Sveitarstjórnarmál - 01.04.1991, Side 62

UMHVERFISMÁL
Lífrænn úrgangur:
Vandamál eáa verðmæti?
Stefán Gíslason, sveitarstjóri og líffræðingur
Um fátt er meira rætt á þingum
sveitarstjórnarmanna en sorphirðu
og sorpeyðingu, enda er Ijóst, að
ráðast þarf í miklar og kostn-
aðarsamar framkvæmdir á næstu
árum til að koma þeim málaflokki í
viðunandi horf. Sem betur fer er
þó hægt aö leysa einstaka þætti
þessa vandamáls með einföldum
og ódýrum hætti.
Til skamms tíma hefur nær öllu
sorpi veriö safnað saman ó-
flokkuðu og það síðan urðaö eða
brennt. Þannig hefur tapazt mikið
af lifrænum efnum, bæði úr garð-
sorpi og venjulegu heimilissorpi.
Þessi efni má auðveldlega end-
urnýta til hagsbóta fyrir Móður Jörð
og okkur, sem á henni búum.
Allan garöúrgang má setja i
safnhauga eða safnkassa. Rotnun
slíks úrgangs tekur um þrjú ár við
íslenzkar aöstæður, og á þeim
tíma breytist úrgangurinn í nær-
ingarrika gróðurmold. Ætla má, að
garðúrgangur sé um 5% af öllum
úrgangi, sem til fellur á landinu. í
stórum einbýlishúsagarði getur
þessi úrgangur jafnvel náð hálfu
tonni á ári. Því er Ijóst, aö með
nýtingu þessa úrgangs er unnt að
minnka verulega það sorp, sem
kemur til eyðingar.
En þaö er ekki aðeins garð-
úrgangur, sem nýtist í safn-
kössum. Þar má líka setja margs
konar heimilissorp, svo sem flesta
matarafganga og jafnvel pappír.
Ekki er fráleitt aö ætla, að með
þessu móti megi minnka heild-
arsorpmagnið um 30%. Umleiðer
lagður grunnur aö gróskumikilli
garðrækt, auk þess sem þessu
fylgir mikill sparnaður fyrir sveit-
arfélögin vegna minni sorp-
eyðingar.
Safnkassar geta verið með
ýmsu móti. Þó er yfirleitt mælt með
því, að kassarnir séu þriggja hólfa
og að hvert hólf sé minnst 1 m á
kant. Þá er gert ráð fyrir því, að
hvert hólf sé notað í eitt ár, þannig
að þegar síðasta hólfið er fullt, sé
moldin úr því fyrsta tilbúin til notk-
unar. Gæta verður þess, að inni-
hald kassanna þorni ekki um of,
því að hóflegur raki er nauð-
synlegur fyrir rotnunina. Því er rétt
að vökva innihaldið annað slagiö.
Til að tryggja sem jafnasta rotnun
getur einnig verið gott að stinga
innihaldið upp um haust og vor, og
jafnframt er gott að bæta hús-
dýraáburði við úrganginn. Að
sjálfsögðu eru ánamaðkar mjög
hjálplegir við þessa endur-
nýtingarvinnu.
Sérsmíöaðir kassar eru alls ekki
nauðsynlegir til aö hægt sé að
endurnýta lífrænan úrgang. Þar
sem aðstæður leyfa, má safna
þessum úrgangi í hauga eða grafa
hann í gryfjur. Aöalatriðið er að
kasta ekki þessum verðmætum á
glæ með ærnum tilkostnaði og til-
heyrandi mengun.
Vel mætti hugsa sér, að sveit-
arfélög söfnuðu lífrænum úrgangi
frá heimilum, sem ekki nýta hann
sjálf, og kæmu honum fyrir til rotn-
unar í stórum safnþróm. Með þvi
móti væru lögð drög að stórvirkri
moldarframleiðslu, en víða um
land hefur þéttbýli risið í grýttu
umhverfi, þar sem hörgull er á
góðri gróðurmold.
Fyrirmynd aö safnkassa til moldarframleiöslu. Uppdrátturinn er fenginn úr kynningar-
bæklingi, sem garöyrkjudeitd Kópavogsbæjar sendi á öll heimili í bænum á sl. ári og
siöan notaöur í „Hreppnum", fréttabréfi Hólmavíkurhrepps, sem nýlega var sent öllum
heimilum í þeim hreppi meö áskorun sveitarstjóra til hreppsbúa um aö hefja framleiöslu
á gróöurmold i slikum safnkössum.
124