Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.02.2013, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24.2. 2013
É
g byrjaði að hugsa um
hljóðfæri í þessum
anda í september 2011,
þegar ég fór að leggja
drög að lokaverkefni
mínu við Listaháskóla Íslands,“
segir Úlfur Hansson tónlistar-
maður. Hann hlaut í vikunni Ný-
sköpunarverðlaun forseta Íslands
en þau eru árlega veitt náms-
mönnum sem hafa unnið fram-
úrskarandi starf við úrlausn verk-
efnis sem styrkt hefur verið af
Nýsköpunarsjóði námsmanna.
Verðlaunin hlaut Úlfur fyrir nýtt
hljóðfæri, 26 strengja rafstrokna
hörpu sem hann kallar OHM.
Harpan er með snertitökkum og
að auki sjálfspilandi með sérsmíð-
uðu tölvuforriti. Í lýsingu á þess-
ari hugvitssamlegu hörpu segir að
með henni sé hefðbundnu samspili
snertingar, viðbragðs og tóns á
strengjahljóðfæri umturnað. Ytri
umgjörðin er sótt á persónulegan
hátt í heim klassískra tréhljóð-
færa.
„Ég var á nýmiðlabraut og var
að velta fyrir mér hvað ég gæti
gert sem lokaverkefni. Mig lang-
aði að gera eitthvað akústískt með
kammerhljómsveit sem væri staf-
rænt um leið. Mér datt í hug að
þessir heimar gætu mæst í svona
hljóðfæri,“ segir Úlfur.
Hann sá fyrir sér hljóðfæri sem
væri algjörlega stafrænt en akúst-
ískt á sama tíma. „Raftónlist ein-
skorðast venjulega við hátalara
eða hljómflutningskerfi, en þessari
hörpu er hægt að stýra með tölv-
unni og láta hana spila raftónlist,
sem er samt sem áður akústísk
vegna hljómkassans – og þrívíð í
þeim skilningi,“ segir hann.
„Ég notaði frumgerðina í loka-
verkinu mínu þegar það var flutt
á tónleikum í Hörpu í maí. Í kjöl-
farið sótti ég um rannsókn-
arstyrkinn hjá Rannís, en hann
gerði mér kleift að nýta allt sum-
arið í að betrumbæta og ljúka við
hönnunina.
Ég þurfti að fínpússa ýmsa
þætti til að fá þýðari tón og gera
hörpuna notendavænni. Mikil hug-
búnaðarvinna er í kringum þetta
og svo er rafkerfið sérsmíðað. All-
ar koparspólur eru til dæmis
vafðar í höndunum með borvél og
koparþræði, ég hafði ekki efni á
öðru. Loks var trésmíðavinnan
mikilvæg og tímafrek, og auðvitað
hljómbotninn utan um hörpuna,
sem ég gerði með pabba.“
Þakkar netsamfélaginu
Þrátt fyrir að hljóðfærið spretti
úr heimi raftónlistar sækir það
útlitið í heim hefðbundinna við-
arhljóðfæra og á Úlfur ekki langt
að sækja þá nálgun; leiðbeinand-
inn við smíðina var faðir hans,
Hans Jóhannsson hljóðfærasmiður.
„Pabbi er ótrúlega flinkur smið-
ur og sérfræðingur í akústík. Það
var skemmtilegt að geta eytt öll-
um þessum tíma með honum,“
segir Úlfur og bætir við að það
hafi eflaust haft mikil áhrif á þá
ákvörðun hans að smíða sér hljóð-
færi að faðir hans er þessi kunni
hljóðfærasmiður.
„Ég er alinn upp við að það sé
ekkert mál að smíða hvað sem er
og bjarga sér. Það hefur alltaf
verið andinn á heimilinu að það
þurfi ekki að kaupa neitt, heldur
sé betra að smíða hlutina sjálfur.
Ég fíla það mjög vel.
Ofan á það bætist svo hvaðan
verkþekking kemur yfirleitt. Hún
kemur ekki endilega úr skólum,
því flest sem ég þurfti að tileinka
mér við að smíða þessa hörpu
kemur af netinu. Ég hafði til
dæmis aldrei lóðað neitt saman
fyrr en ég fór að smíða hörpuna
en netið er orðið það magnað að
þar er hægt að fræðast ókeypis
um allt mögulegt. Á netinu er líka
hægt að hafa uppi á ótrúlega
mörgum sem eru til í að leggja
manni lið; þar er auðvelt að verða
sér úti um allra handa sérfræði-
þekkingu. Það þarf bara að slá inn
rétta leitarorðið.
Harpan er ekki enn orðin alveg
eins og mig langar að hafa hana,
en þegar hún verður fullmótuð
langar mig að gefa netsamfélaginu
eitthvað til baka fyrir þá aðstoð
sem það veitti mér. Ég ætla því
að taka saman tækniteikningar og
upplýsingar um verkefnið til nið-
urhals.“
En það þýðir ekki að þeir sem
vilja smíða sér hörpu ráði við að
smíða jafnfallega umgjörð.
„Nei,“ segir Úlfur og brosir.
„Þar er það sérstaka sem enginn
getur tekið frá mér. En þessi opni
upplýsingaheimur er svo magnaður
og sú forritunarþekking sem ég bý
yfir byggist á því að finna upplýs-
ingar á netinu. Maður þarf samt
að vera með ákveðna þráhyggju,
fá verkefnið á heilann til að það
gangi upp …“ segir hann og hlær.
