Morgunblaðið - 22.12.2012, Blaðsíða 52

52 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 2012
LISTASAFN ÍSLANDS
Lauslega farið með staðreyndir
Þórunn Elísabet Sveinsdóttir
Hinumegin
Þuríður Rós Sigurþórsdóttir
Hádegisleiðsagnir
Alla föstudaga kl. 12:05
Lokað aðfangadag og jóladag
Opið annan í jólum frá 12-17
Opið 12-17, fim. 12-21, lokað þri.
www.hafnarborg.is sími 585 5790
Aðgangur ókeypis
Gísli B.
Fimm áratugir í grafískri hönnun
Opið alla daga nema mán. kl. 12-17.
Verslunin KRAUM í andddyri
Garðatorg 1, Garðabær
www.honnunarsafn.is
ÞJÓÐMINJASAFN ÍSLANDS
Laugardagur 22. desember kl. 11:
Gáttaþefur lítur við á safninu
Sunnudagur 23. desember kl. 11:
Ketkrókur heimsækir safnið
Kertasníkir lítur við á aðfangadag kl. 11
Jólsýningar og jólaratleikurinn Hvar er jólakötturinn?
Fjölbreytt úrval gjafavöru í safnbúð
Þjóðminjasafn Íslands, Suðurgötu 41, s. 530 2200,
www.thjodminjasafn.is, thjodminjasafn@thjodminjasafn.is
Opið alla daga nema mánudaga kl. 11-17
REK; Anna Hallin & Olga Bergmann 10.11. – 31.12. 2012
VETRARBÚNINGUR 10.11.2012 – 31.1. 2013
HÆTTUMÖRK 19.5. – 31.12. 2012
SAFNBÚÐ JÓLAGJAFIR LISTUNNANDANS
- Allt að 70% afsláttur af eldri útgáfum safnsins
KAFFISTOFA - Heit súpa í hádeginu, úrval kaffidrykkja og heimabakað meðlæti.
Fríkirkjuvegi 7, 101 Reykjavík, sími 515 9600.
OPIÐ daglega kl. 11-17, lokað mánudaga
OPNUNARTÍMAR UM JÓL OG ÁRAMÓT 22. DES. og 27.-30. DES. og 2. JAN.
SAFN ÁSGRÍMS JÓNSSONAR
UMHVERFIS LANDIÐ Á FÁEINUM ÁRATUGUM og FORNMENN
Bergstaðastræti 74, sími 561 2914
Lokað á milli og jóla og nýárs.
www.listasafn.is
Jóladagatal Norræna hússins 2012
Jóladagatal Norræna hússins fer nú fram í fimmta sinn og er svo sannarlega orðin
ómissandi hefð á jólunum. Jóladagatalið er gjöf Norræna hússins til gesta sinna og
er ókeypis á allar uppákomurnar.
Úr einu í annað
Þórey Eyþórsdóttir sýnir vefnað og textílverk í anddyri Norræna hússins undir
yfirskriftinni "Úr einu í annað". Titill sýningarinnar vísar í að verkin eru unnin yfir
langt tímabil og með ólíkri tækni.
GIERDU Samísk listasýning
GIERDU sýnir verk frá RiddoDuottarMuseat-safninu í Karasjok í Noregi. Safnið á
eitt af áhugaverðustu söfnunum af samískri samtímalist á Norðurlöndunum.
Norræna húsið, Sturlugötu 5, s. 551 7030
www.norraenahusid.is , nh@nordice.is
Opið alla virka daga 9-17, helgar 12-17. Aðgangur ókeypis.
NORRÆNA HÚSIÐ
Söfn • Setur • Sýningar
Þegar heimurinn er við þaðað ríða Sókratesi sögu-manni Landvætta á slig,og líf hans hefur verið op-
inberað í slúðurpressunni, þá leitar
hann skjóls í kjötvinnslu á Kjal-
arnesi. Þar er allt í föstum skorðum,
Sókrates fær sitt hlutverk og finnur
til sín þegar hann er fljótlega farinn
að leysa hina
ýmsu millistjórn-
endur af.
Persónugallerí
sögunnar er æði
kostulegt og ekki
síst í kjötvinnsl-
unni, þar sem
allrahanda svína-
afurðum er pakk-
að, aðstæður eru
allar ýktar og fólkið eftir því; æðstur
í goggunarröðinni er forstjórinn sem
safnar listaverkum eftir Kjarval og á
meðal annars Lífshlaup listamanns-
ins. Sókrates lítur oft inn í salinn þar
sem málverkin eru geymd og dund-
ar sér við að bæta dráttum í óklárað
lokaverk Kjarvals.
