Læknablaðið - 15.03.2001, Blaðsíða 34

FRÆÐIGREINAR / LJÓSAÐLÖGUN KEILNA
raunhæf líkön til grunnrannsókna á ljósaðlögun, og
geti hvort með sýnunt hætti gefið nánari upplýsingar
um þau ferli sem liggja að baki.
Þau líffræðilegu ferli sem eiga sér stað í
sjónhimnunni við Ijósaðlögun eru ekki að fullu
þekkt, en munur á áhrifum ljósaðlögunar á spennu
og dvöl sjónhimnurits keilna í marsvínum og
kanínum bendir til þess að ólíkir ferlar liggi þar að
baki. Það gæti orsakast af einhverjum mun í
lífeðlislegum ferlum í keilum þessara tegunda eða
mun í ferlum í taugamótum af því tagi sem fundist
hafa (8) með innanfrumuskráningum í froskdýrum.
Ein leið til að prófa þessar tilgátur er að breyta
starfsemi taugamóta í sjónhimnu lyfjafræðilega, og
athuga hvort ljósaðlögun sjónhimnurits keilna
breytist við það. Eru slíkar athuganir nú í gangi á
rannsóknarstofu okkar.
Klínísk gagnsemi sjónhimnuritsmælinga við ljós-
aðlögun felst í mögulegu notagildi þeirra í greiningu
á ákveðnum augnsjúkdómum. Samkvæmt alþjóð-
legum staðli fyrir skráningu sjónhimnurits frá fólki,
ber að aðlaga að ljósi í minnst 10 mínútur til að fá
raunhæfa raflífeðlisfræðilega mynd af starfsemi
keilna (16). Samt geta breytingarnar í sjónhimnuriti
við ljósaðlögun sem slíkar gefið vísbendingar um
starfsemi keilna í sjúkdómum. Ljóst er að breytingar
í starfsemi stafa er ekki orsakaþáttur (12). Vitað er að
í sjónufreknum (retinitis pigmentosa) er ljósaðlögun
sjónhimnurits keilna, ef það svar er fyrir hendi,
óeðlilega hæg og tekur lengri tíma að ná hámarki
(6,17). í kynbundnu sjónurofi (retinoschisis) er
ljósaðlögun sjónhimnuritssvars við 30 riða áreitum
eðlileg (18), en engin ljósaðlögun sjónhimnurits
keilna mælist ef notuð er lægri ertingartíðni en 8 Hz
(óbirt gögn höfunda). Er það hugsanlega vegna þess
að Muller-frumur, sem eru þáttur í myndun b-bylgju
við lága ertingartíðni, eru sundraðar í sjónurofi (19).
Niðurstöður frá sjúklingum með sjúkdóma í miðgróf
eru misvísandi; ljósaðlögun sjónhimnurits er eðlileg í
Sjúkdómi Bests (18) en í sjúkdómi Stargardts
(fundus flavimaculatus) ýmist óeðlileg eða ekki fyrir
hendi (óbirt gögn höfunda). Ófullkomin
(incomplete-type) meðfædd staðbundin náttblinda,
(I-CSNB) er arfgengur augnsjúkdómur, þar sem
sjónhimnurit stafa er „neikvætt“, sem þýðir að a-
bylgja er stærri að spennu en b-bylgja, en
sjónhimnurit keilna er oft eðlilegt (18). Talið er að
um sé að ræða óeðlileg taugatengsl milli stafa og
keilna annars vegar og tvískautafrumna (bipolar
cells) hins vegar. Sjúkdómurinn einkennist af nátt-
blindu og rýru sjónhimnuriti í rökkri. Við ljósaðlögun
með bakgrunni á sama hátt og notað var í þessari
rannsókn, eftir rökkuraðlögun á undan, sýna þessir
sjúklingar aftur á móti of-eðlilega (supernormal)
aukningu í spennu við 30 riða blikkandi áreiti, þar
sem spennan er mjög lítil í upphafi en eykst mikið við
aðlögun að ljósi (18). Þessi of-eðlilega aukning í
svörun og kerfisbundnu breytingar í lögun bylgja við
aðlögun koma ekki fram í eðlilegri sjónhimnu og
hafa ekki sést í öðrum sjúkdómum í sjónhimnu sem
hafa verið skoðaðir. Hvort ástæðan fyrir of-eðlilegri
ljósaðlögun sjónhimnurits í ófullkominni meðfæddri
staðbundinni náttblindu felst í starfsemi keilna eða
annarra taugafrumna í sjónhimnu er óljóst. Af öllu er
þó ljóst að í ofangreindum sjúkdómum er munur í
aðlögun keilna að ljósi. Þar sem sjónskerpa ræðst af
starfsemi keilna er ástand þeirra mikilvægt atriði
þegar meta á horfur varðandi sjón, til dæmis í
hrörnunarsjúkdómum í sjónhimnu. Ljósaðlögun
keilna tryggir að sjónskerpa haldist jöfn við
mismunandi birtumagn í umhverfi. Niðurstöður
okkar benda til að önnur ferli ráði ljósaðlögun
sjónhimnurits keilna hjá marsvínum en kanínum.
