Morgunblaðið - 20.12.2013, Blaðsíða 27

FRÉTTIR 27Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2013
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Með rafmagninu náðu Siglfirðingar
forystu. Það skipti miklu fyrir alla
uppbyggingu hér í bænum að við
værum sjálfum okkur næg í þessum
efnum,“ segir
Sverrir Sveins-
son, fyrrverandi
veitustjóri á
Siglufirði. Þar í
bæ var þar þess
minnst í vikunni
að rétt öld var frá
því starfsemi raf-
veitunnar í bæn-
um hófst, en það
var 18. desember 1913 sem virkjun í
Hvanneyrará var gangsett. Orka frá
henni dugði til þess að lýsa mætti bæ-
inn upp, en á þessum tíma var Siglu-
fjörður einn stærsti kaupstaður
landsins.
Presturinn hafði forystu
Fyrstu virkjanir landsins voru
reistar í Hafnarfirði, á Eskifirði,
Seyðisfirði og svo kom Siglufjörður.
Forystu þar hafði sr. Bjarni Þor-
steinsson, sem auk prestsþjónustu
hafði veraldleg mál í bænum á sinni
könnu. „Vissulega stóð Bjarni ekki
einn í þessu vafstri. Margir fleiri voru
með honum og almennt sagt þá voru
þetta afar framsýnir menn,“ segir
Sverrir.
Fljótlega fór svo að virkjunin í
Hvanneyrará að viðbættri dís-
ilrafstöð sem reist var fáum árum síð-
ar annaði ekki raforkuþörf bæjarins.
Kom þar til að fólki í bænum fjölgaði
jafnt og þétt og umsvif í síldariðnaði
jukust. Menn fóru því, að sögn Sverr-
is, að hugsa til framtíðar og árið 1921
beitti bæjarstjórn Siglufjarðar sér
fyrir kaupum á jörðinni Skeiði í Fljót-
um, sem mikil vatnsréttindi fylgdu.
Bygging Skeiðsfossvirkjunar þar
þótti góður kostur og lagaheimild til
virkjunar fékkst árið 1935. Fram-
kvæmdir þar hófst á stríðsárunum og
virkjunin var tekin í notkun árið 1947.
Hefur síðan verið stækkuð og fram-
leiðir í dag um 5 MW. Rafmagnið frá
virkjuninni er leitt með línum yfir
Siglufjarðarskarð – en Siglufjarð-
arbær fær í dag einnig roku frá Ólafs-
firði með jarðstreng sem liggur um
Héðinsfjarðargöng.
„Í raforkulögunum sem voru sett
árið 1946 var kveðið á um að rafmagn
frá samveitum skyldi ná til landsins
alls. Bygging smærri heimavirkjana
lagðist því að mestu leyti af og áhersl-
an færðist yfir á að byggja stærri
stöðvar, eins og Skeiðsfossvirkjun,“
segir Sverrir.
Orkuþörfin var mikil
„Á síldarárunum voru mikil umsvif
hér á Siglufirði og orkuþörfin mikil.
Þá bjó bæjarfélagið að því að brautin
hafði verið rudd og nauðsynleg vaxt-
arskilyrði fyrir atvinnulífið sköpuð.
Rafmagnið var algjör undirstaða.
Raunar er það svo, samkvæmt minni
reynslu, að brýnustu framfaramálin á
hverjum stað þokast helst áleiðis ef
sveitarstjórnarmenn beita sér í mál-
unum. Sú var einmitt raunin hér,“
segir Sverrir Sveinsson sem varð raf-
veitustjóri árið 1966. Raf- og hitaveit-
an á Siglufirði var lengi í eigu bæj-
arins en var seld RARIK árið 1992 og
var Sverrir starfsmaður þess fyr-
irtækis allt til starfsloka fyrir áratug.
Með rafmagni í bæ var brautin rudd
 Öld er liðin nú í vikunni frá því Siglfirðingar fengu fyrstu rafstöðina  Náðu forystunni með
eigin orku  Skeiðsfossvirkjun byggð á stríðsárunum og rafmagnið var leitt með línu yfir Skarðið
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Orka Gamla rafmagnsvélin úr Hvanneyrarvirkjuninni sem tekin var í gagnið árið 1913 er varðveitt á Síld-
arminjasafninu og hér sést Örlygur Kristfinnsson safnstjóri við þessa vél sem breytti svo miklu í síldarbænum.
Hin aldargamla vél Hvanneyr-
arvirkjunar er varðveitt á Síld-
arminjasafninu eins og fleiri
kjörgripir sem varpa ljósi á sögu
þess mikla umsvifabæjar sem
Siglufjörður var – og er kannski
að verða á ný. Samstæða vél-
arinnar er túrbína, gangráður
og rafall og dugði orkan sem
þessi tól framleiddu fyrir 40
ljósastaura og eina eða tvær
perur í hverju húsi. Var götulýs-
ingin á Siglufirði á sínum tíma
algjört nýmæli, breytti staðnum
og gjarnan er sagt að björt séu
borgarljósin.
Ein pera í
hverju húsi
VÉLIN ER VARÐVEITT
Sverrir Sveinsson