Morgunblaðið - 26.04.2013, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. APRÍL 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nú fáumviðkannanir
á hverjum degi
vegna kosning-
anna sem eru að
bresta á. Þegar
2-3 dagar eru í
kosningar er varla að
vænta mikilla tíðinda í ný-
birtum mælingum. Enda
sést, þegar skoðað er, að
breytingar frá einni könn-
un í aðra eru flestar vel
innan uppgefinna skekkju-
marka. Því er rétt að túlka
einstakar breytur varlega
enda er ella skammt í of-
túlkun.
Sumar þjóðir banna að
kannanir séu gerðar eða
birtar síðustu dagana fyrir
kosningar. Tilgangurinn er
vísast sá að koma í veg
fyrir að kannanir hafi of
mikil áhrif á úrslit.
Slíkt bann er þó sér-
kennilegt því spyrja má
hvar menn ætli að enda ef
byrjað er að banna eitt-
hvað sem kann að hafa
áhrif á kosningar. Öðru
máli gegnir um t.d. áróður
á kjörstað sem sjálfsagt er
að banna.
En það er fleira kannað
en fylgi við 15 íslensk
framboð. Þannig sagði Rík-
isútvarpið frá fréttum af
evrópskri könnun sem gerð
var í nokkrum stærstu að-
ildarlöndum ESB. Þar var
spurt hversu mikils trún-
aðar sambandið naut í
þessum ríkjum. Niðurstöð-
urnar voru sláandi, ekki
síst þegar horft var til
samanburðar við sambæri-
lega 5 ára gamla könnun.
Í hverju landi, sem könn-
unin náði til, hafði þeim
fjölgað mjög sem sögðust
ekki treysta Evrópusam-
bandinu. Mestur var trún-
aðarbresturinn orðinn á
Spáni þar sem 72% sögðust
ekki treysta ESB, þrátt
fyrir að vera aðildarríki.
Þegar spurt var fyrir 5 ár-
um voru það aðeins 23%
Spánverja sem treystu
ekki sambandinu.
Einhverjir gætu bent á
að augljós skýring á þessu
mikla vantrausti væri sú að
Spánn hefði lent í miklum
efnahagslegum erfiðleik-
um. Það er mikið rétt. En
því er haldið fram að Evr-
ópusambandið hafi brugð-
ist við með öflugum björg-
unaraðgerðum í þágu
Spánar. Og það er í kjölfar
þeirra „björgunaraðgerða“
sem trún-
aðarbresturinn
hefur orðið svo
yfirþyrmandi.
En það er
einkar eftirtekt-
arvert að Þjóð-
verjar, sem
ýmsir segja að séu þeir
einu sem hagnist á hinni
sameiginlegu mynt, hafa
heldur betur glatað sínu
trausti í garð ESB. Fyrir 5
árum vantreystu „aðeins“
36% Þjóðverja samband-
inu, en það segjast 59%
þeirra gera nú. Vantraust
Breta er þó enn meira, því
það mælist 69% nú.
Þessar eftirtektarverðu
tölur eiga svo sannarlega
erindi inn í íslenska
stjórnmálaumræðu síðustu
dagana fyrir kosningar.
Því þannig háttar til að
einn stjórnmálaflokkur,
Samfylkingin, treystir ekki
aðeins ESB betur en eigin
landi og löndum, eins og
margoft hefur komið fram,
heldur er flokkurinn eins-
málsflokkur og setur allt
sitt traust á aðild að Evr-
ópusambandinu og virðist
telja hana allra beina bót.
Hagur fólks og fyrirtækja
hangi allur á því að það
takist að troða Íslandi inn
í ESB.
Á sama tíma og það trú-
boð er stundað berast þær
fréttir að almennt atvinnu-
leysi í evruríkinu Spáni
hafi enn aukist. Það sé nú
orðið 27,2% og sé því um
fimmfalt meira en er á Ís-
landi „eftir hrun“ eins og
það er kallað. Hvernig
halda menn að ástandið
væri á Íslandi ef atvinnu-
leysi væri hér 27,2%? Ís-
lenskur ríkissjóður gæti
aldrei risið undir atvinnu-
leysisbótum sem slíkt og
þvílíkt atvinnuleysi kallaði
á.
Evruríkinu Spáni er
mikil vorkunn, en aðild
þessa merka ríkis að tilbú-
inni mynt fjölda þjóða,
kemur í veg fyrir að það
fái náð vopnum sínum.
Staða myntarinnar tekur
ekkert tillit til þeirra ham-
fara sem orðið hafa í
spönsku efnahagslífi.
Evran kom svo sann-
arlega ekki í veg fyrir að
Spánn færi á hliðina. En
enginn vafi er á að hún
kemur í veg fyrir að landið
rétti sig af á skaplegum
tíma og með skaplegum
hætti.