Heimildir
1. Armington JC, Biersdorf WR. Long-term light adaptation of
the human electroretinogram. J Comp Physiol Psychol 1958;
51:1-5.
2. Peachey NS, Alexander KR, Fishman GA, Derlacki DJ.
Properties of the human cone system electroretinogram
during light adaptation. Appl Optics 1989; 28:1145-50.
3. Murayama K, Sieving PA. Different rates of growth of
monkey and human photopic a-, b-, and d-waves suggest two
sites of ERG light adaptation. Clin Vis Sci 1992; 7: 385-92.
4. Peachey NS, Goto Y, Ubaidi MRA, Naash MI. Properties of
the mouse cone-mediated electroretinogram during light
adaptation. Neurosci Letters 1993; 162: 9-11.
5. Jakobs GH. The distribution and nature of color vision among
the mammals. Biol Review 1993; 68: 413-71.
6. Gouras P, MacKay CJ. Light adaptation of the
electroretinogram: diminished in retinitis pigmentosa. Invest
Opthalm Vis Sci 1989; 30: 619-24.
7. Matthews HR, Fain GL, Cornwall MC. Role of cytoplasmic
calcium concentration in the bleaching adaptation of
salamander cone photoreceptors. J Physiol 1996; 490:293-303.
8. Yang XL, Wu SM. Response sensitivity and voltage gain of the
rod- and cone horizontal cell synapses in dark- and light
adapted tiger salamander retina. J Neurophysiol 1996; 76:
3863-74.
9. Schaepdrijver LD, Simoens P, Lauwers H, Geest JPD. Retinal
vascular patterns in domestic animals. Res Vet Sci 1989; 47:34-
42.
10. Eysteinsson Þ, Frumkes TE. Light adaptation of the cone
system electroretinogram in dichromats and anomalous
trichromats [abstract]. Invest Ophthalm Vis Sci 1995; 36:
abstract 2067.
11. Goto Y. An electrode to record the mouse corneal
electroretinogram. Doc Ophthalmol 1993; 91:147-54.
12. Peachey NS, Alexander KR, Derlacki DJ, Fishman GA. Light
adaptation, rods, and the human cone flicker ERG. Visual
Neurosci 1992; 8:145-50.
13. MiIIer RF, Dowling JE. Intracellular responses of the MuIIer
cells of mudpuppy retina: their relation to the b-wave of the
ERG. J Neurophysiol 1970; 33: 323-41.
14. Arnarsson Á, Einarsson JM, Eysteinsson Þ. Sveifluspennur í
sjónhimnu: Áhrif GABA-agonista. Læknablaðið 1995; 81:
412-6.
15. Wachtmeister L. Oscillatory potentials in the retina: what do
they reveal. Progr Ret Eye Res 1998; 17: 485-521.
16. Marmor MF, Zrenner E. Standard for clinical
electroretinography (1994 update). Doc Ophthalmol 1995; 89:
199-210.
17. Miller S, Sandberg MA. Cone electroretinographic change
during light adaptation in retinitis pigmentosa. Invest
Ophthalm Vis Sci 1991; 32:2536-41.
18. Miyake Y, Horiguchi M, Ota I, Shiroyama N. Characteristic
ERG flicker anomaly in incomplete CSNB. Invest Ophthalm
Vis Sci 1987; 28:1816-23.
19. Condon GP, Brownstein S, Wang NS, Kearns AF, Ewing CC.
Congenital hereditary (juvenile x-linked) retinoschisis.
Histopathological and ultrastructural findings in three eyes.
Arch Ophthalmol 1986; 104: 576-83.
226 Læknablaðið 2001/87