Morgunblaðið - 23.08.2013, Blaðsíða 28

SVIÐSLJÓS
María Margrét Jóhannsdóttir
mariamargret@mbl.is
Í
ljósi frétta af Leikskól-
anum 101 er eðlilegt að for-
eldrar velti því fyrir sér
hvernig eftirliti með leik-
skólum er háttað og hvort
nægilega vel sé gengið úr skugga um
að allt sé með felldu. Í Reykjavík eru
starfræktir 82 leikskólar og af þeim
eru 18 sjálfstætt starfandi og áætlað
er að um 7.130 börn séu í leikskól-
unum í ár. Eftirlit með starfseminni
er því eðli málsins samkvæmt um-
fangsmikið og er á höndum borg-
arinnar, Heilbrigðiseftirlitsins og
þjónustumiðstöðva og tekur til
margvíslegra þátta á borð við gæði
og öryggi. Samkvæmt upplýsingum
frá Skóla- og frístundasviði Reykja-
víkurborgar eru sjálfstætt starfandi
leikskólar heimsóttir einu sinni á ári,
jafnan að hausti. Komi fram athuga-
semdir í heimsókn fær leik-
skólastjóri eða eigandi skólans bréf
um það og gefinn er festur til úrbóta
en samkvæmt fyrrnefndum upplýs-
ingum þá hefur ekki reynt á þetta
ákvæði á síðustu árum.
Treyst á starfsmenn leikskóla
Athygli vekur að ekki er farið í
óvæntar heimsóknir á leikskólana
líkt og tíðkast hjá dagforeldrum
heldur eru heimsóknir boðaðar með
bréfi þar sem tími og dagsetning
kemur fram. „Dagforeldrar eru oft-
ast einir að störfum og því hefur það
þótt nauðsynlegt að hafa óvæntar
heimsóknir. Hins vegar er treyst
meira á það í leikskólum, þar sem
fleiri starfsmenn eru, að þeir láti vita
ef eitthvað kemur upp. Þá er hægt
að koma slíkum heimsóknum í kring.
En í ljósi þess um hversu ung börn
er að ræða í þessum leikskóla þá get-
ur verið að taka þurfi upp svipað eft-
irlitskerfi í ungbarnaleikskólum og
er hjá dagforeldrum þar sem börnin
hafa enga leið til þess að tjá óánægju
sína,“ segir Þorbjörg Helga Vigfús-
dóttir, borgarfulltrúi, en hún situr í
Skóla- og frístundaráði Reykjavík-
urborgar.
Yfirborðskenndar kannanir
Þorbjörg segir talsvert eftirlit
vera með leikskólum en bendir þó á
að eflaust mætti fjölga þeim skólum
sem gerð er heildstæð úttekt á en
fimm skólar hafa verið teknir fyrir á
ári af ráðuneytinu. „Kannanir og út-
tektir sem gerðar eru á leikskólum
eru opinber gögn og foreldrar geta
kynnt sér þau en í sumum tilfellum
getur verið um að ræða nokkurra
ára gamlar úttektir. Þá má setja
spurningarmerki við það hvort
kannanir sem Reykjavíkurborg ger-
ir um ánægju foreldra séu allt of yf-
irborðskenndar og greini ekki það
sem mögulega þyrfti að taka á. Það
sem situr í mér varðandi mál tiltek-
ins leikskóla er það að 95% foreldra
hafi verið ánægð með starfsmenn
skólans. Hvað þýðir það í raun? Er
kannski ekki verið að spyrja réttu
spurninganna?“ spyr Þorbjörg.
„Foreldrar þurfa að vera vakandi
gagnvart sínum tilfinningum og vera
óhræddir við að hringja í Skóla- og
frístundaráð og vekja athygli á því ef
grunur er á að misjafnlega sé staðið
að leikskólastarfi og þá er athugun
sett í gang.“
Aðspurð hvort eftirlit með leik-
skólum sé nógu gagnsætt segir Þor-
björg hræðslu vera við að sýna nið-
urstöður eða gagnrýni. „Við höfum
almennt verið rög við að hafa upplýs-
ingar um ýmis eftirlit og próf op-
inberar. Það mætti skoða betur en
við erum annars í takt við önnur
Norðurlönd þegar að eftirliti kem-
ur.“
Ekki óvæntar heim-
sóknir í leikskólana
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Börn Sveitarfélag hefur eftirlitsskyldu með þeim leikskólum sem það veitir
starfsleyfi. Sjálfstætt starfandi leikskólar eru heimsóttir einu sinni á ári.
28
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. ÁGÚST 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íslendingarhafa veriðuppteknastir
af sínu bankaáfalli
og afleiðingum
þess eins og eðli-
legt er. Þegar stór-
ir og öflugir bank-
ar missa traust er hætta á
ferðum. Bankar hafa gjarnan
þann hátt á að „fjármagna sig
stutt“, eins og kallað er, en
lána til mun lengri tíma. Við-
skiptavinur banka, lántök-
umegin, gengur að auki oft út
frá því að geta fengið sjálfkrafa
lengt í sínu láni. Enda á slíkt að
vera sjálfsagt og auðfengið hafi
viðskiptamaðurinn sýnt að
hann sé traustsins verður.
