SunnudagsMogginn - 04.12.2011, Blaðsíða 25

4. desember 2011 25
færi fyrir mig, sem hafði beðið blautur í
hryssingnum, að forvitnast hjá hinum
yngri hvernig það hefði verið að virða
fyrir sér rassana á mannfólkinu svona
hátt uppi!
Hafi verið þröng á þingi á FIAC, gat ég
rétt fikrað mig áfram á Stein-sýningunni
slíkur var manngrúinn, og ég sem var þá
einn þurfti iðulega að teygja álkuna til að
greina listaverkin. Sem betur fer þekkti
ég allnokkur frá fyrri kynnum en það
sem kom mér mest á óvart var hve marg-
ir bógar myndlistarinnar höfðu málað,
mótað eða teiknað Gertrude, því yfirleitt
sér maður einungis hið fræga málverk
Picassos í bókum og tímaritum. Gott
dæmi um gloppu í listasögunni. Einhvern
tíma hafði verið gerð kvikmynd um hana
þá hún var á besta aldri, þar sem hún var
að lesa upp úr bókum sínum, og sýnd á
myndskjá í afmörkuðu rými og var góð
viðbót. Systkinin þykja hafa verið afar
fundvís á lykilverk þremenninganna og á
ljósmyndum frá heimilum þeirra. Í hinni
viðamiklu og skilvirku sýningarskrá, 456
síður í stóru broti, má sjá að veggir voru
þaktir listaverkum, jafnvel frá gólfi upp í
rjáfur, eru án nokkurs vafa ótal milljarða
virði í dag. Tveir slíkir doðrantar hefðu
getað brugðið upp mun altækari og
skemmtilegri heildarmynd af íslenzkri
myndlist en öll fimm bindi hinnar nýút-
komnu listasögu, sem allir tala um þótt
fæstir þori að fara í saumana á henni op-
inberlega, sem eru íslenskum myndlist-
armönnum og þeim sem kenna sig við
listfræði afar vafasöm meðmæli. Rétt er
að geta þess hér að sýningin verður sett
upp í Metropolitan-safninu í New York
22. febrúar og stendur þar til 3. júní 2012,
kemur annars frá listasafninu í San
Francisco og er þannig risavaxið sam-
vinnuverkefni.
Þjóðlistasaga þarf að vera gegnsæ
Þjóðlistasaga þarf að vera forvitnileg og
gegnsæ, síst af öllu skal gengið út frá ein-
hverju þema, eða að staðfesta skoðanir
fullyrðingar og framtíðarspár þröngs
listhóps, læða að misvísandi áróðri, hún
skal öllu frekar einkennast af víðsýni,
auðmýkt, virðingu og ást á viðfanginu.
En hér er ekki gengið út frá því að rétt
skuli vera rétt öllu frekar geðþótta þeirra
sem í hlut áttu, einkum ritstjórans ann-
ars vegar og bróður hans hins vegar sem
mun bera höfuðábyrgð á síðasta bindinu
sem er viðamest (!) og hefur aðallega með
einn anga handstýrðrar samtímalistar að
gera. Þar jafnvel kynntar listspírur sem
ekki hafa að baki neina eiginlega sögu,
nema að tengjast skoðunum skrifara,
sumir jafnvel blautir bak við bæði eyrun.
Mjög trúlega þættu slík vinnubrögð víð-
ast hvar afar klén að ekki sé fastar að orði
kveðið. Einnig vegna þess að í fyrri bind-
um eru mönnum jafnvel gerðar upp
skoðanir, svona til að þeir falli undir gef-
in stefnumörk. Öðrum úthýst sem hafa
vissulega verið vel virkir á íslenzkum
vettvangi, hins vegar þarf að troða að
æviferli manns sem hvorki hefur lifað né
hrærst í íslenzku listumhverfi frá því
hann hélt utan til náms fyrir nær sextíu
árum og til þess þarf heilar 60 síður!
Hvað mig snertir, sem hef í meira en
hálfa öld verið virkur á heimaslóðum,
eru verk mín á einu tímaskeiði sögð
beina augum manna að neysluþjóðfélag-
inu sem er bull, hér var einfaldlega verið
að lyfta fátæklegum hlutum á fag-
urfræðilegan stall og stuðst við grund-
vallarlögmál myndlistarinnar. Þá kann-
ast ég ekki við nein bein áhrif frá Vasarely
og Mortensen sem ber vott um takmark-
aða yfirsýn viðkomandi. Ennfremur
mundi ég mun frekar nefna Man Ray sem
áhrifavald en Joseph Cornell, þótt hug-
myndaheimur okkar kunni að rekast á.
