reynsla
Vegageröarinnar greinilega nýtzt
mjög vel í þeirri umfjöllun, sem þar
hefur átt sér staö.
Stundum er þaö svo, þegar fjall-
aö er um opinber fyrirtæki, aö stutt
er í gagnrýni í þeirra garö sökum
þvergiröingsháttar, þröngsýni og
íhaldssemi. Því fer fjarri, aö Vega-
gerö ríkisins tengist framannefnd-
um hugtökum, þegar fjallaö er um
þátt stofnunarinnar hvaö varöar
þau nýju viðhorf, sem lögin um
Hvalfjarðargöng staðfestu. Fram-
ganga Vegagerðar ríkisins hefur í
Hvalfjaröarmálinu verið með þeim
hætti, aö þar hefur íslenzk stjórn-
sýsla sýnt sínar beztu hliöar.
Vegagerð ríkisins hefur á liðnum
árum gert nokkrar athuganir á um-
ferð og rannsóknir á bergi í Hval-
firði, og eru töluverðar upplýsingar
fyrir hendi, m.a. skýrsla Vegagerð-
arinnar um máliö í heild frá í októ-
ber 1990.
II. STOFNUN HLUTAFÉLAGS -
SAMNINGUR VIÐ RÍKIÐ
1. Spölur hf.
Þegar lögin um vegtengingu um
utanveröan Hvalfjörö höföu verið
samþykkt, fóru fulltrúar Sements-
verksmiðju ríkisins, Akraneskaup-
staöar og íslenzka járnblendifé-
lagsins hf. þess á leit viö
samgönguráðherra, aö gengiö yröi
til samninga við fulltrúa þessara
aöila um undirbúning, fram-
kvæmdir og rekstur vegtengingar
á grundvelli laganna. Viöræöur
hófust í ágúst áriö 1990 og lauk
meö gerð samningsdraga í des-
ember 1990.
Þegar drög að samningi lágu
fyrir, var gengizt fyrir stofnun
hlutafélags, sem eftir miklar
vangaveltur fékk nafnið Spölur hf.
Heildarhlutafé var ákveðið 70 millj.
kr., sem skiptist þannig:
Sementsverksmiðja
ríkisins............. 15,1 m.kr.
Akraneskaupstaður .... 7,5 m.kr.
íslenzka járnblendi-
félagiö hf........... 12,6 m.kr.
Skilmannahreppur ..... 7,5 m.kr.
Borgarnesbær ......... 0,5 m.kr.
Krafttak hf........... 2,3 m.kr.
ístak hf.............. 1,0m.kr.
Grundartangahöfn .... 13,2 m.kr.
Kjalarneshreppur...... 0,3 m.kr.
Vegagerö ríkisins.... 10,0 m.kr.
Hlutafé er annars vegar vinna og
gögn, sem hluthafar leggja til fé-
lagsins, svo og beinir fjármunir,
sem ætlað er aö standa undir
kostnaöi viö nauðsynlegar rann-
sóknir.
Það nýmæli er staöfest með
stofnun Spalar hf., aö Vegagerð
ríkisins er þátttakandi meö hlutafé,
sem nemur þeim kostnaöi, sem
lagður hefur veriö í verkefnið á
liðnum árum, og er það fagnaðar-
efni, að ríkiö taki þannig þátt í
þessu verkefni.
Samtök sveitarfélaga á Vestur-
landi og Samtök sveitarfélaga á
höfuöborgarsvæðinu hafa lýst yfir
stuöningi viö stofnun Spalar hf., og
SSV hefur samþykkt kaup á hluta-
fé, en SSH hefur þau mál til skoö-
unar.
2. Samningur vi& ríkib
Samningur, sem Spölur hf. geröi
við samgönguráöuneytiö og fjár-
málaráöuneytið á stofnfundi Spalar
hf., hefur veriö staðfestur af Al-
þingi. Samningurinn tryggir hluta-
félaginu forgang til rannsókna,
framkvæmda og reksturs á göng-
um undir Hvalfjörð í 25 ár, þó
þannig, að sá tími getur lengzt eöa
stytzt um fimm ár. Innan tímans eru
nokkur tímamörk, sem áhrif geta
haft á gildistíma samningsins, t.d.
að rannsóknum þarf að Ijúka innan
þriggja ára, frá því að Alþingi
staðfesti samninginn, og að hefja
þarf framkvæmdir innan fjögurra
ára, frá því rannsóknir liggja fyrir,
en alls hefur félagið, frá því rann-
sóknum lýkur, sjö ár til þess aö
Ijúka framkvæmdum.
Um gerö ganga er ekkert kveðið
á um í samningnum, enda Ijóst, að
á seinni stigum verður tekin
ákvöröun þar aö lútandi, en í
samningnum er þó gert ráð fyrir, aö
norskir staölar gildi um gæöi þess
mannvirkis, sem byggt verður.
Ríkiö mun annast tengingu
ganganna viö þjóövegakerfið, og
má segja, aö tvær leiðir komi helzt
til greina, svonefnd Hnausa-
skersleiö, sem er vestan Tíða-
skarös á móts við Innra-Hólm, og
svo Kiöafellsleiö i Kjósarhreppi.
Vegtengingar við þjóövegakerf-
iö eru miskostnaöarsamar, eftir því,
hvorum megin Akrafjalls veröur
fariö. Dýrast er taliö að fara vestan
Akrafjalls, með nýjan þjóðveg og
yfir Grunnafjörö og tengjast þjóö-
vegi nr. 1 á Fiskilækjarmelum. Því
er ekki aö leyna, aö áhugi flestra
Vestlendinga beinist að þessari
útfærslu.
Staöarval ganga og útfærsla á
tengingu viö þjóöveg nr. 1 eru á
þessu stigi einupgis vangaveltur,
þar sem mun ítarlegri rannsóknir
þarf til þess aö fastsetja þessa
þætti. Samningur sá, sem Spölur
hf. hefur gert viö ríkið, er nýjung í
vegamálum á íslandi. Þau atriöi,
sem þar er kveðið á um, eiga sér
hliðstæöur erlendis, t.d. taka veg-
tolls, sem standa skal undir fram-
kvæmdum og gefa þeim, sem fjár-
magna þær, von um eðlilegan arð
af fjárfestingunni. Þó er hægt að
kalla þá aöferð, sem viðhöfð er
hérlendis, að nokkru leyti sér-
íslenzka, þar sem sveitarfélög, ríki
og fyrirtæki áætla að leggja saman
í áhættuframkvæmd af þessu tagi,
þ.e. bæði rannsóknir, fram-
kvæmdir og rekstur. Nánari út-
færsla framkvæmda og reksturs
liggur ekki fyrir, en ýmsar leiðir
koma til greina.
Tilgangur samningsins við ríkið
og reyndar stofnun Spalar hf. er i
því skyni að flýta framkvæmdum,
sem annars yrðu ekki áætlaðar á
næstu árum, samhliða því, að um
arðsaman rekstur getur verið aö
ræða. Þannig kann að vera, að
þátttaka einstakra aðila í hlutafé-
laginu byggist á misjöfnum for-
sendum, þó svo að þessi sjónar-
mið, hvort heldur er
arðsemissjónarmið eða byggða-
112