Helgafell - 01.04.1942, Blaðsíða 27

UPPRUNI ÍSLENZKRAR SKÁLDMENNTAR
65
Kaugnum í Holti, en það var Oddur Kötluson. Askmaður og Katla, sem frá
er greint í Þorskfirðingasögu, brugðu sér í svínalíki. SvipaÖa frásögn finnum
við einnig þar um Þuríði drikkinn. Oll voru þau Askmaður, Katla og Þuríður
nálæg Steinólfi hinum lága, bæði í sögu og byggð. 1 Vatnsdælasögu er
þess getiÖ, að þegar Þorkell krafla dvaldi í Forsæludal hjá Klakka-Ormi,
hafi hann eitt sinn smalað svínum af fjalli og matreitt grís. Sú sögn er bund-
in við brúðhlaupsstefnu, er vera skyldi ,,að veturnóttum í Forsæludal“. í
Valla-Ljóts sögu er og greint frá því, að móðir HreÖu-Halla hafi sent hann
eftir grís til Torfa bónda í Torfufelli. Hún var þá heitkona Torfa og ,,brúÖ-
hlaup ákveðið að veturnóttum“. Torfufell er í Saurbæjarhreppi. Á Jórunnar-
stöðum í sama hreppi er einnig svíns getið í Víga-Glúms sögu. Það var tún-
göltur og , ,svo feitur að trautt mátti rísa“. Eigandinn var Halli hinn hvíti
Þorbjarnarson. Hann var dótturson Helgu í Saurbæ. Loks er svo frá gelti
greint í Svarfdælasögu.
Þessar svínasögur eru furðu merkilegar. Eina svínið, sem um getur í forn-
sögum Austurlands, var í eigu ..Freysgoða”. Sagnirnar um svínaflokka Stein-
ólfs lága, Ingimundar gamla og Helga magra, eru efnislega sem steyptar
í sama mót, og á því sama skýring við þær allar. Höfundur Vatnsdæla sögu
hefur séð fyrir henni. Hann skýrir nokkru greinilegar frá svínahvarfi Ingi-
mundar en Landnámuritararnir. Frásögn hans er þannig: ,,Þess er enn getið,
að svín hurfu frá Ingimundi, og fundust eigi fyrr en annað sumar að hausti,
og voru þá saman hundrað. Þau voru stygg orÖin. Göltur einn mikill og
gamall fylgdi þeim og var kallaÖur Beigaður. Ingimundur safnaði mönnum
til að henda svínin og ^uað soo rétt mœla aÖ tvö höfuð vœri á hvívetna. Þeir
fóru eftir svínunum og ráku að vatni því, er nú er kallaÖ Svínavatn, og vildu
kvía þar við, en gölturinn hljóp á vatnið og svam yfir og varð svo móður,
að af honum gengu klaufirnar. Hann komst á hól einn, er nú heitir BeigaÖar-
hóll, og dó þar. Ingimundur festi nú yndi í Vatnsdal“. Máttarvöld frjósem-
innar höfðu sýnt Ingimundi greinilega, að blessun þeirra hvíldi yfir
byggðarlaginu. Frjósemi, þrautseigja og endurheimt svínanna, sem hurfu
á brott, var eitt af táknum þessa. Helgi og Ingimundur kalla gelti sína manns-
nöfnum. Geltirnir Beigaður og Sölvi hafa veriÖ útvalin dýr Freys eða Freyju.
Og þeir reyndust hlutverki sínu Vcixnir.
Slíkar frásagnir sem þessar svínasögur hljóta að vera upprunnar meðal
frjósemisdýrkenda, enda engum blöðum um það að fletta, að bæði Vatns-
dæla- og Eyfirðingakyn hylltu trúarstefnu frjósemisdýrkendanna. Höf-
undur Víga-Glúms sögu talar berlega um Freyshof ættmanna Helga
magra, sem verið hafi að Hripkelsstöðum, og greinir frá sögnum, er bera
Freysdýrkun þeirra hið gleggsta vitni. Vatnsdæluhöfundur getur þess um
Ingimund gamla, að hann hafi boriÖ Freyslíkan í pússi sínum og kallar
tengdadóttur hans gyðju. Þessar frásagnir koma sízt óvænt. Helgi og Ingi-