Úlfur útskrifaðist frá Listahá-
skólanum í vor og er orðinn tón-
smiður að mennt, hyggst hann
halda áfram á þeirri braut?
Plata í heimsdreifingu
„Já, því fyrst og fremst ætla ég
að einbeita mér að því að vera
tónlistarmaður,“ segir hann. Tón-
listarsköpun Úlfs hefur verið fjöl-
breytileg. Hann hefur leikið með
dauðarokkshljómsveitum, fór í
heimsferðalag sem bassaleikari
hljómsveitar Jónsa, þegar hann
fylgdi eftir plötunni Go, árið 2008
gaf hann út plötuna Sweaty
Psalms undir listamannsnafninu
Klive og í fyrra kom síðan út í
Japan platan White Mountain þar
sem hann notar listamannsnafnið
Úlfur.
„Þótt ég hafi lengi verið að
semja er stutt síðan ég ákvað að
vinna eingöngu að tónlist og nú á
hún hug minn allan – alla daga,“
segir hann. „Ég einbeiti mér nú
fyrst og fremst að þessari fyrstu
sólóplötu sem ég gef út sem Úlf-
ur. Hún kom reyndar út í febrúar
í fyrra í Japan en kemur núna út
fimmta mars, með lítilsháttar
breytingum, á öllum öðrum mörk-
uðum á vegum bandaríska útgáfu-
fyrirtækisins Western Vinyl. Fyrir
utan að vinna í hörpunni hefur
orka mín helst farið í að búa til
flott tónleikasett svo hægt sé að
spila tónlistina í hljómsveit á tón-
leikum. Ég hef því fengið til liðs
við mig skara af hljóðfæraleik-
urum til að kynna plötuna og við
vonumst til að fara í tónleikaferð
um Evrópu í haust.
Hvert lag á White Mountain er
að stórum hluta unnið úr vett-
vangsupptökum sem ég tek í
ferðalögum. Ég reyni að nota
upptökutækið líkt og myndavél
þegar ég er á ferðinni, tek upp
það sem á vegi mínum verður.
Eitt lagið er til dæmis sett
saman úr vatnshljóðum buslandi
frænda í útilegu sem tvinnast
saman við hljóð úr fuglsungum
sem ég fann í hreiðri í Chicago.
Þetta gerir það að verkum að
efniviðurinn verður persónulegri –
myndar eins konar „collage“ af
minningum – sem gerir mér kleift
að vinna á dýptina við forrit-
unarhluta ferlisins. Ætli ég sé
ekki að leita að meiri náttúru í
raftónlistinni, fá hana til að anda.“
Námið veitti innblástur
Þegar Úlfur er spurður hvað
námið í Listaháskólanum hafi gef-
ið honum til að takast á við tón-
listarferil segir hann það heyrast
vel í muninum á plötunni sem
hann sendi frá sér 2008 og þeirri
nýju.
„Sú fyrri var mjög rafræn en
sú nýja byggist meira á klass-
ískum tónsmíðum. Ég byrjaði í
Listaháskólanum skömmu eftir að
fyrri platan kom út. Ég tel mig
heppinn að hafa komist inn í skól-
ann, því þótt ég hefði góðan
tölvugrunn fyrir nýmiðlana hafði
ég litla þjálfun í kontrapunkti og
öðru slíku. Í skólanum fékk ég
tækifæri til að læra hljóðfæraút-
setningar, hljómfræði, kontra-
punktinn og fleira sem hefur veitt
mér innblástur, en ekki síður
meira vald yfir því sem mig lang-
ar að gera. Ég er þakklátur fyrir
veru mína í skólanum og stefni
nú á mastersnám í tónsmíðum í
Bandaríkjunum.“
Lifandi stafræn tónlist
Þessa dagana er Úlfur að vinna
með hópi leiklistarnema sem und-
irbúa sem útskriftarverkefni sýn-
ingu á Draumi á Jónsmessunótt í
leikstjórn Stefáns Jónssonar. „Ég
sé um tónlistina í verkinu. Þar
nota ég meðal annars svipað raf-
kerfi og er í hörpunni, en í leik-
húsinu spilar það á píanó sem er
búið að taka í sundur. Það verður
sem sagt lifandi stafræn tónlist í
sýningunni,“ segir Úlfur.
ÚLFUR HANSSON HLAUT NÝSKÖPUNARVERÐLAUN FORSETA ÍSLANDS FYRIR HÖRPUNA OHM
Heimar mætast í hljóðfærinu
„NETIÐ ER ORÐIÐ ÞAÐ MAGNAÐ AÐ ÞAR ER HÆGT AÐ FRÆÐAST ÓKEYPIS UM ALLT MÖGULEGT,“ SEGIR ÚLFUR HANSSON SEM SÓTTI Í NETHEIMA
ALLAR UPPLÝSINGAR SEM ÞURFTI TIL AÐ SMÍÐA NÝSTÁRLEGT RAFHLJÓÐFÆRI. KASSANN VANN HANN MEÐ HLJÓÐFÆRASMIÐNUM FÖÐUR SÍNUM.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
„Fyrst og fremst ætla ég að einbeita mér að því að vera tónlistarmaður,“ segir Úlfur. Hann er hér við verðlauna-
hörpuna OHM. „Ég er alinn upp við að það sé ekkert mál að smíða hvað sem er og bjarga sér,“ segir hann.
Morgunblaðið/Ómar