Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.02.2013, Blaðsíða 13

24.2. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13
Jón Stefánsson bætti við sig nafninu Kal-
man, Stefán Sigþórsson er þekktari undir
nafninu Stefán Máni, og Auður Ólafsdóttir
skaut inn nafninu Ava. Þá bætti ljóðskáldið
og alþingismaðurinn Sigmundur Rúnarsson
við sig nafninu Ernir. Elías Cæsarsson
kenndi sig við Mar, líkt og faðir hans á
undan honum.
Aflraunamaðurinn Hjalti Árnason bætti
sem frægt er við sig nafninu Úrsus.
Af mönnum sem alfarið skiptu um nafn
voru til dæmis skáldin Steinn Steinarr, sem
áður hét Aðalsteinn Kristmundsson, og Þor-
gils gjallandi sem skírður var Jón Stef-
ánsson. Þá gerði listamaðurinn Sölvi Helga-
son sér lítið fyrir og tók sér nafnið Sólon
Íslandus á nítjándu öldinni. Af öðrum lista-
mannanöfnum nægir að nefna Erró (Guð-
mundur Guðmundsson).
Einnig er þekkt að rithöfundar hafi
kennt sig við fæðingarstaði sína eða önnur
kennileiti, svo sem Kristján frá Djúpalæk,
sem var Einarsson, Jón frá Ljárskógum,
sem var Jónsson, og Jóhannes úr Kötlum
sem var Jónasson. Katlar eru fossar, hyljir
og klettar í ánni Fáskrúð, þar sem Jóhann-
es lék sér mikið í bernsku. Þá kenndi Dav-
íð Stefánsson sig alltaf við fæðingarstað
sinn, Fagraskóg.
Gunnar varð Gnarr
Afar sjaldgæft er að menn ummyndi nöfn
sín en það gerðu þó borgarstjórinn í
Reykjavík, Jón Gunnar Kristinsson, betur
þekktur sem Jón Gnarr, og Sigurjón Birgir
Sigurðsson rithöfundur, sem kallar sig Sjón.
Sjaldgæft er að fólk beri þrjú eiginnöfn á
Íslandi og enn sjaldgæfara að það noti þau
öll. Það gerir þó Egill Heiðar Anton Páls-
son leikstjóri gjarnan. Gefur engan afslátt.
Gælunöfn eru algeng hér á landi, sem
annars staðar, en fremur fátítt að fólk noti
þau fullum fetum. Það hefur söngvaskáldið
Bubbi Morthens þó gert lengi en hann var
skírður Ásbjörn. Eins bróðir hans Þorlákur
myndlistarmaður sem alla jafna notar nafn-
ið Tolli. Hinni vinsælu dægurlagasöngkonu
Henný Eldeyju Vilhjálms þótti nafnið Elly
þjálla og Þórhallur Sigurðsson gamanleikari
er aldrei kallaður annað en Laddi. Þá er
Sigrún Hjálmtýsdóttir söngkona sjaldan
kölluð annað en Diddú, Þuríður Fannberg
listakona Rúrí og Guðjón Davíð Karlsson
leikari Gói. Margir kannast líka við at-
hafnamanninn Kidda Bigfoot en færri vita
líklega að hann heitir Kristján Jónsson. Al-
nafni hans sem skrifar um íþróttir í Morg-
unblaðið er víða betur þekktur undir nafn-
inu Bolvíska stálið. Ætli menn viti almennt
að Gaui litli heitir fullu nafni Guðjón Sig-
mundsson? Þarna erum við komin út í við-
urnefni og koma þá upp í hugann Jón góði
Ólafsson píanóleikari og Mundi vondi fata-
hönnuður (Guðmundur Hallgrímsson).
Að kenna sig við hljómsveit
Gælunöfn fara oft vel með hljómsveit-
arnöfnum, svo sem Jónsi í Sigur Rós (Jón
Þór Birgisson); Jónsi í Svörtum fötum (Jón
Jósep Snæbjörnsson); Addi í Sólstöfum (Að-
albjörn Tryggvason) og Ellý í Q4U (El-
ínborg Halldórsdóttir).
Nú og nöfn almennt með vinnustöðum:
Haraldur í Andra, Jóhannes í Bónus, Júlli í
Draumnum, Helgi í Góu.
Önnur leið er að stytta bæði nafn og föð-
urnafn, eins og Hemmi Gunn fjölmiðlamað-
ur, Jói Fel bakari og Siggi Hlö útvarps-
maður hafa gert.
Gælunöfn eru almennt í sókn hér á landi,
til dæmis eru ýmsir fjölmiðlamenn og
skemmtikraftar af yngri kynslóðinni alla
jafna þekktari undir gælunöfnum sínum,
svo sem Simmi og Jói (Sigmar Vilhjálmsson
og Jóhannes Ásbjörnsson), Sveppi (Sverrir
Þór Sverrisson), Gillz (Egill Einarsson) og
Steindi jr. (Steinþór Hróar Steinþórsson).
