SunnudagsMogginn - 04.12.2011, Blaðsíða 30

30 4. desember 2011
Á
dögunum átti ég samtal við
ungan mann, sem hefur
mikla yfirsýn yfir það, sem
er að gerast á heimsbyggð-
inni og þekkir vel til mála bæði vestan
hafs og austan og í Asíu. Ég spurði um
viðhorf hans til framvindu mála á
evrusvæðinu og hann svaraði efnislega
á þessa leið:
Þetta er ekki bara spurning um
vanda evrunnar heldur líka um djúp-
stæðari vanda Vesturlanda. Þið eruð
fyrst og fremst að hugsa um að halda
því sem þið hafið og gerið ykkur ekki
vonir um betri lífskjör að ráði en þau,
sem þið hafið öðlast á síðustu 40 árum.
Í Asíu ríkir mikil bjartsýni, metnaður
og framfarahugur. Þar er verið að tala
um að byggja upp, leggja risavaxin
járnbrautarnet um mörg lönd, sem
gjörbreyta samgöngum, byggja skóla,
flugvelli og hvað sem er. Þar gerir fólk
sér vonir um stórbatnandi lífskjör á
næstu áratugum. Hjá ykkur ríkir
stöðnun.
Kina er orðið eitt af höfuðvígjum
kapítalismans, þótt því sé stjórnað frá
skrifstofum Kommúnistaflokks Kina.
Friður á milli meginlandsins og Taívans
byggist á því, að hinn gamli þjóðernis-
sinnaflokkur Chiang Kai Shek haldi
völdum vegna þess, að þeir og komm-
únistaflokkurinn hafa sömu markmið,
sameinað Kína. Taívan og meginlandið
geta sameinast á næstu áratugum eins
og Hong Kong og Peking hafa gert.
Gamla Evrópa er komin í þá stöðu,
að sendimenn hennar hafa verið á ferð
til Kína og annarra Asíulanda með hatt
í hönd á undanförnum mánuðum og
beðið Kínverja og fleiri um að kaupa
skuldabréf evruríkjanna til þess að
halda Evrulandi á floti, með öðrum
orðum að lána hinum gömlu nýlendu-
veldum peninga. Þeir hafa líka verið á
ferð um Miðausturlönd og Brasilíu í
sömu erindagjörðum. Portúgalar hafa
farið til Angólu og beðið sína gömlu
nýlendu um lán.
Fyrst létu Kínverjar í það skína að
þeir væru opnir fyrir því að koma til
bjargar gegn endurgjaldi i auknum
pólitískum áhrifum en á fundi fjár-
málaráðherra evruríkjanna í Brussel sl.
þriðjudagskvöld skýrði forstöðumaður
neyðarsjóðs ESB þeim frá því, að rís-
andi efnahagsveldi Asíu mundu ekki
koma hnignandi efnahagsveldum Evr-
ópu til hjálpar. Samtímis hafa birzt
fréttir, sem jafnharðan hefur verið
neitað, þess efnis að Alþjóða
gjaldeyrissjóðurinn mundi koma evru-
ríkjunum til hjálpar en það jafngildir
því að evrusvæðið væri komið í áþekka
stöðu gagnvart sjóðnum eins og Ísland
var þar til síðla sumars. En Alþjóða
gjaldeyrissjóðurinn er auðvitað bara
fulltrúi Bandaríkjamanna, Breta og
fleiri þjóða, sem þýðir, að þær þjóðir
væru að koma evruþjóðunum til að-
stoðar.
Hvað þýðir þetta? Þetta þýðir, að
okkar heimshluti er á undanhaldi í því
stríði, sem háð er á vígvelli viðskipt-
anna. Vesturlönd eru á undanhaldi.
Bandaríkin hafa ekki lengur efni á því
að standa í stríði í öðrum löndum. Þess
vegna eru þau að draga sig í hlé frá
Írak og Afganistan og voru treg til
þátttöku í Líbýustríðinu, þar sem
Frakkar og Bretar tóku á sig byrðarnar.
