Morgunblaðið - 14.03.2012, Blaðsíða 24

Lækningin lukkaðist
en sjúklingurinn dó
Fróðlegt væriað geraannál um
Grikklandsfárið,
frá fyrstu skjálftamerkjum til
þessa dags.
Leiðtogar Evrópusambands-
ins neituðu því lengi vel að
nokkuð væri að. (Minntu nokk-
uð á fyrrverandi stjórnendur
Kaupþings sem virðast telja
enn þá að bankinn þeirra sé í
bærilegu standi.) Næsta varn-
arstaðan var sú að nægjanlegt
væri að bústnir búrókratar frá
Brussel, á skattfrjálsum ofur-
launum, færu suður til Aþenu
og kenndu þarlendum skilvirka
skattheimtu þar sem ekkert
væri gefið eftir. Meiri væri nú
vandinn ekki.
Þegar bankabréf í Evrópu
tóku að lækka í kjölfar þessa
mats á ástandinu tóku neyðar-
fundir leiðtoga ESB að hefjast.
Þeir urðu alls 19 og sem betur
fer leystist Grikklandsmálið að
fullu eftir hvern einasta þeirra.
Eftir þann fyrsta var tilkynnt
að ESB ríkin stæðu öll að baki
Grikkjum og Grikkir væru að
auki svo lánsamir að búa við
evruna og þetta tvennt sýndi
að efnahagslegar áhyggjur af
landinu væru illa grundaðar og
raunar með öllu ástæðulausar.
Þessi fyrsti neyðarfundur leið-
toganna heppnaðist ótrúlega
vel, því markaðir styrktust
töluvert í nokkra daga á eftir.
En svo fór reyndar allt á verri
veg aftur eins og menn muna
og neyðarfundunum fjölgaði.
Á þeim næstu, sem ekki voru
síður vel heppnaðir en hinn
fyrsti, voru gefnar út sverar
yfirlýsingar um að Grikkland
væri evruland og óhugsandi
væri að nokkurt evruland lenti
nokkru sinni í því að geta ekki
að fullu staðið við sínar skuld-
bindingar. Þessar yfirlýsingar
dugðu aðeins framan af degi
eftir fundarlok.
Á næstu neyðarfundum var
orðað að hugsanlegt væri að
semja við „kröfuhafa“ um að
þeir myndu „sjálfviljugir“ slá
svo sem eins og 25% af kröfum
sínum, enda yrði Grikkjum eft-
ir slíka ívilnun banka allir vegir
færir. Nú var bankamönnum
Evrópu svo brugðið að risa-
vaxnar bónusgreiðslurnar
þeirra stóðu í þeim á valin-
kunnum veitingastöðum vítt og
breitt í Evrópu. Þeir sáu Mic-
helín-stjörnurnar sveiflast fyr-
ir augum sér eins og boxari sín-
ar stjörnur eftir þungt högg á
kjammann.
Leiðtogum evrusvæðisins
brá mjög þegar þeir sáu hversu
illa tillögurnar fóru í banka-
furstana, sem eru einu atkvæð-
in sem þeir líta á. Þeir hófu
þegar að stofna björgunarsjóð-
ina, sem lýðurinn
sem heldur að Mic-
helin snúist um
hjólbarða, þótti
ekki of góður til að leggja evr-
ur í af ríflegum lágmarks-
launum á svæðinu. Barma-
fullum björgunarsjóðunum
fylgdu yfirlýsingar um að með
þeim yrði vandinn sjálfkrafa úr
sögunni. „Það ræðst enginn á
óvinnandi vígi,“ sögðu sögu-
fróðir leiðtogarnir drýg-
indalega. Þetta entist í þrjá
daga.
Því næst var björgunarpakk-
inn tvöfaldaður, þótt ekki feng-
ist endanlega staðfest að það
hefði verið gert. Svo var sjálfs-
stjórnarvald fjárlaga tekið af
ríkjum evrusvæðisins og
nokkrum ríkjum til viðbótar í
sambandinu sjálfu, þótt Bretar
og Tékkar neituðu tilmælum
um að fallast á sverðið að róm-
verskum sið.
Þessi ímyndaða stækkun
sjóðsins og svipting þjóðanna á
lokaorði um eigin fjárlög, dugði
í viku. Þá var Seðlabanka evru-
svæðisins gert að lána bönkum
í Evrópu trilljón milljarða evra
við 1% vexti í þeirri von að þeir
myndu kaupa ríkisskuldabréf
fyrir fúlgurnar og fá fjórfaldan
vaxtamun fyrir viðvikið. Þann
mun myndu skattborgarar
evrulanda í vandræðum borga,
en þeir kæmust ekki að því fyrr
en löngu síðar. Þannig sæist
ekki að ESB-bankinn væri að
brjóta grundvallarreglur um
að honum væri bannað að lána
ríkissjóðum í vandræðum fé.
En að lána öðrum, til að lána
þeim sem bannað er að lána.
það slyppi!
Svo var enn þrengt að
Grikkjum. Skipt var um for-
sætisráðherra eins og aðrir
skipta um ljósaperur. Bannað
var að halda þjóðaratkvæða-
greiðslu og lagafyrirmæli
skrifuð ofan í þá í stórum stíl.
