Morgunblaðið - 31.10.2013, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. OKTÓBER 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þeir semfylgjastmeð opin-
berri umræðu,
hvort sem er hér
eða erlendis,
verða fljótt varir við að fólk
hefur almennt mætur á
fræðslu, menntun, rann-
sóknum og vísindum. Engan
skyldi undra að þetta sé í há-
vegum haft því að sífelld
þekkingarleit mannsins hefur
orðið til þess að umbylta að-
stæðum hans og breyta þeim
að flestu leyti til betri vegar.
Vísindalegar rannsóknir
hafa verið álitnar ein af
grundvallarforsendum fram-
fara og fræðileg umfjöllun um
slíkar rannsóknir er höfð sem
mælistika á rannsóknirnar og
á þá sem þær stunda. Þegar
rætt er um slíka umfjöllun
hefur helst verið horft til svo-
kallaðra ritrýndra vísindarita
og vísindamenn, háskólamenn
og háskólar til að mynda
metnir eftir afköstum í þess-
um efnum.
Litlar efasemdir hafa verið
um greinar í ritrýndum fræði-
ritum og iðulega um þær
fjallað á þann hátt að ástæðu-
laust sé að efast um grein-
arnar eða ritin sem þær eru
birtar í. En að sama skapi og
heilbrigðar efasemdir og for-
vitni geta verið nauðsynleg
forsenda vísindarannsókna
eru sterkar vísbendingar um
að ríkari ástæða en ætla mátti
sé til að efast um vísindaritin
og það sem þar er til umfjöll-
unar.
Nýverið birti vikuritið The
Economist fróðlega úttekt um
vísindarit og -greinar og þar
kemur fram að margt bendir
til að full ástæða sé til að taka
vísindalegum niðurstöðum
með meiri fyrirvara en oft er
gert. Þetta þýðir að sjálfsögðu
ekki að ástæða sé
til að efast um öll
vísindi en miklu
frekar að nauð-
synlegt sé að hafa
í huga að margt
kann að leiða til þess að það
sem kallað er vísindaleg nið-
urstaða er ekki endilega feng-
ið fram með réttum vísinda-
legum aðferðum og stenst oft
ekki eftirá þau próf sem nauð-
synlegt væri til að niður-
staðan stæðist í raun.
Þetta á sér ýmsar skýr-
ingar, til að mynda ákafa vís-
indamanna að birta greinar til
að fá hagstætt mat á störf sín
og að birta þær niðurstöður
sem áhugi er á að birta og
fjalla um. En skýringanna er
líka að leita í þeim vinnu-
brögðum sem vísindaritin
beita við val á greinum. Þar
virðist pottur víða vera brot-
inn og ekki síst í því hvernig
hinir nafnlausu ritrýnar inna
störf sín af hendi. Samkvæmt
The Economist eru sterkar
vísbendingar um að við ritrýni
sé kastað til hendinni og má
jafnvel efast um að að sá þátt-
ur í útgáfu vísindarita þjóni
tilgangi eins og að honum er
staðið.
Brýnt er að íslenskt fræða-
samfélag sé meðvitað um
þessar hættur og vandi vel til
verka í útgáfu þeirra tímarita
sem eru gefin út fyrir að vera
ritrýnd og vísindaleg. Þar má
ekki láta óvönduð vinnubrögð
ritrýna eða annarra draga rit-
in niður.
Ekki er síður brýnt að al-
menningur og fjölmiðlar átti
sig á að þær niðurstöður sem
kynntar eru í vísindaritum
eru ekki endilega heilagur
sannleikur og að hæfileg tor-
tryggni á sama rétt á sér
gagnvart vísindaritum og öðr-
um mannanna verkum.
Ritrýni er ekki alltaf
upp á marga fiska í
vísindaritum}
Vandi vísindanna
Sú tortryggnisem nú ríkir í
samskiptum
Bandaríkjanna og
ýmissa Evrópu-
ríkja verður tæp-
lega til að flýta
fríverslunarsamningi Banda-
ríkjanna og ESB. Engu að síð-
ur kann að vera að hann verði
að veruleika á næstu misserum
og þá skiptir máli hvaða áhrif
hann mun hafa hér á landi.
Eitt af því sem íslenskir að-
ildarsinnar hafa gripið til í um-
ræðunni er að þessi fríversl-
unarsamningur mundi skaða
viðskiptahagsmuni Íslands
stæði það utan ESB.
Þessi málflutningur hefur
alltaf hljómað sér-
kennilega og ekki
stuðst við rök. Í
því sambandi er
athyglisvert að í
frétt utanríkis-
ráðuneytisins af
fundi utanríkisráðherra með
norrænum viðskiptaráðherr-
um segir frá því að ráðherr-
arnir hafi verið sammála um
að tækjust samningar hefði
það jákvæð efnahagsleg áhrif
á öllu EES-svæðinu.
