Læknablaðið - 15.03.2001, Síða 25

FRÆÐIGREINAR / GÓÐKYNJA STÆKKUN HVEKKS
líkum að því að tilkoma prostata specific antigen
(PSA) mælinga í blóði upp úr 1989 sé fyrir að þakka.
Legudögum fækkaði um rúmlega helming frá
fyrra tímabilinu til hins síðara og er það í takt við þá
þróun sem almennt hefur átt sér stað á sjúkrahúsunt.
Tíðni fylgikvilla og aldur sjúklinga var hins vegar
nokkurn veginn sá sami á tímabilunum tveimur.
Heildarkostnaður við meðhöndlun góðkynja
hvekksstækkunar hefur nánast tvöfaldast hér á landi
frá 1984 þrátt fyrir að brottnámsaðgerðir hvekks um
þvagrás séu nú færri en þær voru það ár. Mikil
aukning lyfjameðferðar hefur því haft í för með sér
þá kostnaðaraukningu sem sést hefur hér undanfarin
ár. Víða erlendis hefur einnig verið sýnt fram á að frá
því að lyfjameðferð bættist við sem meðferðarmögu-
leiki vegna góðkynja hvekksstækkunar hefur kostn-
aður vaxið (12,13). Aðrar rannsóknir, meðal annars
frá Noregi, hafa spáð því að svo færi (14,15). í sumum
tilfellum eru ekki jafn skýrar breytingar og í sænskri
rannsókn þar sem rannsóknartímabilið var frá 1987
til 1994 jókst lyfjameðferð mjög mikið en vegna
fækkunar brottnámsaðgerða hvekks um þvagrás stóð
kostnaðurinn nokkurn veginn í stað (9).
Arið 1999 samsvaraði lyfjanotkun hérlendis því að
um 1200 einstaklingar væru á lyfjameðferð allt árið.
Engar tölur liggja fyrir um það hve margir
einstaklingar tóku þessa 1200 ársskammta en hafa
verður í huga að til er að sjúklingar taki bæði
fínasteríð og oq-viðtækjablokkara. Einnig er ljóst að
margir eru ekki á fullum ársskammti þannig að tala
þeirra sem er á lyfjameðferð árlega er vafalítið hærri
en 1200 manns.
Þeir einstaklingar sem fá lyfjameðferð verða
fræðilega oft á tíðum að taka þessi lyf til æviloka. Ef
lyfjameðferð reynist ekki fullnægjandi hljóta þessir
einstaklingar að enda með því að fara í aðgerð. Lík-
legt er að lyfjameðferð komi til með að seinka því að
einstaklingarnir fari í aðgerð. Þannig munu lyfin gera
það að verkum að meðalaldur þeirra sem gangast
undir skurðaðgerð hækkar. Með hækkuðum meðal-
aldri skurðsjúklinga má gera ráð fyrir auknum kostn-
aði vegna tíðari fylgikvilla og fleiri legudaga.
í Bretlandi er meðalaldur þeirra sem hefja
lyfjameðferð um 65 ára (16-18). Aldur þeirra sem
hefja lyfjameðferð hér á landi er ekki kunnur en væru
þeir 65 ára og lífslíkur þeirra um 15 ár kemur
langtíma- eða jafnvel ævilöng lyfjameðferð til með að
vera mun dýrari en aðgerð. Hver brottnámsaðgerð
hvekks um þvagrás borgar sig enda upp á um sex
árum hér á landi samanborið við lyfjameðferð og hér
eru enduraðgerðir teknar inn í reikninginn.
Ekki hefur verið reynt að leggja mat á árangur
meðferðar, lífsgæði sjúklinga eða aukaverkanir með
hliðsjón af meðferðarformi enda er það efni í aðra og
viðameiri rannsókn. Það er þó ljóst samkvæmt
erlendum rannsóknum að árangur brottnámsað-
%
70
60
50
40
30
20
10
0
Algjörar ábendingar Afstæðar ábendingar
Mynd 3. Hér sést hlutfall algjörra og afstœðra (relative) ábendinga brottnámsaðgerða
hvekks um þvagrás á árunum 1989-1999 annars vegar og 1998-1999 hins vegar. Ekki
fannst marklækur munur ábendinga á tímabilunum tveimur.
CD 00 o CN CD 00
00 00 00 o> CT) CT) CT) CT)
CT> CT> CT> CT) CT> CT) CT) O)
T— T T T— Ár
Heildarkostnaður
— Brottnáms-
aðgerðir
— Lyfjameðferð
gerða hvekks um þvagrás, hvað varðar minnkun
einkenna og aukningu á flæðishraða, er mun betri en
árangur lyfjameðferðar (19). Skurðaðgerðir hafa þó í
för með sér hærri tíðni alvarlegra aukaverkana.
Séu kostnaðartölur vegna brottnámsaðgerða
hvekks um þvagrás skoðaðar víðs vegar um heim sést
að í sænskri rannsókn frá árinu 1995 var kostnaður
hverrar aðgerðar metinn á um 208.000 íslenskar
krónur (20). í annarri sænskri rannsókn frá 1998 var
kostnaður aðgerðar og meðferðar á tveggja ára
fylgitíma 218.000 krónur en innifalið í þessari tölu var
allur kostnaður við fylgikvilla (21). Samkvæmt
breskri rannsókn kostaði brottnámsaðgerð hvekks
um þvagrás um 140.000 krónur í Bretlandi árið 1991
(22) og í Bandaríkjunum kostaði aðgerðin um
300.000 krónur árið 1995 (23). Af þessu er ljóst að
Mynd 4. Kostnaður
meðferðar vegna góðkynja
hvekksstœkkunar á fslandi
á árunum 1984-1999.
Læknablaðið 2001/87 217