Áhrifin komu úr fleiri áttum og frekar
París og Ítalíu en Bandaríkjunum. Tel mig
fyrst og fremst evrópskan listamann og
þangað hef ég sótt allan minn mennt-
unargrunn. Og hvað val á myndum af
verkum mínum snertir álít ég hvítu
myndina „Vetur“ frá 1964, sem Þorvald-
ur Skúlason gekkst fyrir að safnið keypti
og úlfaþyt vakti, til mikilvægs lykilverks
á ferli mínum, og ekki síður „Frúna
ófeimnu“ frá 1974. Einu áhrifin frá Jó-
hanni Eyfells þau að ég fór að blanda ull í
olíulitinn en gerði það á allt annan hátt til
að móta efnislega dýpt, hins vegar var
hann mikilvægur samherji fram-
úrstefnuviðhorfa í upphafi sjöunda ára-
tugarins. Annars er tilefni til að rannsaka
nánar þróunina fram yfir miðbik sjöunda
áratugarins því hér virðist hópurinn ekki
hafa unnið vinnuna sína.
Regnhlíf og saumavél hittast
Hvað „Frúna ófeimnu“ snertir er tilefni
að vísa til vel skrifaðs og upplýsandi pist-
ils Björns Th. Björnssonar frá því um
miðjan tíunda áratug síðustu aldar og
skarar þetta tímaskeið listar minnar:
„Það er fagurt“ skrifaði franska skáldið
Isidore Ducasse „eins og þegar regnhlíf
og saumavél hittast af tilviljun á upp-
skurðarborði“. Þótt myndlíking þessi
sýnist æði fjarstæðukennd, varð hún
samt forspá merkilegrar uppreisnar gegn
ráðandi myndhefð. Ungir listamenn tóku
að safna tilviljunarkenndum hlutum úr
umhverfinu, slíta þá úr upprunalegu
samhengi sínu og birta í alls óvæntu ljósi
og nýrri afstöðu til alls um kring. Einn
þáttur þessa var nefndur „objets trouve“,
fundnir hlutir, og í listum okkar voru
verk Braga Ásgeirssonar á árunum 1957
(raunar 1954) og fram á áttunda áratug-
inn þar merkilegustu dæmin. Hann gekk
í fjöru, gjarnan Eiðsvíkina með börnum
sínum, og bar heim með sér undarlega
strandfundna hluti, plastendur, tappa,
fuglslöpp, rennilás, dúkkuhaus eða ann-
að smádót fjörunnar. Þessa hluti nýtti
hann í myndverk sín og náði fram áþreif-
anleika, óvæntum hugmyndatengslum
og ljóðrænum, jafnvel draumkenndum
blæ í þessum hlutfestingum.
„Madame sans gene“, „Frúin
ófeimna“, frá árinu 1974, er glæsilegt
lokastig þessa ferils. Gyllt þang og svart-
gljáðir hrafnsvængir í hár, tvær agn-
arsmáar brúður í plasthylki á brjósti,
rauður munnur og ríkulegt snertigildi í
opnum kjólnum vinnur allt að því að
skapa leyndardómsfulla tign þessarar
ókunnu og „ófeimnu konu“.
Rússnesk fæddi málarinn Serge Poliakoff taldist einn af hinum stóru abstraktmálurum í París á sjötta áratugnum.
Þannig leit framhlið FIAC-sýningarskrár,
katalóga, listakaupstefnunnar út, sem var
flott yst sem innst og 558 síður, og þó stóð
framkvæmdin aðeins yfir í þrjá daga!
’
Þjóðlistasaga þarf að
vera forvitnileg og
gegnsæ, síst af öllu
skal gengið út frá einhverju
þema, eða að staðfesta
skoðanir fullyrðingar og
framtíðarspár þröngs list-
hóps, læða að misvísandi
áróðri, hún skal öllu frekar
einkennast af víðsýni, auð-
mýkt, virðingu og ást á við-
fanginu.