Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.10.2012, Blaðsíða 12

Steinar B. Aðalbjörnsson, næringarfræðingur hjá Matís, segir að eitt gramm af sykri jafngildi 4 hitaeiningum. Af því má reikna að 65 g af sælgæti séu 260 hitaeiningar. Þumalputt-
areglan er sú að 260 hitaeiningar jafngildi 10 bollum af grænmeti sem vega a.m.k 1.250 grömmum. Notast var við kirsuberjatómata, gulrætur, agúrkur, spínat og paprikur.
1 SYKURGRAMM
JAFNGILDIR
4 HITAEININGUM
Landlæknisembættisins segir
það ljóst að stór hluti þjóð-
arinnar borðar mun meira sæl-
gæti á viku en þau 400 g sem hver
Íslendingur neytir að meðaltali á
viku. Ungbörn og eldra fólk borðar
t.a.m. minna sælgæti en aðrir aldurs-
flokkar. Sé gert ráð fyrir helmingi meiri sælgætisneyslu en þeim 400 g sem meðal Ís-
lendingurinn neytir, jafngildir það 800 g og 3.200 hitaeiningum. Svo mikið hitaeiningamagn
má finna í 7,8 kílógrömm af grænmeti. Ætla mætti að það væri dágóður tími sem færi í að
borða allt þetta grænmeti í hverri viku en samanburðurinn er umhugsunarverður.
Samkvæmt viðmiðum frá Matís er hóf-legur skammtur af sælgæti fyrir 15-16ára unglinga og fullorðna um 62-65 g
og jafngildir það 260 hitaeiningum. Sama
magn hitaeininga í grænmeti jafngildir magni
upp á 1.250 grömm. Steinar B. Aðalbjörns-
son, næringarfræðingur hjá
Matís, var Morgunblaðinu
innan handar við samanburð
á hitaeiningamagni í sælgæti
og í grænmeti. „Með þessu
móti er hægt að sjá hversu
mikla næringu við fáum úr
grænmetinu samanborið við
sælgætið. Oft er talað um
tómar hitaeiningar og það á
vel við um sælgætið sem er
svo til ekkert nema hitaeiningar. Það sem við
næringarfræðingar erum að reyna að koma á
framfæri til fólks er að það fái sem mesta
næringu úr réttu magni hitaeiningum.“
Hann segir áríðandi að fólk geri sér grein
fyrir því hvers vegna mikilvægt er að neyta
næringarríkra máltíða. „Ef menn borða stóra
næringarríka skammta eins og t.d. með því
að innbyrða mikið magn grænmetis þá finna
þeir þá tilfinningu að þeir séu saddir áður en
magn orku eða hitaeininga er orðið of mikið.
Þar af leiðandi borða þeir minna af mat sem
þó er næringarríkari. Eins eyðir líkaminn
meiri orku í að brenna máltíðum sem eru
stærri í umfangi. Því ert þú í raun að auka
brennsluna samhliða því að borða næring-
arríkari og plássfrekari máltíðir sem inni-
halda hóflega orku,“ segir Steinar.
Meðaltalið segir ekki alla söguna
Sælgætisneysla landsmanna er almennt mikil
borin saman við neyslu annarra Norð-
urlandaþjóða; að meðaltali um 400 g á hvern
íbúa á viku. Á vef Landlæknisembættisins
segir að ljóst sé að stór hluti þjóðarinnar
borðar mun meira sælgæti þar sem þetta er
meðaltalsmagn og ungbörn og eldra fólk
borðar minna sælgæti en aðrir aldursflokkar.
Einstaklingur sem innbyrðir 400 g af sælgæti
einu sinni í viku, t.d. á laugardögum, neytir
um 1.600 hitaeininga þann dag. Til sam-
anburðar er orkuþörf kvenna um 2.000 hita-
einingar á dag, en karla er 2.500 hitaein-
ingar. 1.600 kaloríur jafngilda 3,8 kílóum af
grænmeti. Fæðuframboðstölur sýna að Ís-
lendingar neyta nú um 6.000 tonna af sæl-
gæti á ári sem gerir tæp 19 kg af sælgæti á
hvern íbúa. Þar af eru 2.260 kíló af nammi
innflutt en um 3.740 kíló framleidd hér á
landi.
Getur leitt til lífsstílssjúkdóma
Steinar telur óhóflega sælgætis- og syk-
urneyslu yfir lengra tímabil vera áhyggjuefni.