Þau skyldi þingið samþykkja á
fáeinum klukkutímum í hvert
sinn, ella fengi landið ekki
fimm aur með gati þótt marg-
oft væri búið að lofa pening-
unum. Eins og lýst var í upp-
hafi aðgerða ESB var
óhugsandi að land á evrusvæði
gæti lent í bullandi vandræð-
um.
Nú er aðgerðum sambands-
ins lokið. Þær voru vissulega
harkalegar, en skiluðu sínu að
lokum. Moody’s lýsti því yfir
formlega í gær að Grikkland
væri nú gjaldþrota og atvinnu-
leysi ungs fólks á vinnumark-
aði loks komið yfir 51%. Í ljósi
þess að svona vel tókst til nota
Jóhanna og Steingrímur J.
tækifærið til að lýsa því yfir að
evran og ESB sé vegur Ís-
lands, sannleikurinn og lífið.
Annálaður annáll}
24
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 14. MARS 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þ
að er eðli ungra manna að vera
kjánar. Fyrir þeim er allt ýmist
svart eða hvítt, en með tímanum
lærist að lífið er óteljandi grátónar.
Í því ljósi er ekki ástæða til að taka
mikið mark á því þegar ungir sjálfstæðismenn
senda frá sér endurteknar yfirlýsingar um að
rétt sé að leyfa sölu allra fíkniefna.
Undanfarið hefur verið lífleg umræða á net-
inu þar sem margir taka undir þessa yfirlýs-
ingu. Sjálfstæðismennirnir ungu eru innblásnir
af frelsishugsjóninni, en viðhlæjendur þeirra
voru þó ekki með frelsið að leiðarljósi, heldur
gripu þeir til hagkvæmnisraka: Með því að
leyfa löglega sölu allra fíkniefna muni allir sem
hagnast hafa af ólöglegri sölu taka upp aðra
iðju; glæpamenn hætta að reyna að hagnast á
glæpum þegar það sé ekki lengur glæpur að
selja hass eða heróín eða kókaín.
Varla þarf að fjölyrða um barnaskapinn sem býr að baki
slíkri hugsun, en hvað um dópistana, spyrðu kannski, kæri
lesandi, munu þeir ekki hætta að fremja glæpi til að kom-
ast í vímu? Sá sem þannig spyr hefur kannski aldrei frétt
af öllum þeim glæpum sem menn fremja til að komast yfir
áfengi, sem er þó löglegt fíkniefni og hefur verið áratugum
saman.
Ekki er svo bara það, menn fremja glæpi til að komast
yfir hluti sem þá langar til að eiga eða til að stela, en ekki
bara til að afla sér fjár til að kaupa fíkniefni. Sú trú að
glæpum muni fækka umtalsvert við það eitt að leyfa sölu
allra fíkniefna er kjánatrú – eða halda menn að
besta leið til að koma í veg fyrir þjófnað sé að
afnema lög sem ná yfir slíkt því þá hætti menn
að stela og fari bara að taka?
Hvað þá um frelsisrökin – „Í öllum þeim at-
höfnum manns, er einvörðungu snerta sjálfan
hann, er sjálfræði hans að réttu lagi alveg tak-
markalaust,“ segir í Um frelsið eftir John Stu-
art Mill og vel að orði komist. Það vill svo til að
hann þekkti til þeirra vandamála sem stafað
gátu af drykkjulátum: „Því að fyrir mann, sem
vín hefur þau áhrif á, að æsa hann til mein-
gjörða við aðra, er það glæpur gagnvart öðrum
að drekka sig drukkinn.“
Á þeirri hálfri annarri öld sem liðin er frá því
Um frelsið kom út hefur þekkingu okkar á
fíknsjúkdómum miðað áfram. Læknisfræðin
hefur fært okkur heim sanninn um að áfengis-
og vímuefnafíkn er líffræðilegur heilasjúkdómur sem
myndast við endurtekna notkun vímuefna og töl-
fræðigreining sýnir okkur að því meira sem aðgengi er að
vímuefnum því fleiri verða sjúkdómnum að bráð.
Á árunum eftir efnahagshrun hefur ofbeldisglæpum
fækkað á Íslandi og börnum og ungmennum líður betur
samkvæmt könnunum. Sumir hafa gert því skóna að það
sé vegna þess að erfiðleikarnir hafi treyst fjölskyldubönd
og þó að það sé hlýleg tilhugsun að því sé að þakka þá er
skýringin einfaldari að mínu viti: Frá árinu 2008 hefur sala
á áfengi dregist saman jafnt og þétt og heldur áfram að
dragast saman. Þarf frekari vitnanna við? arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Af líffræðilegum heilasjúkdómi
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
G
rzegorz Marcin Novak,
einn þeirra þriggja sem
hafa verið eftirlýstir
vegna ránsins í úra-
verslun Michelsen á
Laugavegi í október í fyrra, var í gær
fluttur til landsins og fyrir dómara
sem úrskurðaði hann í gæslu-
varðhald til 21. mars. Annar úr ræn-
ingjahópnum, Pawel Jerzy Podbur-
aczynski, er í haldi í Sviss en sá
síðasti sem gengur laus er enn í Pól-
landi. Hann er því utan færis fyrir ís-
lensk lögregluyfirvöld en það breyt-
ist í síðasta lagi þegar Ísland hefur
innleitt evrópsku handtökuskipunina
í íslensk lög og ríki Evrópusam-
bandsins veitt endanlega staðfest-
ingu sína.