Það er vel hugsanlegt að undir lok
þessa áratugar verði bandaríska her-
menn ekki að finna í öðrum löndum.
Er okkar heimshluti þá dæmdur til
að lifa á fornri frægð í framtíðinni?
Ekki alveg. Vesturlönd eiga eitt spil
eftir á hendinni. Það er Nýja Norðrið.
Þau stórkostlegu tækifæri, sem blasa
við norður af Íslandi, í hafinu, á hafs-
botni og á siglingaleiðum milli Asíu og
Evrópu bæði til austurs og vesturs. Á
þessu svæði er að finna bæði fisk og
oliu, málma og önnur auðæfi auk
þeirra tækifæra, sem liggja í nýjum
samgönguleiðum.
Allt sækir í norðurátt. Jafnvel þorsk-
urinn sækir í kaldari sjó. Sumir bátar á
Snæfellsnesi hafa fært sig um set, fylgt
þorskinum eftir og róið frá Bolung-
arvík. Þorskurinn getur með því að
færa sig til verið að hleypa nýju lífi í
Vestfirði og Vestfirðinga!
Sumir fræðimenn eru þeirrar skoð-
unar að landnámið, sem er framundan
í hinu Nýja Norðri eigi eftir að verða
meiri þáttur í tilflutningi efnahagslegs
valds og pólitískra áhrifa á 21. öldinni
en þau auknu áhrif Asíuríkjanna, sem
nú blasa við. Ráðamenn í Evrópu gera
sér grein fyrir þessum möguleika og
þeir hafa síðustu árin lagt mikla
áherzlu á að komast að borði þeirra
þjóða, sem ráða munu ferðinni á norð-
urslóðum. Við Íslendingar erum ein
þeirra þjóða. En Evrópusambandinu
hefur verið haldið utan dyra. Það eru
ekki sízt Rússar og Kanadamenn, sem
eiga þátt í því.
Á tímum kalda stríðsins höfðum við
pólitísk áhrif á alþjóðavettvangi langt
umfram það, sem eðlilegt gat talizt
fyrir svo fámenna þjóð. Það var lega
landsins, sem réð úrslitum um það.
Þau pólitísku áhrif færðu okkur sigur í
þorskastríðunum og sá sigur færði
okkur aukna velsæld.
Svo urðu við áhrifalaus við lok kalda
stríðsins, fámennur hópur á eyju norð-
ur í hafi. Nú er lega landsins að færa
okkur alþjóðleg pólitísk áhrif á ný en
jafnframt mikil tækifæri til að njóta
góðs af þeirri miklu uppbyggingu, sem
framundan er í Nýja Norðrinu. Þau
tækifæri byggjast á þjónustu við upp-
byggingu Grænlands, sem verður gíf-
urleg, nýtingu nýrra fiskimiða á norð-
urslóðum og miðstöð fyrir
skipaflutninga milli Atlantshafs og
Kyrrahafs.
Þegar þessi nýju tækifæri blasa við
kemur hópur fólks og leggur til að í
stað þess að nýta þau sjálf eigum við
að afhenda gömlum stórveldum í Evr-
ópu, sem mega muna sinn fífil fegri,
aðstöðuna til þess að nýta sér þau
tækifæri í stað þess að við gerum það.
Þess vegna vill Evrópusambandið fá
Ísland inn til sín. En Nýja Norðrið er
ein af mörgum ástæðum fyrir því að
við eigum ekki að taka því boði.
Það er kominn tími til að Alþingi
ræði aðildarumsóknina á þessum nýju
forsendum.
Varnarbarátta Vesturlanda og Nýja Norðrið
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Milljónatjón varð á þessum degi fyrir fjörutíuárum er veitingahúsið Glaumbær í Reykja-vík brann. Eldsins varð vart klukkan rúm-lega fjögur um nóttina og var allt lið
slökkviliðsins í Reykjavík kvatt á vettvang með öll sín
tæki. Um 50 til 60 slökkviliðsmenn börðust við eldinn,
sem var í efstu hæð hússins. „Efsta hæðin er mikið
skemmd af eldi og neðri hæðirnar mikið skemmdar af
vatni og reyk. Um kl. 06 varð ráðið niðurlögum alls yf-
irborðselds, en fram eftir morgni var unnið að því að
slökkva í glæðum. Hljómsveitin Náttúra varð fyrir millj-
ónatjóni í brunanum, en hún missti þar öll hljómtæki
sín,“ sagði í Morgunblaðinu daginn eftir.
