Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.02.2014, Blaðsíða 46

46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.2. 2014
Þ
að var nokkur fréttaþytur vegna til-
lagna Obama forseta um skipun í
embætti sendiherra síns mikla ríkis í
þremur tilgreindum löndum. Þyt-
urinn barst hingað, vegna þess að
einn sendiherranna er á leið hingað.
Hinir eiga að fara til Óslóar og Búdapest.
Gamall siður, en er hann góður?
Það varð hluti af umræðunni að allir hinir tilnefndu
höfðu gefið álitlegar fjárhæðir til að styrkja kosn-
ingabaráttu forsetans. Það þykir ekki vera eins mikið
hneyksli og það hljómar annars staðar, enda rík hefð
fyrir aðferðinni í Bandaríkjunum. En þingmaðurinn
frægi, McCain, sem var keppinautur Obama um emb-
ætti fyrir tæpum 6 árum, hafði sig nokkuð í frammi
er þingnefnd hans yfirheyrði sendiherraefnin. Þar
gat hann þess sérstaklega að hann ætlaði út af fyrir
sig ekki að finna sérstaklega að því, að hinir tilnefndu
væru þekktir styrkveitendur sitjandi forseta. Það
væri í reynd viðurkenndur háttur og þrír af hverjum
tíu sendiherrum Bandaríkjanna hefðu að jafnaði átt
rót í því kerfi. Forsetaframbjóðandinn Obama hefði
hins vegar gagnrýnt aðferðina af nokkrum þunga, en
í forsetatíð hans hefði hlutfallið farið úr 30% í 37%.
McCain sagði gagnrýni sína lúta að frammistöðu
kandídatanna á fundinum. Enginn þeirra hefði
nokkru sinni komið til þeirra landa sem þeir væru
sendir til og þekking þeirra á gestgjafalandinu væri í
molum.
Þessi ummæli urðu til þess að íslenskir fjölmiðlar
slógu því upp að McCain hefði hæðst að væntan-
legum sendiherra á Íslandi. En þegar betur var að
gáð kom í ljós að eina athugasemdin sem sneri að
honum var sú að ekkert sendiherraefnanna hefði
komið til gestgjafalandsins. Það er þó í raun auka-
atriði og hin óskráða regla hefur verið sú, að eftir að
einstaklingur er tilnefndur sem verðandi sendiherra í
viðkomandi landi sé ekki við hæfi að hann sæki þang-
að fyrr en tilnefning hans hefur verið samþykkt af
því, þótt formsatriði sé og dagsetning afhendingar
trúnaðarbréfs hafi verið ákveðin. Sendiherraefnið til
Íslands var ekki staðið að vanþekkingu á landshögum
og stjórnarháttum þar. Það gerðu hins vegar hinir
tveir og þá ekki síst tilvonandi sendiherra í Ósló. Sá
vissi ekki að Noregur væri konungsríki og taldi að
Norðmenn hefðu sýnt fyrirlitningu á „öfgaflokknum“
kenndum við framfarir og vissi ekkert um að hann
væri í ríkisstjórn. En í framhaldinu urðu nokkrar um-
ræður um skipun sendiherra, ekki síst Bandaríkj-
anna, út frá þeim forsendum sem nefndar hafa verið.
Þótti mörgum hinar „ófaglegu“ embættisskipanir
gagnrýnisverðar ef ekki yfirgengilegar. Allt er það í
samræmi við þekkta umræðuhefð. Mestu skiptir þó
auðvitað að sá sem í hlut á geti gegnt starfi sínu með
árangri. Auðvitað fyrst og síðast fyrir landið sem
sendir hann, en einnig fyrir viðtökulandið. Ýmsir
virðast gefa sér að skipunum annarra en embættis-
manna til áratuga sé eingöngu beint að litlum löndum
eða ómerkilegum í augum stórveldisins, svo sem
þeim sem þarna voru í umræðu. Það er rangt. Rétt er
að athuga að í Bandaríkjunum gefa menn sér ekki, að
þeim sem gert hafa það gott í viðskiptum hljóti að
vera fátt annað gefið og vera miklu lakari menn í
hagsmunagæslu fyrir eigið land en hinir sem hafa
legið yfir bókum og jafnvel skrifað langa ritgerð um
afmarkað efni.