Fylgiskannanir segja
fátt nýtt degi fyrir
kosningar. En aðrar
endurspegla mikil
tíðindi}
Fjarar undan trausti
H
afi eitthvað mátt læra af umsókn-
inni um inngöngu í Evrópusam-
bandið, sem vinstriflokkarnir
stóðu fyrir að senda til Brussel
sumarið 2009, og reynzlunni af
henni síðan þá er það að nauðsynleg forsenda
slíks leiðangurs er ekki aðeins viðvarandi og af-
gerandi stuðningur á meðal almennings heldur
einnig á stjórnmálasviðinu.
Þetta hafa margir bent á undanfarin ár. Þor-
steinn Pálsson, sem setið hefur í samn-
inganefnd vinstristjórnarinnar vegna umsókn-
arinnar og þekktur er fyrir stuðning sinn við
inngöngu í Evrópusambandið, hefur margoft
lagt áherzlu á það að klofin ríkisstjórn gagnvart
málinu geti ekki lokið slíkum viðræðum. Ekki
sízt vegna þess að ríkisstjórnarflokkarnir
þyrftu að geta samþykkt endanlegan samning
sem hefði þann útgangspunkt að Ísland ætti að ganga í
sambandið.
Þetta sjónarmið hefur að sama skapi margoft komið
fram hjá Evrópusambandinu sjálfu. Í gögnum sambands-
ins er lögð þung áherzla á mikilvægi þess að stuðningur al-
mennings sé fyrir hendi við umsókn Íslands og umsóknir
ríkja almennt. Ljóst er að Evrópusambandið hefur haft af
því talsverðar áhyggjur að slíkur stuðningur hafi ekki ver-
ið til staðar í nauðsynlegum mæli hér á landi enda langur
vegur frá því.
Forsvarsmenn Evrópusambandsins hafa ekki síður lýst
miklum áhyggjum af því að ríkisstjórnarflokkarnir hafi
verið ósamstiga í afstöðu sinni til inngöngu í
sambandið og hversu lítill stuðningur hefur
verið við málið á meðal stjórnmálaflokkanna
hér á landi. Utanríkismálanefnd Evrópuþings-
ins hefur til að mynda ítrekað ályktað í þessa
veru. Þannig lét Cristian Dan Preda, fulltrúi
nefndarinnar gagnvart umsókn Íslands, þau
orð falla í lok febrúar síðastliðins að pólitískur
vilji þyrfti að vera til staðar hér á landi svo
ljúka mætti viðræðunum með árangursríkum
hætti.
Staðreyndin er sú að umsókninni um inn-
göngu í Evrópusambandið var komið á fram-
færi sumarið 2009 án þess að nauðsynlegar for-
sendur væru til staðar. Það er ekki að
ástæðulausu að hún hefur gjarnan verið kölluð
bjölluat. Smám saman hafa forsvarsmenn Evr-
ópusambandsins áttað sig á þessu og fyrir vikið
kom það þeim ekki ýkja mikið á óvart þegar ríkisstjórnin
ákvað að hægja á viðræðunum í byrjun ársins eins og um-
mæli Preda eru til marks um. Reyndar er alls óvíst hvort
þeir hefðu tekið við umsókninni ef þeir hefðu vitað strax í
upphafi á hversu veikum grunni hún væri byggð.
Eðlilegt framhald málsins er því vitanlega að hætta um-
sóknarferlinu. Það hefur mikið verið talað um for-
sendubresti í kjölfar bankahrunsins varðandi ýmis mál en í
þessu tilfelli er ekki forsendubresti fyrir að fara. Forsend-
urnar voru einfaldlega aldrei til staðar og eru enn síður í
dag en árið 2009. En það er aldrei of seint að leiðrétta mis-
tök. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Lærdómurinn af umsókninni
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Aðeins ein náma á Suð-urnesjum er með fram-kvæmdaleyfi, raunar tíma-bundið, samkvæmt svörum
sem Vegagerðin hefur fengið frá sveit-
arfélögum á svæðinu. Á svæðinu eru
þrjár miklar efnisnámur, náman í
Stapafelli, við Rauðamel og í Vatns-
skarði og allar eru þær starfræktar án
framkvæmdaleyfa.
Eftir því sem Morgunblaðið
kemst næst skortir töluvert á að nám-
ur hafi tilskilin framkvæmdaleyfi víða
um land og ástandið á Suðurnesjum er
því ekkert endilega verra en annars
staðar.
Í fyrrasumar sendi Vegagerðin
bréf til allra sveitarfélaga á landinu og
óskaði eftir upplýsingum um fram-
kvæmdaleyfi sem hefðu verið gefin út
vegna efnisnáma. Tilefnið var að 1. júlí
2012 gengu í gildi ákvæði í nátt-
úruverndarlögum frá 1999 sem kveða
á um gefa framkvæmdaleyfi þurfi fyr-
ir allri námavinnslu, jafnt í nýjum sem
gömlum námum, litlum og stórum. Út-
gáfa leyfanna er í höndum sveitarfé-
laga. Sveitarfélögin hafa alls ekki öll
svarað fyrirspurninni og töluvert er í
að heildarmyndin liggi fyrir. Á Suð-
urnesjum vantar enn svör frá Garði.