Bendir hann á að tölur um sælgætisneyslu
gefi engan veginn rétta mynd af heildarsyk-
urneyslu Íslendinga. Viðbættur sykur er í
hinum ýmsu matvælum auk þess sem gos-
drykkja er mikil. „Ef maður sprengir sig ein-
staka sinnum í nammiáti gerir það lítið til.
En ef fólk er farið að gera það vikulega eða
jafnvel oftar, skapar það gríðarlegt ójafnvægi
í líkamanum. Það kemur mun meiri orka inn
heldur en fer úr og þá fitnar fólk. Þessi þró-
un getur leitt til lífsstílstengdra sjúkdóma á
borð við sykursýki,“ segir Steinar.
Víða má finna sértilgerða nammibari þar
sem neytendur geta fengið sér bland í poka.
Fyrir tilstilli baráttu Steinars og samstarfs
Matís og Krónunnar voru sett upp sérstök
nammispjöld við nammibarina þar sem finna
má hóflegan ráðlagðan nammiskammt fyrir
ólíka aldurshópa. Þar er neytendum ráðlagt
að kaupa ekki fleiri sælgætismola fyrir börn
en sem nemur aldri þeirra. Þannig ætti 5 ára
gamalt barn ekki að neyta meira en 5 sæl-
gætismola á laugardögum. 15-16 ára ungling-
um er ráðlagt að kaupa ekki meira en sem
nemur 65 grömmum en fullorðnum um 62
grömmum. Helgast það af því að orkuþörf og
brennsla er meiri hjá 15-16 ára unglingum en
hjá þeim sem eldri eru. „Það var ánægjulegt
að sjá hvernig verslanirnar kepptust hrein-
lega við það að bjóða upp á meiri hollustu
eftir að nammispjaldið kom upp. Víða mátti
sjá sérstök tilboð á ávöxtum og grænmeti.
Ég held að verslanir séu að átta sig á því að
neytendur eru farnir að gera kröfur um að fá
eilitla hjálp við að velja sér hollustuna. Jafn-
framt held ég að verslanir geri sér grein fyr-
ir því að samfélagið mun hugsa á allt annan
hátt um mat heldur en gert er í dag. Fólk
vill í auknum mæli fá að vita hvaðan varan
kemur. Við viljum vita upprunan og viljum
vita hvernig farið var með dýrin. Ég hef það
á tilfinningunni að það verði almenn krafa
eftir 10 ár,“ segir Steinar að lokum.
Næringargildið skiptir öllu
TÓMAR HITAEININGAR ÓGNA HEILSUNNI
Steinar B.
Aðalbjörnsson
NÆRINGARFRÆÐINGUR TELUR MIKILVÆGT AÐ FÓLK ÁTTI SIG Á ÞEIM TÓMU HITAEININGUM SEM FINNA MÁ Í SÆLGÆTI. HÆGT ER AÐ INNBYRÐA
GRÍÐARLEGA UMFANGSMIKIÐ MAGN AF GRÆNMETI TIL AÐ NÁ UPP Í SAMBÆRILEGT HITAEININGAMAGN OG VIÐ NEYSLU SÆLGÆTIS.
Viðar Guðjónsson vidar@mbl.is
Samkvæmt tölum Landlæknisembættisins er heildarframboð sælgætis um 6 þúsund tonn á ári
hér á landi. Neysla sælgætis nemur því um 400 grömmum á hvern Íslending í hverri í viku. Það
jafngildir um 1600 hitaeiningum. Sama magn hitaeininga í grænmeti jafngildir tæplega 3,9 kíló-
um. Eins og sjá má á myndinni er umtalsverður munur á því umfangi og magni þess grænmetis
og þess sælgætis sem hægt er að innbyrða. Þá er ekki minnst á næringargildi í þessu samhengi.
Meðal vikuneysla á við
3,9 kg af grænmeti
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28.10. 2012
Úttekt
Að sögn Matís er ráðlagður hámarksskammtur af sælgæti um 65 grömm fyrir 15-16 ára
unglinga og 62 grömm fyrir fullorðna. Miðað er við eilítið aukna orkuþörf unglinga sem
hafa hærra brennslustig en þeir sem eldri eru. Á myndinni má sjá 65 grömm af sælgæti
og jafngildir það um 260 hitaeiningum. Borða má heil 1.250 grömm af kirsuberjatómöt-
um til þess innbyrða jafn mikið magn hitaeininga og er í sælgætinu.
Ráðlagður skammtur sælgætis
jafngildir 1,3 kg af tómötum
Sælgætisneysla
sem jafngildir
7,8 grænmetiskílóum