Vegna þessa fyrirkomulags
er traustur banki aðeins jafn-
traustur og traustið á honum
er, og lítt háð því hversu
burðug eiginfjárstaðan á reikn-
ingunum kann að vera. Jafnvel
þótt ekkert í rekstri hans og
engin sanngirni stæði til þess
gæti hann lent í tímabundnum
erfiðleikum ef efasemdir vökn-
uðu um getu hans til að bregð-
ast t.d. við áhlaupi, byggðu á
„spekúlasjón“ eða óréttmætum
orðrómi.
Stundum er því einfeldn-
ingslega haldið fram að yfirlýs-
ingar yfirvalda um að vilja ekki
fyrirfram útiloka þrautav-
arafyrirgreiðslu við banka í
erfiðleikum séu sjálfar helsta
vandamál bankaheimsins. Þær
ýti undir glæfralega hegðun
bankamanna og að þeir leyfi
sér meira en fjárhagsstaða við-
komandi stofnunar leyfi í raun.
Þegar þessu er haldið fram er
þrautavarafyrirgreiðslu einatt
ruglað saman við skuldbind-
ingu um að bjarga bönkum.
Þrautavarafyrirgreiðslan er
eingöngu hugsuð sem örygg-
isþáttur fyrir banka sem eru
fjárhagslega í lagi. Er oftast
beinlínis ólögmætt að veita
slíka fyrirgreiðslu að öðrum
kosti. Hún tekur einungis til
þjóðargjaldmiðils og tilvera
hennar ein er til þess fallin að
forða því að hið venjulega mis-
gengi á milli lánstíma banka
gegn lánveitendum sínum, svo
sem innstæðueigendum, og
annarra viðskipta leiði ekki til
óeðlilegra erfiðleika banka.
Meðal annars vegna þessa
samspils áskilur ríkið sér að
lögum hvarvetna að starfrækja
fjármálaeftirlit sem fylgist ná-
ið með rekstri banka og hefur
ríkar heimildir til upplýs-
ingasöfnunar og getur beitt
margvíslegum viðurlögum.
Slíkt eftirlit, hversu öflugt sem
það er, getur þó aldrei tryggt
að útilokað sé að banki fari illa.
Eftirlitið er, eftir eðli sínu,
starfsemi sem að mestu fer
fram eftir á. Og þótt fjármála-
eftirlit hafi heimildir til að
sannreyna upplýs-
ingagjöf hlýtur eft-
irlitið óhjákvæmi-
lega að mestu að
byggja á því, að
veittar upplýs-
ingar séu sannar
og réttar og endur-
skoðaðir reikningar séu hafnir
yfir vafa.
Rannsóknarskýrsla Alþingis
sýndi fram á að mjög mikið
vantaði upp á, hvað þetta varð-
aði, í aðdraganda falls íslensku
bankanna. Þeir alvarlegu ann-
markar voru þó ekki sér-
íslenskir, eins og stundum
mætti ætla af umræðunni. Sú
mynd hefur mjög verið að
skýrast síðustu misserin.
Vafalítið er að fjármálaeft-
irlit um víða veröld verða fyrir
vikið tortryggnari, kröfuharð-
ari og kostnaðarsamari á
næstu árum en þau voru á ár-
unum fyrir bankakreppuna á
Vesturlöndum í lok fyrsta ára-
tugar þessarar aldar. Fjár-
festar, innstæðueigendur og
aðrir viðskiptamenn banka
munu þó, í ljósi reynslunnar,
ekki setja allt sitt traust á ut-
anaðkomandi eftirlit. Þeir
verða varari um sig en áður og
spyrja hvar trausts sé helst að
vænta. Mikilvægt er því að
eyða sem fyrst allri óvissu um
íslensku bankana, því óvissa er
andstæða trausts.
Í fréttum Morgunblaðsins
hefur verið fjallað ítarlega um
þá stöðu sem uppi er á milli
slitastjórnar gamla Lands-
bankans og hins nýja. Það er í
þágu allra að sú umræða fari
fram fyrir opnum tjöldum og af
fullkominni hreinskilni því
mikið er í húfi. Lítill vafi er á að
Landsbanki Íslands er á góðu
róli í rekstri sínum og mik-
ilvægt fyrir langstærsta eig-
andann, sem þjóðfélagið í
heild, að væntingar um fram-
tíðarrekstur hans gangi eftir.
Það ættu að vera sameiginlegir
hagsmunir bankans og slita-
stjórnar gamla bankans að
koma uppgjörsmálum þeirra á
milli í ásættanlegan farveg.
Slitastjórnin fái sitt fyrir sína
umbjóðendur og Landsbankinn
fái eðlilegan og sanngjarnan
tíma, sem verði fastákveðinn,
til að gera því öllu skil. Því fyrr
sem frá slíku er gengið því
betra fyrir báða og alla aðra.
