Helgafell - 01.05.1942, Blaðsíða 33

SVEINBJÖRN EGILSSON
119
að fornskrúfa málið (eins og þeim hætti við á 18. öld, sem umbætur vildu
gera), heldur með því að reyna að nema hreinleik og einfaldleik fornstílsins.
Menn skildu, að undirstaða hans var mælt mál þeirra tíma, og á líkan hátt
gerðu menn lifandi málið á vörum þjóðarinnar, mál sveitanna, að undir-
stöðu óbundinnar ræðu, hreinsuðu það af lýzkum og kækjum, og fáguðu
það í líkingu við stíl fornsagnanna. í þessari viðleitni er Sveinbjörn Egils-
son meistari; það sem honum tókst ekki nema stundum í kveðskapnum,
tókst honum að fullu hér, og áhrifin frá honum eru svo sterk, að hver miðl-
ungsmaður í hópi lærisveina hans skrifar einkennilega fallega íslenzku. Þetta
kemur Jóni Árnasyni vel að haldi, þegar hann fær gamla skólabræður sína,
en lærisveina Sveinbjarnar, til að skrá fyrir sig þjóðsögurnar. Merkastir
lærisveina hans eru þó Fjölnismenn, og þarf ekki að fjölyrða um það, hvað
þeim verður úr kennslunni.
IV.
Það má með nokkrum rétti segja, að Sveinbjörn sé í íslenzkum vísind-
um ,,amateur“, í beztu merkingu þess orðs, hann er elskhugi íslenzkrar
tungu og fræða. En menntun hans var fyrst og fremst klassisk, þ. e. grísk-
rómversk. Þegar hann orti vísu á latínu undir mynd af Engelstoft konferenz-
ráði, er sagt, að Engelstoft hafi mælt: ,,Annaðhvort er þetta úr Ovidiusi eða
Sveinbjörn Egilsson hefur gert það“. Látum nú þetta vera sagt bæði í gamni
og alvöru. Möbius sagði um latnesku þýðingu Sveinbjarnar af Fornmanna-
sögum, að hún mundi trauðla eða ekki verða yfirstigin. Það var því engin
furða, að Sveinbjörn hefði skáldamálsorðabókina með latneskum þýðing-
um, og með því að hafa hana á vísindamáli þess tíma gaf hann henni al-
þjóðlegt gildi — sem síðari útgáfur þess rits, á dönsku, hafa ekki haft.
Ég hef sterkan grun um, að kenningar Winckelmanns um einfaldleik og
tign fomlistarinnar hafi haft djúp áhrif á Sveinbjörn Egilsson, enda væri
það ekkert einkennilegt, skoðanir hans munu hafa verið drottnandi meðal
menntaðra manna norðan Mundíufjalla um það leyti. Hjá Sveinbirni
færast vitanlega þessar hugmyndir og þessi smekkur frá myndlistinni til
orðlistarinnar og renna þar saman við allt aðra strauma, sem stefndu í líka
átt. Og einmitt þar sem allt þetta mætist, verður til glæsilegasta verk Svein-
bjarnar, þýðing hans á kvæðum Hómers. Hún sprettur ofboð eðlilega upp
úr kennslu hans, er stöðugt endurskoðuð og endurbætt. Hann veit vel, hve
ritað mál græðir mikið á upplestri og framsögn, og hann leitar víða hæfra
orða. Jón Árnason segir í ævisögu hans, að hann hafi verið vanur að lesa
konu sinni á kvöldin úr þessum þýðingum, bæði til að fá álit hennar og ná
hjá henni orðatiltækjum, sem betur ættu við. Dóttir skáldsins Benedikts
Gröndals yfirdómara kunni hér margt til að leggja.
Þýðing Sveinbjarnar hefur á sér orð fyrir að vera í bezta lagi nákvæm,