Ráðist var gegn eldinum frá öllum hliðum hússins en
hann var magnaðastur í norðurhorni efstu hæðar og
skíðlogaði þar út um glugga. Mikið reykhaf var yfir hús-
inu þegar slökkvilið bar að garði. Menn freistuðu þess
fyrst að ráða niðurlögum eldsins með léttfroðu til að
takmarka skemmdir en það dugði skammt. Var þá gripið
til hefðbundinna aðferða. Veður var mjög hagstætt þessa
nótt og bjargaði það því, að skemmdir urðu ekki meiri
en raun varð á og slökkviliðið þurfti ekki að hafa
áhyggjur af nærliggjandi húsum. Fátt fólk dreif að.
Hafði verið slökkviliðsstjóra áhyggjuefni
Rúnar Bjarnason, slökkviliðsstjóri í Reykjavík, tjáði
Morgunblaðinu að Glaumbær hefði verið sér og fyr-
irrennurum sínum mikið áhyggjuefni. Útveggir voru
steinsteyptir en gólf og öll innrétting úr timbri og mjög
eldfim. Þegar glæður höfðu verið slökktar kom í ljós að
efsta hæðin var alveg ónýt og neðri hæðirnar tvær mikið
skemmdar. Einn vinsælasti skemmtistaðurinn í landinu
var þar með úr sögunni. Og unga fólkið fann sér annan
samastað, eins og segir í kvæðinu.
Dansleik lauk í Glaumbæ klukkan eitt um nóttina og
hálfri klukkustund síðar voru allir gestir á bak og burt.
Allt starfsfólk hafði yfirgefið staðinn hálfri annarri
klukkustund áður en eldsins varð vart. Talið var að eld-
urinn hefði komið upp út frá sígarettu sem einhver gest-
urinn hafði misst niður.
Húsið var tryggt en rekstrartrygging engin, þannig að
starfsfólk varð fyrir nokkru tjóni. Hljómsveitin Náttúra
varð einnig fyrir verulegu tjóni en öll hljóðfæri sveit-
arinnar brunnu inni í Glaumbæ. Skýringin var sú að
hljóðfærin voru í geymslu í húsinu og tryggingin náði
ekki yfir það. „Maður er vægast sagt orðinn öreigi,“
sagði Sigurður Rúnar Jónsson, einn Náttúrumanna, við
Morgunblaðið en orgelið hans var metið á um 300 þús-
und krónur.
Glaumbær var upphaflega íshús, reist árið 1916 af Thor
Jensen og Milljónafélaginu. Arkitekt var Guðjón Sam-
úelsson. Framsóknarflokkurinn keypti húsið árið 1953
og rak þar fyrst Framsóknarhúsið en síðan Storkklúbb-
inn og loks Glaumbæ frá 1961. Eftir brunann 1971 eign-
aðist Listasafn Íslands húsið sem þurfti algerrar end-
urnýjunar við. Safnið flutti fyrst í húsið árið 1988.
orri@mbl.is
Glaumbær
brennur
Slökkviliðsmenn berjast við eldinn í Glaumbæ.
Slökkvistarf gekk vel en skemmdir urðu miklar.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
’
Þegar glæður höfðu verið slökktar
kom í ljós að efsta hæðin var alveg
ónýt og neðri hæðirnar tvær mikið
skemmdar.
Listasafn Íslands er nú til húsa í gamla íshúsinu, þar sem veitinga-
staðurinn Glaumbær var starfræktur í áratug, frá 1961 til 1971.
Morgunblaðið/Ómar
Á þessum degi
4. desember 1971