Bara svo stiklað sé á stóru ...
Morgunblaðið/Jakob Fannar
Guðbjörg Hilmar Guðrún
Indriði Árni Björg
„Ég er skírður í höfuðið á ömmu minni. Svo
einfalt er það,“ segir Freyr Gígja Gunn-
arsson fréttamaður á Ríkisútvarpinu en
seinna skírnarnafn hans á alla jafna við kon-
ur. Hann segir foreldrum sínum, sem eru
tónlistarskólastjóri og arkitekt, hafa þótt
nöfnin hljóma afskaplega vel saman og því
látið slag standa. Fyrir það er hann þeim
þakklátur. „Ég hef alltaf verið afskaplega
stoltur af nafninu mínu og aldrei reynt að
fela það, ekki einu sinni á unglingsárunum,
þegar maður er viðkvæmastur fyrir áreiti.“
Freyr viðurkennir að hafa orðið fyrir
stríðni á yngri árum út af nafninu en aldrei
látið það slá sig út af laginu. „Það styrkti mig
miklu frekar en hitt.“
Í dag segir hann nafnið vinna með sér, fólk
muni frekar eftir honum vegna þess. Það
hafi komið sér ágætlega í starfi blaða- og
fréttamanns.
Freyr er fæddur árið 1978 og segir enga
athugasemd hafa verið gerða við Gígju-
nafnið af þar til bærum aðilum. „Eldri bróð-
ir minn heitir Darri og móðir mín tjáir mér
að það nafn hafi staðið meira í mönnum
þremur árum áður en nokkurn tíma Gígja,“
upplýsir Freyr. „Foreldrar mínir hafa alltaf
verið veikir fyrir sérstökum nöfnum, yngri
bróðir minn var skírður Breki sem var síð-
ur en svo algengt nafn fyrir 22 árum.“
Fyrsti skóladagurinn erfiður
Freyr bjó í Danmörku með fjölskyldu sinni
frá fimm til níu ára aldurs og fyrsti skóladag-
urinn eftir heimkomuna er honum sér-
staklega minnisstæður. „Ég kom í þriðja
bekk í Víðistaðaskóla, með þykkt og mikið
hár. Og auðvitað þetta nafn. Þegar lesa átti
nafnið upp kom fát á kennarann sem endaði
með því að hann spurði hvort Freyja Gígja
væri mætt. Þá þurfti ég, nýi krakkinn í
bekknum, að standa upp og segja hátt og
snjallt: Ég heiti Freyr Gígja – og muniði
það!“
Hann kveðst alla tíð hafa verið spurður
mikið út í nafnið og algengt sé að fólk haldi
að Gígja sé ættarnafn. „Það er ætt fyrir
vestan sem ber nafnið Gígja en ég tilheyri
henni sem sagt ekki.“
Freyr Gígja þekkir ekki aðra karlmenn
sem bera konunafn, alltént ekki á Íslandi.
Hann á þó sína „þjáningarbræður“ ytra.
„Eðli málsins samkvæmt held ég mikið upp
á lagið A Boy Named Sue með Johnny
Cash. Hef alltaf fundið til samkenndar með
þeim góða dreng, Sue.“
Finnur til samkenndar með Sue
Freyr Gígja Gunnarsson fréttamaður ber
stoltur nafn ömmu sinnar.
Morgunblaðið/Ómar
Sjaldgæft er að karlmenn beri kvenmanns-
nöfn á Íslandi, það gerir þó Andrea Hörð-
ur Harðarson. Honum var upprunalega
gefið nafnið Hörður en lét skíra sig öðru
sinni í Svíþjóð þrítugur að aldri og bætti þá
Andrea fyrir framan Hörð. Andrea Hörð-
ur er sextugur í dag og hefur því borið
nafnið hálfa ævina.
„Frá því ég var barn hafði mig langað að
heita Andrea, bæði vegna þess að nafnið
er fallegt og ekki síður fyrir þær sakir að
móðir mín heitir Helga Andrea. Þegar ég
var þrítugur lét ég verða af því að taka
skírn öðru sinni,“ útskýrir Andrea Hörður
sem var á þeim tíma búsettur í Svíþjóð.
Andrea er algengt karlmannsnafn á Ítalíu
en ekki í Svíþjóð, frekar en á Íslandi. „Ein-
mitt þess vegna átti ég alveg eins von á því
að þetta yrði vesen en svo var ekki. Prest-
urinn gerði engar athugasemdir,“ segir
Andrea Hörður.