Rétt eins og höfundur lætur sitt-
hvað í sögu forstjórans vísa í Þor-
vald Guðmundsson í Síld og fiski, þá
sækir hann einkenni í aðrar persón-
ur hingað og þangað í íslenskt sam-
félag síðustu áratugi; hvort sem um
er að ræða talsmenn ásatrúarmanna
eða sóknarpresta.
Þrátt fyrir að Sókrates ríghaldi í
stöðugleikann í kjötvinnslunni tekur
lífið þar breytingum þegar tals-
maður Þjóðernishreyfingarinnar –
hvítt framboð, er ráðinn í vinnu. Só-
krates dregst að honum og hefur
talsmaðurinn umtalsverð áhrif á þá
stefnu sem frásögnin tekur.
Landvættir Ófeigs Sigurðssonar
er mikið og metnaðarfullt verk, nær
fimm hundruð síður og skrifað af
umtalsverðri snerpu. Höfundurinn
beitir svipaðri tækni og í síðustu bók
sinni, Skáldsögu um Jón. Mikið fer
fyrir hugsanaflæði þar sem hvers-
kyns hugmyndabrot vella fram,
brotin upp með skástrikum, stund-
um í nokkrar síður í senn, en með
þessum hætti hefur höfundurinn
sterk tök á hraða frásagnarinnar.
Skriðþungi frásagnarinnar eykst
mjög þegar á líður. Á stundum hefði
mátt stytta lýsingar nokkuð, þótt
þær séu yfirleitt bráðskemmtilegar,
en þegar komið er í síðasta hlutann,
sem hefst með eftirminnilegri og
óhugnanlegri lýsingu á svínaslátrun,
tekur höfundurinn alla þræðina
saman og heimur Sókratesar leysist
upp í óeirðum.
Sýn höfundar á samtímann,
menningarlífið og neyslusamfélagið
er æði grótesk og háðsk á köflum,
hvort sem lýst er öldurhúsamenn-
ingu, stjórnmálaumræðu eða peppe-
róní-æði sem heltekur landann. Einn
lesandi líkti þessari þykku bók við
„vænan móköggul“ og það logar vel
og lengi í honum.
Grótesk sýn
á heiminn
Ófeigur „Skriðþungi frásagnar-
innar eykst mjög þegar á líður.“
Skáldsaga
Landvættir bbbbn
Eftir Ófeig Sigurðsson.
Mál & menning 2012. 496 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Macbeth er að mínu mati eitt
magnaðasta leikrit sem skrifað hef-
ur verið og því er ekki hægt annað
en að fyllast lotningu gagnvart því,“
segir Benedict Andrews sem leik-
stýrir Macbeth eftir William Shake-
speare sem er jólasýning Þjóðleik-
hússins. „Textinn er kynngi-
magnaður og
Shakespeare
tekst með undra-
verðum hætti að
fanga myrkustu
sálarkima manns-
ins. Segja má að
skáldskapur hans
birti okkur nán-
ast röntgenmynd
af mannssálinni.
Þetta er spennu-
leikrit sem sækir
beinlínis á mann. Það er uppfullt af
morðum, móðursýki og yfirnátt-
úrlegum atburðum í þessari ógeð-
felldu veröld sem skáldið dregur
upp. Þetta er verk sem kemur mér
stöðugt á óvart.“
Fyrir tveimur árum leikstýrði
Andrews öðru stórvirki Shake-
speares þegar Lér konungur var
jólasýning Þjóðleikhússins. Sú sýn-
ing hlaut afbragðsgóðar viðtökur og
fékk sex Grímur vorið 2011, m.a.
sem besta leiksýning leikársins auk
þess sem Andrews var valinn besti
leikstjórinn. Aðspurður segist And-
rews fagna því að fá tækifæri til þess
að vinna aftur í Þjóðleikhúsinu.
„Þegar ég setti upp Lé konung náði
ég mjög góðum tengslum við leik-
hópinn. Leikarar Þjóðleikhússins
hafa upp á margt að bjóða, þeir búa
yfir mikilli orku, hráum krafti, sem
ég nýti mér óspart. Mér fannst því
mjög spennandi að fá að vinna aftur
með þeim,“ segir Andrews en helm-
ingur leikhópsins í Macbeth tók
einnig þátt í Lé konungi.
