Læknablaðið - 15.03.2001, Blaðsíða 43

UMRÆÐA & FRÉTTIR / KONUR í LÆKNASTÉTT
Ingibjörg
Georgsdóttir
Enn eru steinar í götu kvenna
Umræðan um erfiðleika við að ná starfsframa
hefur verið fyrir hendi meðal kvenna í læknastétt
hérlendis um alllangt skeið. Fyrir um 10 árum voru
þessi mál nokkuð til umfjöllunar og tók undirrituð
þátt í starfi nefndar LÍ um jafnrétti kynjanna. A þeim
tíma voru einnig haldnar tvær ráðstefnur, sú fyrri
haustið 1989 og sú síðari vorið 1991 og í júní 1990
gekkst „Jafnréttisnefnd LÍ“ fyrir könnun meðal
kvenlækna um hug þeirra til stöðu sinnar innan
stéttarinnar og átti að segja til um þörf á nauð-
synlegum aðgerðum vegna aukinnar ásóknar kvenna
í læknanám og læknastétt.
Þótt þátttaka kvenna í könnuninni væri dræm, því
aðeins um fjórðungur svaraði spuringunum, fengust
ýmsar ábendingar um það sem væri konum sérlega
erfitt í námi og starfi og hvernig mætti betur koma til
móts við sérþarfir kvenna, til dæmis í tengslum við
vinnutíma, vinnuálag, sérnám og fjölskyldumál svo
sem barneignir. Einnig komu fram margar
ábendingar um jafnrétti kynja við stöðuveitingar, að
auka þyrfti sjálfstraust kvenna, hvetja þær til að axla
ábyrgð, fá þær til þátttöku í skipulagningu og
stjórnun og að eldri kvenlæknar styddu við yngri
konur.
Á ráðstefnunni vorið 1991 var bent á það að
ungum konum væri ef til vill mikilvægara en nokkru
sinni fyrr að stunda nám sitt vel og undirbúa sérnám
vandlega. Ekki mætti slá af kröfum um
rannsóknarvinnu eða skorast undan tækifærum sem
fælu í sér stjórnun og ábyrgð. Bent var á nauðsyn þess
að konur í læknastétt sýndu yngri starfssystrum
sínum stuðning í námi og starfi og varpað var fram
hugmyndum um sérstakt félag fyrir konur í
læknastétt. En ekki fékkst fylgi við þær hugmyndir þá
og félag kvenna í læknastétt fékk ekki brautargengi
þetta vor.
Á síðustu árum hafa konur í auknum mæli lokið
námi frá læknadeild Háskóla Islands og eru þær nú
um helmingur útskrifaðra lækna, voru þriðjungur
fyrir 10 árum og einungis um 10% fyrir 20 árum. Þessi
aukning innan læknadeildar endurspeglast þó ekki
ennþá nema að hluta í auknum fjölda kvenna innan
stéttarinnar, því af 1049 læknum á íslandi eru nú 217
konur eða rúmlega 20%. Margar af konunum hafa í
kjölfar almenns læknanáms lokið sérfræðinámi og
komið til starfa innan hinna ýmsu sérgreina
læknisfræðinnar hér á landi. Á árunum 1917-1970
luku 24 íslenskar konur sérfræðinámi í læknisfræði og
á árunum 1971-1990 luku 43 konur til viðbótar
sérfræðinámi. í dag eru konur alls 149 af 839
sérfræðingum í læknastétt eða um 18%. í sérfræði-
námi erlendis eru alls 474 læknar þar af 128 konur
eða 28%. Af þessum tölum má sjá að hægt og bítandi
fjölgar konum meðal lækna á íslandi og mun hlutfall
þeirra vaxa áfram á komandi árum. En þrátt fyrir
aukna sókn kvenna í læknis- og sérfræðinám hefur
ekki gengið sem skyldi fyrir konur að fá störf á
sjúkrahúsum við kennslu eða stjórnun. Því hefur
verið haldið fram að eftir því sem ofar dregur í
metorðastiganum hafi lítið breyst varðandi skiptingu
milli kynja, þar ríki hin hefðbundnu viðhorf, þar sem
konur fá ekki aðgang og karlar halda um
stjórnvölinn. Þar sé komið að hinu svokallaða gler-
þaki.
Upplýsingar um hlutfall kvenna í sérfræðistörfum
liggja ekki á lausu en í tengslum við kjarasamninga
lækna í febrúar 1991 fengust upplýsingar um
kynjaskiptingu sérfræðinga á stóru sjúkrahúsunum í
Reykjavík og reyndust 89% sérfræðilækna á
Ríkisspítulunum vera karlar, 91 % á Borgarspítala og
92% á Landakoti. Átta árum síðar eða haustið 1999
hafði hlutur kvenna meðal sérfræðinga stóru
sjúkrahúsanna vaxið töluvert og voru þær nú 102 af
442 sérfræðingum sjúkrahúsanna eða um 23%. Sama
hlutfall var meðal sérfræðimenntaðra lækna á
Landspítalanum haustið 2000. En þegar skoðað er
hvernig konum hefur gengið að fá kennslustöður
innan Háskólans kemur á daginn að einungis ein
kona hefur gegnt prófessorsstöðu við læknadeild
Háskóla íslands og fáeinar fengið kennslustöður.
Athugun Guðrúnar Agnarsdóllur haustið 2000 leiddi
í ljós að einungis 18% dósenta og 17% lektora við
læknadeild Háskóla Islands eru konur. Glerþakið
virðist því birtast einna skýrast í Háskólanum.
Rifjum upp nokkrar af þeim greinum sem vitnað
var í á ráðstefnu LÍ um jafnréttismál í Rúgbrauðs-
gerðinni vorið 1991:
Erfiðleikar kvenna í læknastétt eru ekki sér-
íslenskt fyrirbæri, síður en svo. í mörgum
tímaritsgreinum austan hafs og vestan hafa konur
varpað fram hugmyndum sínum um kynjamisréttið.
Carola Eisenberg sagði í grein sinni í NEJM 1989,
Medicine is no longer a man 's profession, að í raun og
veru hafi aukinn straumur kvenna í bandaríska
læknaskóla gert skólunum kleift að halda uppi
miklum kröfum varðandi námsgetu hinna verðandi
læknanema. Á þeim tíma var þriðjungur bandarískra
læknanema konur. Hún benti einnig á að fjöldi
kvenna við kennslu hefði á 20 árum aukist úr 13% í
19% en jafnframt að flestar væru þó konurnar í lægra
Læknablaðið 2001/87 235