Verði mennirnir sakfelldir fyrir
ránið mega þeir búast við þungum
dómum því sá eini þeirra sem náðist
hér á landi í kjölfar ránsins, Marcin
Tomasz Lech, var í liðinni viku
dæmdur í fimm ára fangelsi fyrir
sinn þátt í ráninu. Lech átti að sjá um
að koma ránsfengnum úr landi en
hann hafði verið falinn í bifreið.
Hinir þrír fóru með flugvél af landi
brott daginn eftir ránið. Tveir þeirra
voru handteknir í Póllandi stuttu síð-
ar en síðan sleppt enda framselja
Pólverjar ekki eigin ríkisborgara á
grundvelli Evrópuráðssamnings um
framsal. Hið sama gildir um Íslend-
inga.
Þeir Novak og Podburaczynski
voru handteknir samtímis í Sviss í lok
febrúar. Samkvæmt upplýsingum frá
alþjóðadeild ríkislögreglustjóra sló
lögreglan í Sviss þeim upp í SIS-
upplýsingakerfi Schengen-ríkjanna
og kom þá í ljós að þeir voru eftir-
lýstir vegna úraránsins hér á landi.
Hvorugur mótmælti framsali til Ís-
lands en mótmæli hefðu hvort sem
er, að öllum líkindum, aðeins skotið
framsali á frest. Lengi stóð því til að
sækja þá báða en stuttu áður en lög-
regla lagði upp í sendiförina áttuðu
svissnesk lögregluyfirvöld sig á því
að Tyminsk á óuppgerð sakamál í
Sviss og því verður hann í Sviss á
meðan mál hans eru könnuð nánar.
Fjögur ár eru nú liðin frá því Al-
þingi samþykkti þingsályktunar-
tillögu um að Ísland myndi staðfesta
samning milli Evrópusambandsins
annars vegar og Íslands og Noregs
hins vegar um evrópsku hand-
tökuskipunina.
Evrópska handtökutilskipunin
veldur því m.a. að gefi dómstóll í einu
aðildarríkja að evrópsku hand-
tökuskipuninni út handtökuskipun á
hendur sakamanni vegna tilgreindra
brota beri yfirvöldum í því landi sem
maðurinn dvelst að handtaka hann
og afhenda hann. Íslensk stjórnvöld
yrðu því að taka umfjöllunar kröfu
um afhendingu manns sem þannig er
eftirlýstur og taka afstöðu til þess
hvort skilyrðum slíkrar afhendingar
væri fullnægt, hvort sem um væri að
ræða íslenska ríkisborgara eða ríkis-
borgara annars ríkis sem er aðildi að
handtökuskipuninni. Með aðild að
evrópsku handtökutilskipuninni er
jafnframt fallið frá þeirri reglu að ríki
sé ekki skylt að framselja eigin rík-
isborgara. „ Handtökuskipun á Ítalíu
mundi gilda sem íslensk hand-
tökuskipun fyrir íslenskum yfirvöld-
um. Þetta er auðvitað mjög víðtækt
traust og víðtæk samvinna,“ sagði
Ragna Árnadóttir, þáverandi dóms-
málaráðherra, á Alþingi í júní 2010.
Þær upplýsingar fengust hjá inn-
anríkisráðuneytinu í gær að þar væri
verið að vinna að gerð frumvarps
sem myndi lögfesta handtökuskip-
unina. Stefnt hefði verið að því að
leggja frumvarpið fram á Alþingi nú í
vor en líklega takist það ekki áður en
frestur til þess rennur út 29. mars.
Málið væri viðamikið og þarfnaðist
mikils undirbúnings.
Færsla í SIS-kerfinu
leiddi til framsals
Morgunblaðið/Júlíus
Rán Mennirnir eru sakaðir um að hafa staðið saman að ráni í úraverslun
Michelsen við Laugaveg. Ránið var þaulskipulagt en það dugði ekki til.
Í þessu tilviki fór einn frá al-
þjóðadeild ríkislögreglustjóra og
annar úr sérsveitinni til að sækja
sakamanninn.
Afla þarf sérstaks leyfis hjá
flugfélögum til að fljúga með
slíka menn. Þegar lögregla nær í
sakamenn til útlanda notar hún
svokallaðan þvingunarbúnað.
Búnaðurinn samanstendur m.a.
af handjárnum og belti. Alla
jafna heftir búnaðurinn lítið
hreyfingar en lögreglumenn geta
með einu handtaki þrengt að og
þá getur viðkomandi ekki lyft
höndum upp fyrir beltisstað.
Þvingaður í
flugferðina
SÓTTUR TIL SVISS
Freisting Hluti af þýfinu úr ráninu.