Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.10.2012, Blaðsíða 45

til að styðja. Hugmynd um ríkisútvarp er alls ekki
að öllu leyti galin og getur átt rétt á sér á öllum tím-
um og við allar aðstæður, eins og annað. Við sumar
aðstæður og sérstakan tíma getur slík opinber
stofnun jafnvel átt mikinn rétt á sér, svo sem þegar
enginn aðili hefur bolmagn til að standa undir slík-
um rekstri af öryggi. Einokun fjölmiðla á markaði
gæti til að mynda réttlætt ríkisútvarp, sé ekki hægt
eða ekki vilji til að stemma stigu við slíkri einokun.
Menn vita hverjir brugðust þegar það var reynt. En
þá er nánast eingöngu átt við nauðsyn óhlutdrægrar
fréttamiðlunar í eign og á ábyrgð almennings í land-
inu. Almenna dagskrá, bæði menningarlega sem
léttmeti, geta væntanlega aðrir séð um. En þegar
málefnanleg misnotkun er hvergi meiri en á rík-
isreknum fjölmiðli hafa rökin fyrir tilveru ekki að-
eins minnkað, þau hafa snúist upp í andhverfu sína.
Nú er því svo fyrir komið að almenningur hefur eng-
an raunverulegan aðgang lengur að þessum „þjóð-
arfjölmiðli“ sem Ríkisútvarpið (RÚV) segist vera.
Forráðamenn Ríkisútvarpsins svara helst ekki
gagnrýni úr átt eigenda sinna. Ef þeir sýna dauf-
astan lit til þess, þá er það gert með ódýrustu út-
úrsnúningum sem finnast eða með hreinum skæt-
ingi.
Þeir hafa haldið því fram að um 70 prósent þjóð-
arinnar „treysti“ Ríkisútvarpinu samkvæmt könn-
unum og að sömu kannanir sýni að aðeins um 35%
þjóðarinnar treysti Morgunblaðinu. Allir, hver einn
og einasti maður sem gjaldfær telst, er áskrifandi að
Ríkisútvarpinu. Aðeins 70% þeirra treysta þó miðl-
inum sem þeir eru neyddir til að styðja fjárhags-
lega. Samkvæmt fullyrðingum Ríkisútvarpsins
sjálfs virtust ígildi um eitt hundrað þúsund Íslend-
inga treysta Morgunblaðinu. Morgunblaðið fá þó
aðeins þeir sem taka ákvörðun um að kaupa það
blað. Það er ekki til neins að spyrja þá sem aldrei sjá
Morgunblaðið hvort þeir treysti blaðinu. Að minnsta
kosti væri ekki mikið að marka slík svör. Eins mætti
fela blindum manni að meta málverk. En það vekur
óneitanlega athygli að samkvæmt þeim könnunum
sem Ríkisútvarpið hefur aðgang að og notar til að
hreykja sér af, virðist stærri hluti íslensku þjóð-
arinnar en sér Morgunblaðið dagsdaglega treysta
blaðinu á meðan aðeins tveir þriðju þeirra sem
neyddir eru til að styðja „RÚV“ fjárhagslega treysta
þeirri stofnun.
Prentmiðlar á nýjum tímum
Áskrifendum Morgunblaðsins, eins og annarra
áskriftarblaða í heiminum, hefur fækkað síðan 2001,
en áskrifendafjöldinn er þó enn einn hinn hæsti sem
þekkist ef miðað er við fjölda landsmanna, en viðmið-
unin við fólksfjölda á auðvitað algjörlega við. Á með-
an Morgunblaðið kemur út í nærri 30.000 eintökum
kemur Washington Post til dæmis út í nærri 400 þús-
und eintökum í Bandaríkjunum, eða í 400 eintökum í
sambærilegum tölum. NYT kemur út í nærri 850.000
eintökum, eða um 800 eintökum í sambærilegum töl-
um. Og það jákvæða er að áskrifendum Morg-
unblaðsins fer nú fjölgandi á ný í fyrsta sinn síðan
2001 á meðan þeim fækkar ört hjá ofantöldum blöð-
um. Þá má nefna að blað eins og The Guardian, sem
oft er vitnað til sem „stórblaðs,“ eins og til blaðanna
hér að ofan, er nú því miður á síðasta spretti, því rætt
er um að leggja prentútgáfu þess af á næstu mán-
uðum. Þeir leggja höfuðáherslu á vefútgáfuna, en
eins og kunnugt er þá er MBL langöflugasta vef-
útgáfa landsins.
Gefum „RÚV“ færi á að sanna sig
Margir eru sjálfsagt enn hlynntir því að haldið sé
uppi Ríkisútvarpi og stofnunin sjálf heldur því óspart
fram að hún njóti stuðnings. Henni þykir þó óþægi-
legt að kenna sig við ríkið, sem leggur henni til fé,
þrátt fyrir að lög um stofnunina séu ótvíræð um það
og hafa því allir starfsmenn fyrirmæli um að nota
skrípaheitið RÚV. (BBC er skammstöfun þriggja
orða heitis, British Broadcasting Corporation. – RÚV
er skammstöfun úr einu þjálu orði, Ríkisútvarpið!
Mönnum er á hinn bóginn nokkur vorkunn að nota
skrípaheitið Hafró í stað Hafrannsóknastofnunar-
innar.)
En þótt „RÚV“ vilji fela ríkistengslin þá fer það
iðulega með yfirlýsingar eins og „útvarp þjóðarinnar“
og fleiri slíkar og reynir beinlínis að ýta undir þá til-
finningu með ítrekuðum áróðri. Það er eðlilegt að
taka þessa sjálfumglöðu stofnun á orðinu og um leið
virða hið mikla sjálfstraust hennar og einnig hið
meinta traust þjóðarinnar á stofnuninni. Því er skyn-
samlegt að gera þá breytingu að hafa valákvæði í
skattafrumvarpi fólks, þar sem skattgreiðandi getur
merkt við hvort hann vill að þeir tugir þúsunda, sem
hafðir eru af honum sérmerktir á hverju ári, skuli
ganga til „RÚV“ eða til að mynda til einhvers háskóla
landsins, náttúruverndarsamtaka, Kvenfélaga-
sambandsins, ÍSÍ, Hjálparstofnunar kirkjunnar eða
Hörpunnar, svo dæmi séu nefnd. Ekki væri sem sagt
gert ráð fyrir því að menn gætu sparað sér skatt-
greiðsluna, því það myndi sjálfsagt ýta undir fjölda-
flótta frá „RÚV“, þrátt fyrir meintar vinsældir. En á
hinn bóginn ættu skattgreiðendur val og myndu
væntanlega, ef marka má yfirlýsingar forsvarsmanna
„RÚV,“ í yfirgnæfandi mæli láta sitt fé renna til
stofnunarinnar fremur en annað. Einhverjir hafa orð-
að það svo, að verði þetta sjálfsagða fyrirkomulag
tekið upp, ættu skattgreiðendur aðeins að mega velja
um tvo kosti, að „RÚV“ fengi tugþúsundaskattinn
áfram, beint í sinn vasa, eða hann rynni óskiptur
milliliðalaust til Samfylkingarinnar. Það væri hins
vegar of langt gengið.
Morgunblaðið/Kristinn
28.10. 2012 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45