Full ástæða er fyrir ís-
lenska aðildarsinna að hlusta
á þessi sjónarmið, þó að
hlustun, eins og það er stund-
um kallað, kunni að seinka
fríverslunarsamningi.
Samningur á milli
Bandaríkjanna og
ESB kæmi sér vel
fyrir Ísland}
Fríverslunarsamningurinn F
yrir nokkrum árum var ég
staddur í matarboði hjá konu
sem var þá handgengin leiðtoga
Reykjavíkurlistans, R-listans,
sem var. Getur nærri að í boð-
inu hafi verið mikið af upplýstum vinstri-
mönnum, háskólamenntuðu fólki sem margt
hafði staðið í fylkingarbrjósti hvort sem það
var sem baráttumenn fyrir bættum kjörum
háskólamenntaðra, betri aðstöðu listamanna
eða fyrir alþýðufólk yfirleitt. Mér fannst ég
eiga vel heima í þessum hópi Alþýðu-
bandalags- og Kvennalistafólks, þótt enga
hafi ég menntunina, og bjóst við fjörugum
umræðum um framtíðarsýn vinstrimanna og
greiningu á því hvernig ungur sósíalisti gæti
haldið veg sínum hreinum.
Fljótlega var ég þó kominn út í horn á
umræðunni, því viðstaddir höfðu aðeins eitt í huga –
þeir vildu ræða um einn mann og það mann sem ekki
var lengur þátttakandi í pólitík. Næsta klukkutímann
eða svo rifjuðu viðstaddir því upp allar þær kárínur
sem viðkomandi hefði gert íslenskum vinstrimönnum,
allar mögulegar og ómögulegar kjaftasögur sem af
honum færu og um leið hvernig hann hefði komið því
til leiðar að Ísland væri helvíti á jörðu af svo miklum
ákafa að rauðvín sullaðist upp úr glösum. Ég lét lítið á
mér bera, ekki vegna þess að ég væri ósammála eða
sammála, heldur vegna þess að mér fannst fróðlegt að
sjá hvernig svo mögnuð þráhyggja hefði eitrað heila
kynslóð af íslenskum vinstrimönnum sem
höfðu fyrir vikið enga framtíðarsýn aðra en
þá að lifa í fortíðinni.
Því er þetta rifjað upp hér, að ámóta hug-
arástand hefur verið ríkjandi meðal sjálf-
stæðismanna í Reykjavík undanfarin fjögur
ár, eða allt frá því Besti flokkurinn kynnti
framboð sitt í byrjun árs 2010. Þessa sér
stað í því hve sjálfstæðismenn hafa hamast
að borgarstjóra og Besta flokknum og sí-
fellt bætt í eftir því sem nær dregur kosn-
ingum. Sú gagnrýni hefur nánast öll beinst
að persónu borgarstjóra og fyrir vikið er
minna rætt um hugsjónir og framtíðarsýn
en maður myndi vænta af flokki sem er í
minnihluta og langar í meirihluta. Sjá til að
mynda þegar tveir borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins komu fram á sjónvarps-
stöðinni ÍNN fyrir stuttu. Ef ekki var verið að kveinka
sér yfir „vinstripressunni“ var kvartað yfir stjórnkerf-
inu í borginni, býsnast yfir borgarstjóranum eða
nöldrað yfir því hve mikið af amatörum hefði komist í
borgarstjórn í síðustu kosningum. Það var ekki fyrr
en í lokin að áheyrendur fengu að heyra einhverja
framtíðarsýn.
Þráhyggja vinstrimanna sem ég nefni í upphafi er
síst á undanhaldi. Hvort atburðir gærdagsins muni
einhverju breyta um þráhyggju hægrimanna er ekki
gott að segja. Líklega litlu eða hvað heldur þú lesandi
góður? arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Pólitísk þráhyggja
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Gerðar eru athugasemdir viðskattstofn svonefndsbankaskatts á fjármála-stofnanir í slitameðferð í
umsögnum til efnahags- og viðskipta-
nefndar Alþingis. Þær slitastjórnir
sem hafa tjáð sig og ýmis samtök og
stofnanir benda á að bókfærðar kröf-
ur sem skatturinn á að miðast við séu
mun hærri fjárhæðir en samþykktar
verða auk þess sem kröfur endur-
spegli ekki þær eignir sem að lokum
muni verða greiddar út. Slitastjórnir
áskilja sér rétt til að láta reyna á lög-
mæti skattlagningarinnar fyrir dóm-
stólum.