Skilaboðin sem berast
mundu frá heilbrigðu sam-
komulagi af því tagi út á við
yrðu ótvíræð. Þau myndu vera
til þess fallin að auka traust á
þeim aðilum sem að koma og
auka traust á íslenskri banka-
starfsemi að öðru leyti. Og eins
og fyrr sagði er traust helsta
dýrmæti í bankastarfsemi og
sérstaklega í landi sem er að
þoka sér út úr bankalegum
brimgarði sem skók og braut.
Traust er gulls ígildi
í rekstri banka og
raunar skárra að
vera án gulls en
trausts}
Sýna þarf ábyrgð
og sanngirni
H
vernig verður skólaganga þeirra
rúmlega 4.500 barna sem eru að
hefja nám í sex ára bekkjum
grunnskóla landsins þessa dag-
ana? Munu þau klára grunn-
skólann á níu árum eða kannski sjö? Byrja þau
að læra kínversku í þriðja bekk og verkfræði í
fimmta?
Kannski verður bara enginn skóli, engir
kennarar, engar grænar töflur og krítar.
Spjaldtölva á mann og málið er dautt. Eða er
einhver ástæða til að vera með fólk á launum
(sem hefur lokið fimm ára háskólanámi) til
þess eins að þylja upp staðreyndir sem verða
orðnar úreltar á morgun og hægt er að gúggla
á innan við fimm sekúndum?
Nei, það er lítil ástæða til þess.
Af umræðunni mætti stundum halda að
starfssvið grunnskólakennara einskorðaðist við að kenna
nemendum misgáfulegar staðreyndir. Af sömu umræðu
mætti ráða að þeir sem taka þátt í henni hafi ekki drepið
fæti inn fyrir dyr grunnskóla síðan um miðja síðustu öld.
Kennarar gauka vissulega ýmsum staðreyndum og
upplýsingum að nemendum sínum. En það er ekki aðal-
inntak starfsins. Kennarastarfið hefur tekið gríðarlega
miklum breytingum á undanförnum árum og snýst í æ
meiri mæli um að kenna nemendum öguð vinnubrögð og
að nálgast áreiðanlegar upplýsingar heldur en að bera
þær á borð, hvort þær eru fengnar í gegnum spjaldtölvu
eða einhverja aðra tegund tölvu er ekki aðalmálið.
Þörfin fyrir góða kennara er nefnilega ekki
minni núna en áður. Það hefur líklega aldrei
verið jafnbrýnt að í skólunum starfi vel mennt-
aðir og hæfir einstaklingar með mikla aðlög-
unarhæfni.
Þó að skóli búist nýjustu tækjum og tólum er
ekki þar með sagt að þar sé best að vera nem-
andi. Besti skólinn er ekkert endilega sá sem á
flottustu tölvurnar (þótt það geti auðvitað vel
farið saman). Besti skólinn er þar sem besta
fólkið vinnur við bestu hugsanlegu aðstæð-
urnar. Þar sem börnunum líður vel.
Það vill gleymast að ýmislegt annað er kennt
í skólum en bóklegar greinar; list- og verk-
greinar og íþróttir. Á meðan umræðan snýst
um það hvernig hægt sé að bæta kennslu og ár-
angur í bóklegu greinunum með öllum ráðum
og dáð fer lítið fyrir umræðu um aðrar greinar.
Hvaða framfarir skyldu t.d. hafa orðið í íþróttakennslu
undanfarin ár? Eru íþróttatímarnir notaðir til þess að
kynna nemendum kosti heilbrigðs lífernis, að hjálpa þeim
að finna íþrótt eða hreyfingu við hæfi eða er kannski verið
að spila fótbolta allan tímann vegna þess að meirihlutinn
vildi það?
Og hvað með list- og verkgreinarnar? Er kennurum
veitt svigrúm til að styðja nemendur við að finna skapandi
hugsun sinni farveg, eða þurfa allir að prjóna græna vett-
linga með garðaprjóni?
Góðir skólar eru ekki bara bækur og spjaldtölvur.
annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Ekki bara bækur og spjaldtölvur
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Mikið gagnsæi er í eftirliti með
leikskólum erlendis en í Bret-
landi er t.d. stofnun sem heitir
Ofsted og sérhæfir sig í eftirliti
með leikskólum. Eftirliti er m.a.
þannig háttað að farið er í
óvæntar heimsóknir til þess að
ganga úr skugga um að verið sé
að fylgjast með venjulegum
degi í lífi leikskólabarna. Í heim-
sóknunum er fylgst með starfs-
háttum, talað við börn og for-
eldra ef tækifæri gefst auk þess
sem úttekt er gerð á aðstöðu. Á
heimasíðu þeirra má sjá ítarleg-
ar upplýsingar um hvernig eft-
irlit fer fram auk þess sem
skýrslur um leikskólana eru
birtar þar. Þá má einnig koma á
framfæri nafnlausum ábend-
ingum. Komi eitthvað í ljós við
eftirlit sem bæta þarf úr þá er
leikskólunum skylt að upplýsa
foreldra um það.
Skýrslur birt-
ar á netinu
GAGNSÆTT EFTIRLIT