Morgunblaðið - 06.04.2013, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. APRÍL 2013
Hafsbotninn var líka kortlagður með
mælitækjum.
Snædrekinn var kominn norður
fyrir Nordaustlandet, nyrst á Sval-
barða, þegar fyrsti hafísinn sást.
Ingibjörg sagði að hafíslágmarkið á
undan lágmarkinu 2012 hefði verið
2007. Þá ríktu sérstök veðurskilyrði
á Norður-Íshafi líkt og í fyrrahaust.
Árið 2007 var mikið framskrið af
þykkum fjölærum ís um Framsund,
milli Svalbarða og Grænlands.
Mest af nýlegum hafís
Um leið og komið var í hafísinn
hófst markvisst hafíseftirlit. Teknar
voru ljósmyndir, þykkt og þéttleiki
íssins metin og ástand íssins skráð,
hvað mikið var af íshryggjum og
bráðnunarpollum og allt annað sem
markvert þótti.
Leiðangursmenn sáu hafís í öllum
hans myndum, pollótt bráðn-
unarsvæði, nýmyndun á ís þar sem
krap þakti hafflötinn eins og filma,
þunnan nýmyndaðan ís sem brotnaði
eins og eggjaskurn, ísgarða, gamlan
þykkan ís og borgarísjaka frá jöklum
á rússneskum eyjum og Svalbarða.
Borgarísjakarnir voru ekki jafn stór-
ir og koma stundum hingað.
Skipið sigldi eftir 80-81°N breidd-
arbaugnum þar til komið var að lænu
í ísinn sem lá norður úr Laptevhafi.
Stuðst var við gögn úr gervihnetti til
að finna lænuna. Ingibjörg sagði að
gögnin hefðu reynst ótrúlega góð.
Siglt var norður á 87° 40’N en lengra
til norðurs komst skipið ekki.
„Það hefði verið gaman að fara á
norðurpólinn en fyrir mig sem haf-
ísfræðing var það ákveðið gleðiefni
að ísinn skyldi enn vera það þykkur
að ekki var hægt að fara þangað.“
Vísindamennirnir fóru oft út á ís-
inn til rannsókna. Farið var beint frá
borði ef ísinn var nógu þykkur eða
siglt með léttabáti að traustum jök-
um. Eins var flogið með þyrlu skips-
ins langt frá skipinu með mælitæki.
Tekin voru kjarnasýni úr ísjökunum
og sett upp tæki. Þar á meðal var
veðurstöð sem skilin var eftir á
traustum jaka og sendir hún m.a.
upplýsingar um vindstyrk, vindáttir
og hitastig í mismunandi hæð yfir
ísnum. Fimm baujur með mæli- og
senditækjum voru skildar eftir á ísn-
Þynnri hafís á hjara v
 Ingibjörg Jónsdóttir hafísfræðingur sigldi yfir Norður-Íshafið í fyrrahaust með Snædrekanum
 Mikilvægum gögnum var safnað í leiðangrinum um ástand hafíss, geislun úr geimnum og mengun
Ljósmynd/Ingibjörg Jónsdóttir
Hafísrannsóknir Vísindamenn unnu að margvíslegum rannsóknum á ísnum. Auk þess að rannsaka ís við skipshlið var flogið með þyrlu út á ísinn.
Kort/Ingibjörg Jónsdóttir
Sigling Snædrekans Leiðin yfir Norður-Íshaf frá Íslandi til Kína. Grái lit-
urinn sýnir hafísinn 22. júlí 2012 þegar skipið var á vesturleið. Hvíti liturinn
sýnir hafísinn rúmum mánuði síðar, 24. ágúst, þegar skipið var á heimleið.
Rannsóknarferð yfir Norður-Íshafið
Í október næstkomandi verður haldin hér á landi stór alþjóðleg hafísráð-
stefna. Að henni standa m.a. Jarðvísindastofnun HÍ, Veðurstofan, Haf-
rannsóknastofnunin, Siglingastofnun og Landhelgisgæslan.
Þar verður m.a. fjallað fræðilega um hinar hröðu breytingar á haf-
ísnum. Ingibjörg Jónsdóttir hafísfræðingur mun taka þátt ásamt Þór Jak-
obssyni veðurfræðingi og fleiri fræðimönnum. Einnig verður fjallað á
hagnýtan hátt um leit og björgun og hættur sem hafís skapar fyrir sigl-
ingar á norðurslóðum. Eins hvernig hægt verði að koma sem nýjustum
upplýsingum um hafísinn til skipa.