Fjármálastofnanir í slitameðferð
þurfa framvegis að greiða sérstakan
skatt á fjármálafyrirtæki, verði und-
anþágur þeirra afnumdar eins og lagt
er til í fjárlagafrumvarpi fyrir árið
2014. Hlutfall bankaskattsins er jafn-
framt meira en þrefaldað. Gert er ráð
fyrir að 11 milljarðar verði lagðir á
föllnu bankana.
Taka þátt í kostnaði við hrunið
Rökin fyrir bankaskattinum eru að
afla ríkinu tekna til að mæta þeim
mikla kostnaði sem fallið hefur á rík-
issjóð vegna hruns íslenska fjár-
málakerfisins og að draga úr áhættu-
sækni fjármálafyrirtækja með því að
leggja sérstakan skatt á skuldir
þeirra.
Í umsögn til efnahags- og skatta-
nefndar bendir Bankasýsla ríkisins á
að með því að skattleggja skuldir
fjármálafyrirtækja í slitameðferð sé
verið að skattleggja uppsprettu þess
kostnaðar sem fallið hefur á ríkissjóð,
það er hina miklu skuldsetningu sem
leiddi til þrots þeirra. Erfitt sé að
réttlæta að starfandi fjármálafyrir-
tæki, sem jafnvel voru ekki til við fall-
ið, borgi ein brúsann. Sem dæmi um
kostnað ríkisins nefnir Bankasýslan
mikinn fjölda mála vegna fjármála-
fyrirtækja í slitameðferð sem farið
hefur fyrir dómstóla.
Eign gerð upptæk
Slitastjórnir gömlu bankanna
nefna til ýmsa annmarka sem þeir
telja geta valdið því að skattlagningin
verði talin ólögmæt fyrir dómstólum.
Slitastjórn Glitnis og fleiri slita-
stjórnir benda á að skattlagningin
komi með mismunandi hætti niður á
einstökum fjármálafyrirtækjum í
slitameðferð, eftir því hversu hátt
hlutfall eigna þeirra er miðað við
skuldir. Ekki sé hægt að útiloka að
fyrirtæki þurfi að láta allar eignir sín-
ar af hendi til þess að geta staðið und-
ir greiðslu skattsins. Það gangi mjög
nærri því að vera í andstöðu við eign-
arréttarákvæði stjórnarskrár.
Í umsögn endurskoðunarfyrirtæk-
isins Deloitte kemur fram það álit að
skattstofninn sé óljós. Bent er á að
bókfærðar heildarskuldir fyrirtækj-
anna byggist meðal annars á kröfum
sem lýst hafi verið við slitameðferð-
ina. Þær séu eignfærðar hjá viðkom-
andi kröfuhafa. Með skattlagning-
unni sé lögmæt eign kröfuhafanna
gerð að andlagi skattheimtu hjá fjár-
málafyrirtækjum. Það kunni að stríða
gegn eignarréttarákvæði stjórnar-
skrár.
Deloitte bætir því við að aðeins
hluti krafnanna verði greiddur við út-
hlutun og því óljóst um raunverulega
skuld fyrirtækjanna þar til skiptum
er lokið.
Bankasýsla ríkisins telur í umsögn
sinni æskilegt að skýra skattstofninn
betur svo ekki leiki vafi á honum þeg-
ar kemur að framkvæmd laganna.
„Líklega er einfaldast í þeim efnum
að miðað sé við samþykktar kröfur.
Eðlilegt væri þá að skattstofninn
myndi síðan lækka í samræmi við út-
greiðslur til kröfuhafa.“
Skattur lagður á
óljós verðmæti
Samsett mynd
Gömlu bankarnir Meginhluti hækkunar bankaskatts leggst á fjármálafyrir-
tæki í slitameðferð, einkum Kaupþing, Glitni og gamla Landsbankann.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir
að bankaskatturinn verði for-
gangskrafa við gjaldþrotaskipti
en í öðrum tilvikum teljast
skattar almennar kröfur. Hann
verður væntanlega ekki greidd-
ur út fyrr en forgangskröfur
verða greiddar.
Slitastjórn SPB, áður Spari-
sjóðabanka Íslands, telur að
með þessu ákvæði sé verið að
breyta réttindaröð við slit á
fjármálafyrirtæki sem þegar
eru hafin. Um sé að ræða aft-
urvirka íþyngjandi löggjöf sem
slitastjórnin telur ekki stand-
ast.
Bankasýsla ríkisins telur að
tilefni kunni að vera fyrir efna-
hags- og viðskiptanefnd Al-
þingis að huga að því hvort
tryggja megi skýra framkvæmd
skattheimtunnar svo að það
jafnræði sem stefnt sé að með
frumvarpinu náist á milli fyrir-
tækja.
Bankaskattur
í forgangi
ÓSKÝR FRAMKVÆMD