„Margrét Vilhjálmsdóttir fór með
hlutverk Góneríls í uppsetningu
minni á Lé konungi. Ég var gjör-
samlega heillaður af henni sem leik-
konu í þeirri sýningu og sá fyrir mér
að hlutverk lafði Macbeth myndi
hæfa henni sérlega vel, enda er
þetta einstaklega safaríkt hlutverk
sem hentar Margréti fullkomlega.
Shakespeare skrifaði Macbeth í kjöl-
far Lés konungs og í raun má segja
að hlutverk lafði Macbeth spretti
upp úr Góneríl,“ segir Andrews og
fer einnig lofsamlegum orðum um
Björn Thors í hlutverki Macbeths.
Eins og að klífa hæsta og
hættulegasta fjall heimsins
„Það hefur verið mjög spennandi
að fylgjast með þroskaferli Björns í
þessu hlutverki, en þetta er fyrsta
stóra Shakespeare-hlutverkið hans.
Þetta hlutverk krefst mikils af leik-
aranum. Það má líkja hlutverkum á
borð við þetta við það að klífa hættu-
legasta og hæsta fjall heims. Þeir
sem ætla sér í þá vegferð verða að
hafa nægilegt þrek til þess, hvort
heldur er líkamlegt eða andlegt.
Leikarinn þarf að nýta alla tækni
sína og leika á allt litróf sálarlífsins,“
segir Andrews.
Spurður hvaða augum hann sjái
Macbeth segir Andrews að sér finn-
ist áhugavert að Macbeth sé ekki
einn að verki heldur hluti af tvíeyki.
„Eitt af því sem er svo heillandi við
verkið er að við fáum að fylgjast með
pari sem þyrstir í völd. Tengslin á
milli þeirra eru mjög sterk og yfir-
gnæfa samskipti þeirra við allar aðr-
ar persónur verksins. Í verkinu
sjáum við hvernig þau yfirstíga
ákveðin siðferðismörk þegar þau
ákveða að myrða kónginn og glata í
framhaldinu mennsku sinni,“ segir
Andrews. Tekur hann fram að sér
finnist jafnframt spennandi að skoða
tengsl Macbeths við stríðið og her-
mennskuna sjálfa. „Við megum ekki
gleyma því að Macbeth er hermaður
og því vanur ofbeldisverkum. Ef við
venjumst ofbeldi í hernaði eru allar
líkur á því að ofbeldið hafi áhrif á
aðra þætti lífs okkar þegar við yfir-
gefum vígvöllinn. Í þessu samhengi
hef ég líka mikið velt fyrir mér
áfallastreituröskun hermanna.“
Athygli vekur að sviðsmyndin og
búningarnir í Macbeth kallast á við
samtímann. Þegar þetta er borið
undir Andrews segir hann þetta gert
til að undirstrika að öll leikrit
Shakespeares tali til samtímans.
„Ég hef engan áhuga á að setja verk
hans upp í hvort heldur er 17. aldar
eða 19. aldar búningum og sviðs-
mynd. Það fyrir mér myndi undir-
strika heim ímyndunarinnar og ég
hef engan áhuga á leikritum sem
safngripum heldur vil að þau tali til
samtímans.“ Inntur eftir því hvernig
Macbeth tali inn í íslenskan veru-
leika svarar Andrews: „Þetta leikrit
felur í sér nákvæma rannsókn á of-
beldi. Höfundurinn skoðar hver
fórnarkostnaður ofbeldisins er, bæði
fyrir einstaklinginn og einnig sam-
félagið. Eitt lykilþema verksins er
tíminn og upplifun okkar á honum.
Þannig freistast Macbeth-hjónin til
að lifa í framtíðinni. Spádómar norn-
anna virðast bjóða Macbeth-
hjónunum glæsta framtíð á auga-
bragði. Þetta er kannski sambæri-
legt við hungrið og metnaðinn sem
einkenndi Ísland á uppgangsárunum
fram að hruni árið 2008. Ísland er
enn í sárum eftir að þessi þrá um að
hraðspóla inn í framtíðina tröllreið
hér öllu,“ segir Andrews að lokum.
„Leikrit sem sækir á mann“
 Þjóðleikhúsið frumsýnir Macbeth eft-
ir William Shakespeare á annan í jólum
Ljósmynd/Eddi
Átök Margrét Vilhjálmsdóttir og Björn Thors sem Macbeth-hjónin. Fyrir
ofan þau trónir Hilmir Snær Guðnason í hlutverki Bankós afturgengins.
Benedict
Andrews