Á kortinu að ofan má sjá ófrá-
gengnar námur á Suðurnesjum, líka
þær sem löngu er hætt að nota. Náma
má ekki standa ónotuð og ófrágengin
lengur en í þrjú ár. Því má ætla að
annaðhvort þurfi að ganga frá mörg-
um ófrágengnum námum eða afla
framkvæmdaleyfis fyrir starfrækslu á
þeim.
Þurftu leyfi frá 2008
Allar námur þurftu fram-
kvæmdaleyfi frá og með 1. júlí 2012 en
stórar námur þurftu að hafa fengið
framkvæmdaleyfi frá og með 1. júlí
2008. Í lögum um náttúruvernd segir
að frá og með þeim degi sé efnistaka
óheimil nema að fengnu fram-
kvæmdaleyfi sveitarstjórnar ef til-
tekin skilyrði eiga við, þ.m.t. ef áætluð
stækkun efnistökusvæðisins er meiri
en 25.000 fermetrar eða ef áætluð efn-
istaka eftir 1. júlí 2008 er 50.0000 rúm-
metrar eða meiri.
Þessi skilyrði eiga við um nám-
urnar í Stapafelli, Rauðamel og Vatns-
skarði.
Ingvar Þór Gunnlaugsson, sviðs-
stjóri skipulags- og umhverfissviðs
Grindavíkur, segir að Vatnsskarð-
snáman sé með eins konar bráða-
birgðaframkvæmdaleyfi á meðan bætt
sé úr formgalla á auglýsingu um
skipulag svæðisins. Stapafell og
Rauðimelur séu líka með bráðabirgða-
leyfi.
Í lögum og reglum er ekkert
minnst á framkvæmdaleyfi til bráða-
birgða en Ingvar bendir á að í tilfellum
sem þessum verði stjórnvöld að gæta
meðalhófs. Málefnalegar ástæður séu
fyrir því að ekki hafi verið hægt að
gefa út fullgild framkvæmdaleyfi; í til-
viki Stapafells og Rauðamels hafi við-
ræður við landeigendur dregist og í
Vatnsskarði tefji fyrrnefndur form-
galli málið.
Bærinn hafi rekið á eftir rekstr-
araðilum Stapafells og Rauðamels um
að hefja vinnu við gerð umhverfismat
svo hægt sé að gefa út fram-
kvæmdaleyfi. Skili þeir ekki inn tíma-
settri áætlun fyrir næsta fund um-
hverfisráðs Grindavíkur komi til
greina að loka námunum. Mál sem
tengist námurekstri séu að öðru leyti í
mjög góðu horfi í sveitarfélaginu.
„Eftir þenslutíma eru sveitarfélögin
að vinna upp skipulags- og umhverf-
ismál sem hafa kannski setið á hak-
anum,“ segir Ingvar. Almennt sinni fá-
ir starfsmenn þessum málaflokki
hjá sveitarfélög-
unum og á þessu
tímabili hafi
ýmsar nýjar
reglur tekið gildi.
Stórar efnisnámur
án framkvæmdaleyfa
Framkvæmdaleyfi
Ekki skráð
Aðalskipulag
Ekki á skipulagi
Sveitarfélagsmörk
Grunnkort/Loftmyndir ehf.
Námur á Suðurnesjum og við höfuðborgarsvæðið*
* Kjósarhreppur, Reykjavík og Garður hafa ekki skilað upplýsingum.
Heimild: Vegagerðin
Mat á umhverfisáhrifum þarf að
fara fram áður en fram-
kvæmdaleyfi fyrir námur er gef-
ið út. Umhverfismat fyrir nám-
una í Vatnsskarði lá fyrir í ágúst
árið 2009 en vegna formgalla
hefur framkvæmdaleyfi ekki
verið gefið út. Vinna við um-
hverfismat námanna í Stapafelli
og við Rauðamel er ekki hafin.
Íslenskir aðalverktakar og Ís-
tak starfrækja þessar námur.
Teitur Gústafsson, inn-
kaupastjóri Ístaks, segir ástæð-
una fyrir því að þá að samn-
ingar við landeigendur, þ.m.t.
Grindavíkurbæ hafi dregist
mjög á langinn. Þeir séu nú á
lokastigi og vinna við umhverf-
ismat í startholunum. Því gæti
verið lokið fyrir árslok.
Aðspurður segir hann að
námurnar hafi verið lítið not-
aðar undanfarin ár og efn-
istaka frá 2008
hafi verið minni
en 50.000
rúmmetrar.
Samningar
hafa tafist
Í STARTHOLUNUM