Hann sneri heim til Íslands eftir 22 ára
dvöl í Svíþjóð árið 2006 og sendi þá þjóð-
skrá viðeigandi upplýsingar. Engin at-
hugasemd var gerð enda nafnið kirkjubók-
fært í Svíþjóð. „Ég vona að þetta viðtal
verði ekki til þess að menn fái bakþanka
þar á bæ,“ segir Andrea Hörður og skellir
upp úr.
Nafni systur sinnar og frænku
Hann er boðskiptafræðingur að mennt og
starfaði fyrstu árin eftir heimkomuna í
Norræna húsinu. Nú vinnur Andrea
Hörður á hinn bóginn á fíknigeðdeild
Landspítalans. „Ég er oftast nær kallaður
Andrea í vinnunni, eða Andrea Hörður.
Ættingjar og gamlir vinir eiga sumir hverjir
í meiri vandræðum enda voru þeir búnir
að þekkja mig svo lengi sem Hörð. Konan
mín notar bæði nöfnin, nema þegar hún
þarf að skamma mig, þá segir hún hátt og
snjallt ANDREA!“
Til að taka af öll tvímæli hefur nafna-
breytingin ekkert með kynleiðréttingu að
gera, Andrea Hörður hefur alla tíð verið
karlmaður og á eiginkonu og tvo syni. Þeir
eru Harðarsynir. „Ég beygi nafnið ekki eins
og nöfnur mínar, heldur nota Andrea í öll-
um fjórum föllum. Andreason er stirðara
en Harðarson. Það er ástæðan.“
Andrea Hörður viðurkennir að margir
hvái þegar hann segir til nafns og ekki er
óalgengt að hann sé spurður: Er það ekki
stelpunafn? Andrea Hörður svarar því þá
gjarnan játandi en bætir við að hann sé
grjótharður femínisti.
„Langflestum finnst þetta hins vegar
bara skemmtilegt, þegar ég skýri út fyrir
þeim tilurð nafnsins. Þeim fáu sem halda
að ég sé að grínast bendi ég bara góðfús-
lega á að fara í þjóðskrá. Ég lendi oft í fjör-
legum samræðum við fólk út af þessu,“
segir hann.
Svo merkilega vill til að systir Andrea
Harðar, Helga, tók sér líka nafnið Andrea,
hún bætti því á hinn bóginn fyrir aftan
Helgu-nafnið og er því alnafna móður
þeirra. Helga gekk þó ekki það langt að
láta skíra sig að nýju. Þá á Andrea Hörður
frænku sem heitir Andrea.
Andrea Herði er ekki kunnugt um að
fleiri íslenskir karlmenn hafi tekið upp nafn
móður sinnar með þessum hætti.
Vildi vera nafni móður sinnar
Andrea Hörður Harðarson segir algengt að
fólk hvái þegar hann segir til nafns.
Morgunblaðið/Ómar
Dæmi eru um að nöfn séu karlkyns í einu landi
en kvenkyns í öðru. Má þar nefna María, sem er
víðast hvar kvenmannsnafn. Þó ekki í spænsku-
mælandi löndum, þar er það gefið drengjum,
einkum sem seinna skírnarnafn, til dæmis José
María Aznar, fyrrverandi forsætisráðherra Spán-
ar. Þá eru dæmi um að karlar beri nafnið Marie í
frönskumælandi löndum, svo sem Jean-Marie
Pfaff, fyrrverandi landsliðsmarkvörður Belga í
knattspyrnu.
Talandi um Jean, þá er það karlkyns nafn í hin-
um frönskumælandi heimi, má þar nefna franska
heimspekinginn Jean-Paul Sartre, en kvenkyns-
nafn í hinum enskumælandi, eins og Jean Sim-
mons leikkona. Þá léku þau saman í kvikmynd-
inni Breathless árið 1960 Jean-Paul Belmondo
frá Frakklandi og Jean Seberg frá Bandaríkj-
unum. Framburðurinn er að vísu gjörólíkur.
Á Ítalíu og Grikklandi er nafnið Andrea karl-
kyns, s.s. Andrea Bocelli tenórsöngvari, en
kvenkyns víðast annars staðar, tenniskonan
Andrea Hlavácková frá Tékklandi sem dæmi.
Einnig má tilgreina Nikita í þessu sambandi.
Nikita Thukral er indversk leikkona en Nikita
Krustjov var í eina tíð aðalritari sovéska komm-
únistaflokksins.
Í enskumælandi löndum eru nöfn gjarnan tví-
kynja, svo sem Ashley (Ashley Cole knatt-
spyrnumaður, Ashley Judd leikkona), Leslie
(Leslie Nielsen leikari, Leslie Feist söngkona),
Lee (Lee Marvin leikari, Lee Remick leikkona),
Sean (Sean Penn leikari, Sean Young leikkona).
TVÍKYNHNEIGÐ NÖFN