Helgafell - 01.04.1942, Blaðsíða 11

UMHORF
51
kunnarverk vegna ýmissa samlanda
minna að láta það ógert. En mér er
svo hlálega háttað, hvað sem skoðun-
um mínum og tilfinningum líður, að
ég get aldrei fengið það af mér að
verða beinlínis hræddur við staðreynd-
ir. í fljótu bragði gæti ég vel talið þessi
rök mín með því að segja: Það hefur
komið á daginn, að í Rússlandi er eng-
inn austurrískur Seyss-Inquart, enginn
tékkóslóvakiskur Henlein, enginn slóv-
akiskur Tiso, enginn belgiskur Deg-
relle, enginn norskur Quisling, eng-
inn danskur Fritz Clausen, enginn
franskur Petain.
Þegar Þjóðverjar réðust á Sovét-
Rússlandi 22. júní 1941, gerði fjöldi
manna, og einkum þeir, sem ekki hafa
verulegt yndi af menningarþróun Sov-
étríkjanna, ráð fyrir því, að upp mundu
rísa í Rússlandi heilir herskarar stjórn-
arandstæðinga, sem hefðu haft nána
trúnaðarsamvinnu við fjandmennina
og mundu ekki hika við að ofurselja
þeim landið, ef auðið væri. Menn
vissu sem var, að upp hafði komizt
um víðtækan félagsskap föðurlands-
svikara í Austurríki, Noregi, Tékkó-
slóvakíu og Frakklandi, enn fremur
bæði í Bandaríkjunum og Suður-
Ameríku. Því verður ekki neitað, að
það var til ýmislegt sómafólk í þessu
landi, sem átti hálfbágt með að trúa
því, og enn þá verra með að sætta sig
við það, að þessi manntegund mundi
ekki finnast í allríkum mæli í landi
Stalins. Og það vill þá líka svo vel til,
að þessir menn voru til, — en aðeins
ekki á þeim tíma, sem fjandmanna-
herinn þurfti á þeim að halda.
Þá voru þeir dánir.
Á árunum 1937 og 1938 urðu hin
miklu ,,hreingerningarmálaferli“ í
Rússlandi. Þau komu eins og skriða,
hvert á fætur öðru, og heimurinn starði
á þau í undrandi skelfingu og, að því
er virtist, hjartgróinni meðaumkun
með gömlum og heiðarlegum bolsé-
víkum, en sá ekki annað í þeim en
hamslausa persónulega innbyrðis
valdabaráttu milli Stalins og gamalla
og nýrra andstæðinga hans. Það er
hægra að átta sig á öllum þessum
málum nú eftir á, þegar kunnugt er
orðið um fimmtuherdeildarstarf naz-
ista í ýmsum löndum. Játningar sak-
borninganna, sem mjög voru tortryggð-
ar víða um heim, hafa fengið nýja
merkingu síðan.
Þannig ritar t. d. Joseph E. Davies,
er var sendiherra Bandaríkjanna í
Moskva 1936—’38, um þessi málaferli
í nýútkominni bók sinni, Mission to
Moscow, bls. 276:
,,Málaferli þessi leiddu í ljós furðu-
lega víðtæka samsærisstarfsemi í
Rússlandi, er rekin var á vegum
stjórna Þýzkalands og Japans. Uppi-
staðan í því, er vitnaðist í réttarhöld-
unum, er hvorki meira né minna en
þetta:
Höfuðsakborningarnir höfðu mynd-
að samsæri innbyrðis og gert sáttmála
við Þýzkaland og Japan um að aðstoða
þessi ríki í vopnaðri árás á Sovétsam-
bandið. Þeir ýmist féllust á eða störf-
uðu að ráðagerðum um að myrða
Stalin og Molotov og hleypa af stað
vopnaðri uppreist gegn ríkisstjórninni
undir forustu Tukhatchevsky hershöfð-
ingja, er næstur gekk að völdum yfir-
hershöfðingja alls Rauða hersins. Til
undirbúnings þessari styrjöld stóðu
þeir ýmist í ráðagerðum eða fram-
kvæmdum um skemmdarstörf í iðnað-
inum, bæði verksmiðjum og námum
og á samgöngutækjum. Þeir féllust á
að gera hvað það, er þýzka herfor-
ingjaráðið krafðist af þeim, og höguðu
framkvæmdum sínum nákvæmlega