Helgafell - 01.05.1942, Blaðsíða 32

118
HELGAFELL
(í reyndinni er þetta þýtt svo: leggið stund á hin latnesku dæmin, nótt og
nýtan dag) — en þýðingarnar úr þessu verða þó oft hnoð. Hér vantar sam-
ræmi, þó að ýmislegt af þessu sé gott í sjálfu sér.
Og svo gerist breyting, gagngerð breyting. Hún gerist ekki með því
móti, að strengir hljóðfærisins séu slitnir burtu og aðrir settir í staðinn, held-
ur með því að það er stillt upp að nýju, alveg og gjörsamlega. Og nú kveða
þeir svo eðlilega hver við annan. Þjóðin hefur aftur öðlazt stíl. Þetta ger-
ist ekki í einu, og það er ekki eins manns verk. En einn aðalmaðurinn í því
verki er Sveinbjörn Egilsson.
Fyrirmyndirnar, sem veita uppörvun, eru hinar sömu og hjá þeim Egg-
ert; aðeins er útlendur kveðskapur samtímans nú af nokkuð öðrum anda,
hann er innblásinn af rómantísku stefnunni. En áreiðanlega hefur hún haft
meiri áhrif á aðra menn en Sveinbjörn Egilsson. Það sem hér er mergur
málsins er, að nú er komið hið leyndardómsfulla ástand, sem ekki verður
lýst betur með öðru en orðum Biblíunnar um fyllingu tímans.
III.
Sveinbjörn Egilsson er einn af brautryðjendum íslenzkra vísinda. Orða-
bók hans yfir skáldamálið er að öllu samanlögðu eitthvert mesta vísinda-
afrek, sem unnið hefur verið á íslandi. Skýringar hans á kveðskap fornskálda
er undirstaða allrar síðari túlkunar hans. En ekki er þó öll sagan sögð með
því. Svo rammt er að kveðið, að síðasti útgefandi Heimskringlu (svo að
nefnt sé dæmi) tekur skýringar Sveinbjarnar oft fram yfir allt það, sem
aldar rannsókn hefur lagt til málanna til að bæta um verk hans og komast
fram úr honum !
Sveinbjörn ann dróttkvæðunum gömlu, í meðferð þeirra birtist lær-
dómur hans, en innblástur fær hann fyrst og fremst frá Eddukvæðunum,
eins og margir íslenzkir samtíðarmenn hans.
Og þar gat að líta skáldskap og bragarháttu, sem sprottið var beint upp
úr því máli, sem það var ort á, var fullkomlega samræmt anda þess og ein-
kennum. Aldrei hefur svo stílhreinn og eðlilegur kveðskapur verið skapaður
á lslandi sem þau. Það var dýrt, þegar Islendingar tóku upp rímaða háttu
á 14. öld; það auðgaði kveðskapinn fjarska mikið, en það sleit sundur eðlis-
bönd máls og bragarháttar og gerði málið að undirlægju háttarins. Og móti
því óeðli, sem hvergi sést betur en í kveðskap 18. aldar, beindist viðreisn
kveðskaparins á 19. öld.
Á líkan hátt verður hið styrka, en einfalda mál fornsagnanna fyrirmynd
óbundins máls. Einnig þar hafði þjóðin forðum öðlazt stíl, sem var sam-
ræmur tungunni og fullkominn í sinni röð. Menn halda áfram baráttunni
við guðsorðabókamál og kansellístíl 18. aldar, ekki fyrst og fremst með því