Nánast er undantekningarlaust að fjárhagslega öfl-
ugur stuðningsmaður forsetans, sem hefur gert það
mjög gott í viðskiptalífi, er skipaður sendiherra í
London og á því að gæta hins „sérstaka sambands“
sem Bretar tala núorðið mun meira um en Banda-
ríkjamenn. Ein ástæða þess er að rekstur þess emb-
ættis „með fullri reisn“ er svo útgjaldafrekur að gert
er ráð fyrir að sendiherrann leggi sjálfur til drjúgan
hluta þess fjár sem þarf til. Í London hafa margir
auðugir menn gegnt starfanum og hafa reynst mjög
öflugir. En dæmin um hina eru líka til, rétt eins og
gerist með atvinnumennina. Persóna þess sem á í
hlut og eiginleikar hennar skipta mestu máli eins og
annars staðar í tilverunni. Í aðdraganda og byrjun
heimsstyrjaldarinnar síðari var demókratinn Joseph
Kennedy, sem var einn af helstu auðmönnum vestra,
skipaður sendiherra Bandaríkjanna í Bretlandi. Í
upphafi féll hann ekki illa að opinberum markmiðum
Roosevelts forseta, sem voru að tryggja að Bandarík-
in flæktust ekki inn í nýja evrópska styrjöld. En þeg-
ar á leið þótti sendiherrann verða til vandræða, vegna
þess hve mjög hann dró taum Þýskalands Hitlers
gegn Bretum. Kennedy sendiherra var ekki nasisti.
Þessum bandaríska Íra þótti hins vegar ekki mikið til
Breta koma og var sannfærður um að Hitler myndi
vinna stríðið auðveldlega og því myndu bandarískir
hagsmunir skaðast af of nánu sambandi við Breta,
enda myndi það styggja Hitler. Ekki þarf að fjölyrða
um að Bretar og Winston Churchill þá alveg sér-
staklega höfðu illan bifur á Joseph Kennedy og fögn-
uðu því mjög þegar hann var kallaður heim. John
Kennedy dvaldi löngum í sendiherrahöllinni og hann
var á hinn bóginn hlynntur málstað Breta og gerðist
sérlegur aðdáandi Churchills og veitti honum göml-
uðum æðstu orðu sem Bandaríkin geta veitt útlend-
ingum (en Churchill var bandarískur í móðurætt).
Hvað um okkur?
Dæmin um bandaríska sendiherra á Íslandi eru auð-
vitað margvísleg. Margir ágætir atvinnusendiherrar
hafa dvalið hér, sumir öflugir og vel metnir, en sumir
slappir og gagnslitlir. Þeir sem komið hafa með bak-
grunn úr viðskiptalífinu lúta sömu lögmálum, sumir
slakir, aðrir ágætir og nokkrir frábærir. Þótt Íslend-
ingar eigi ekki að temja sér minnimáttarkennd (sem
virðist innbrennd í einn af íslensku stjórnmálaflokk-
unum) þá hljóta þeir að vera raunsæir og þekkja þau
Beintenging við Hvíta
húsið eða faglegur þráður
í skrifborð á þriðju hæð
* Dæmin um bandaríska sendi-herra á Íslandi eru auðvitaðmargvísleg. Margir ágætir atvinnu-
sendiherrar hafa dvalið hér, sumir
öflugir og vel metnir, en sumir slapp-
ir og gagnslitlir. Þeir sem komið hafa
með bakgrunn úr viðskiptalífinu lúta
sömu lögmálum, sumir slakir, aðrir
ágætir og nokkrir frábærir.
Reykjavíkurbréf 21.02.14