Fræðileg og hagnýt umræða
ALÞJÓÐLEG HAFÍSRÁÐSTEFNA Á ÍSLANDI Í HAUST
Morgunblaðið/Rósa Braga
Hafísfræðingur Ingibjörg Jónsdóttir var sex vikur um borð í Snædrekanum.
VIÐTAL
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
„Ég hef áhyggjur af því að við séum
komin yfir ákveðinn þröskuld varð-
andi hafísinn. Fjölæri ísinn hefur
minnkað svo mikið, það er hann sem
er þykkari og endingarbetri en nýrri
ís,“ sagði Ingibjörg Jónsdóttir, haf-
ísfræðingur og dósent við Háskóla
Íslands. Hún tók þátt í 5. kínverska
pólrannsóknarleiðangrinum (CHIN-
ARE 5) og sigldi með ísbrjótnum og
rannsóknarskipinu Snædrekanum
(Xue Long) þvert yfir Norður-
Íshafið í ágúst og september 2012.
Lagt var af stað frá Akureyri hinn
20. ágúst 2012. Ætlunin var að sigla
þvert yfir norðurpólinn að Berings-
sundi og þaðan til Sjanghæ í Kína.
Um borð voru 119 manns, þar af 18
konur, flest frá Kína. Auk Ingibjarg-
ar frá Íslandi voru útlendingarnir
franskur doktorsnemi sem vann á
kínverskri stofnun, bandarísk kona
af kínverskum ættum og kona frá
Taívan. Ingibjörg og Frakkinn voru
þau einu um borð sem ekki töluðu
kínversku.
Mikið var af ungu fólki, dokt-
orsnemum og starfsfólki ýmissa há-
skóla og stofnana í Kína. Þarna var
t.d. hafeðlisfræðihópur, jarð-
fræðihópur, tveir líffræðihópar og
veðurfræðihópur. Þá var þarna hóp-
ur kínverskra blaðamanna. Fundir
og allar tilkynningar voru á kín-
versku.
„Það var erfitt að vera ekki kín-
verskumælandi,“ sagði Ingibjörg.
Hún sagði að allir hafi verið kurteisir
og margir talað ensku. Samstarfið
við mælingar og aðrar rannsóknir
gekk þó mjög vel.
Ingibjörg var með þrjú rannsókn-
artæki sem mældu sót og aðra loft-
mengun á leiðinni. Tækjunum var
komið fyrir í brú skipsins og loftið
leitt þangað um slöngu frá inntaki
fremst á brúarþakinu. Ingibjörg
þurfti að huga að tækjunum nokkr-
um sinnum á dag. Hún skráði ákveð-
in gildi, þótt tækin væru síritandi,
kvarðaði þau daglega og skipti um sí-
ur og þurrkperlur. Ætlunin var að
senda gögnin með tölvupósti til Finn-
lands en tölvusamskipti og raunar öll
fjarskipti reyndust vera mjög erfið
frá pólsvæðinu.
„Það var mjög sérstakt að vera
svona lengi við aðstæður þar sem
tungumálið var stór þröskuldur og
öll samskipti við umheiminn voru
nánast á núlli,“ sagði Ingibjörg. „Ég
á tvo stráka og hef aldrei verið jafn
lengi í burtu frá þeim. Þetta voru al-
veg sex vikur. Ég gat afar sjaldan
hringt heim. Það var kannski erf-
iðast. Það var hægt að senda tölvu-
pósta en þeir skiluðu sér ekki alltaf.“
Hafísinn með minnsta móti
Hafísþekjan var sú minnsta sem
mælst hefur á norðurskautssvæðinu
þegar leiðangurinn fór þar um í sept-
ember sl. Siglt var frá Íslandi og
austan við Jan Mayen, vestan við
Svalbarða utan við lögsögumörkin og
síðan beygt til austurs. Skipið var
nokkrum sinnum stoppað til að taka
kjarnasýni úr hafsbotninum. Kjarn-
arnir voru allt að sex metra djúpir.
Líffræðingarnir könnuðu hvaða líf-
verur þrifust á botninum, eða höfðu
þrifist þar í aldanna rás, og jarðfræð-
ingarnir könnuðu m.a. hvað sýnin
gáfu til kynna um langtíma veðurfar.
Tveir slíkir kjarnar voru teknir á ís-
lenskum hafsvæðum og verður lesið
úr þeim í samvinnu við íslenska vís-
indamenn. Einnig voru tekin þver-
snið af hafinu og kannað hitastig,
selta og fleiri þættir á ýmsu dýpi auk
þess sem tekin voru sjávarsýni.