Læknablaðið - 15.06.2002, Side 42

FRÆÐIGREINAR / HEILABILUN
Á hverju ættu leiðbeiningar um lok ökuferils að
byggja? Þessi rannsókn getur ekki gefið grundvöll að
slíkum leiðbeiningum en niðurstöðurnar geta þó
verið hjálplegar. Víðast hefur ekki náðst eining um
ákveðnar leiðbeiningar en bent hefur verið á nokkur
atriði til hliðsjónar. Mikilvægast er að fá góða sögu
um akstur eins og hann kemur ættingjum fyrir sjónir,
hvort þeir hafi áhyggjur og í hverju þær séu fólgnar. í
álitsgerð sem sænska umferðarráðið tók þátt í var
fjallað um notkun MMSE-prófsins í þessu skyni, en
prófið hefur þann kost að vera mjög útbreitt og vel
þekkt (3). Varast ber að nota það nema til viðmiðun-
ar, niðurstaða úr því prófi ein og sér getur ekki verið
ákvarðandi. Það er þó tæplega nokkuð sem getur
mælt með áframhaldandi akstri ef niðurstaða á próf-
inu er 10 stig eða færri og niðurstaða allt að 24 stigum
ætti að gefa tilefni til nánari skoðunar á ökuhæfni,
einkum ef áhyggjur ættingja af akstri viðkomandi
sjúklings eru fyrir hendi. Sú skoðun felst í læknis-
skoðun, þar með talið taugaskoðun, og taugasál-
fræðilegu mati sem getur bent á veikleika í fjarlægð-
ar- og rýmdarskynjun og dómgreind (15). Einnig
kemur til álita að fá ökukennara til að fylgjast með
akstri eða reyna akstur í ökuhermi en hvorugt hefur
þó reynst áreiðanlegt meðal sjúklinga með byrjandi
heilabilun (3).
Það er því niðurstaða þessarar athugunar að akst-
ur einstaklinga með heilabilun sé í heild ekki mikið
vandamál út frá öryggi í umferðinni. Hins vegar vanti
skýrari leiðbeiningar svo auðvelda megi sjúklingum
og aðstandendum þeirra að stíga fyrr eða síðar það
óhjákvæmilega skref að sjúklingurinn láti af akstri.
Læknar og annað heilbrigðisstarfsfólk hljóta að
gegna lykilhlutverki í þeirri leiðsögn.
Þakkir
Þakkir fær Berglind Magnúsdóttir, öldrunarsálfræð-
ingur fyrir aðstoð við tölfræðiúrvinnslu. Vísindasjóð-
ur til styrktar rannsóknum á Alzheimerssjúkdómi og
skyldum sjúkdómum veitti styrk til rannsóknarinnar.
Rannsóknin fékk leyfi Vísindasiðanefndar Land-
spítala og Persónuverndar.
Heimildir
1. Jorm AF, Jolley D. The incidence of dementia: a meta-analysis.
Neurology 1998; 51:728-33.
2. Lucas-Blaustein MJ, Ftlipp L, Dungan C, 1\me L. Driving in
patients with dementia. J Am Geriatr Soc 1988; 36:1087-91.
3. Lundberg C, Johansson K, Ball K, Bjerre B, Blomqvist C,
Brækhus A, et al. Dementia and Driving: An Attempt at
Consensus. Alzheimer's Disease and Associated Disorders
1997; 11: 28-37.
4. Guðmundsson E. Hvers konar tjónum lenda eldri ökumenn
helst í? í: Eldri ökumenn í umferðinni. Málþing um akstur
eldra fólks. Reykjavík: Félag eldri borgara, Landssamband
eldri borgara, Umferðarráð 1999:24-7.
5. Cooper PJ, Tallman K, Tuokko H, Beattie BL. Vehicle crash
involvement and cognitive defícit in older drivers. J Safety Res
1993; 24: 9-17.
6. Johansson K. Den áldrande bilförarens trafiksakerhet. Medi-
cinsk árbog. Munksgaard, Köbenhavn. 1998; 165-74.
7. Drachman DA, Swearer JM. Driving and Alzheimer's disease:
the risk of crashes. Neurology 1993; 43:2448-56.
8. White S, 0"Neill D. Health and Relicensing Policies for Older
Drivers in the European Union. Gerontology 2000; 46:146-52.
9. Tómasson K. Athugun á glöpum hjá öldruðum og áfengissjúk-
lingum með auðveldu stöðluðu prófi borin saman við mat
starfsfólks. Læknablaðið 1986; 72:246-59.
10. International Classifícation of Diseases and Related Health
Problems, Tenth Revision (1C ’D-i 0). WHO, Genf 1994.
11. Skýrsla um umferðarslys á Islandi árið 1997, bls. 28. Umferðar-
ráð, Reykjavík 1998.
12. Ólafsdóttir M, Skoog I, Marcusson J. Detection of dementia in
primary care: the Linköping study. Dement Geriatr Cogn
Disord 2000; 11:223-9.
13. Adler G. Driving and dementia: Dilemmas and decisions.
Geriatrics 1997; 52:26-9.
14. Reglugerð um ökuskírteini nr. 501/1997.
15. Corkin S, Growdon JH, SuUivan EV, Nissen MJ, Huff FJ.
Assessing treatment effects: a neuropsychological battery. In:
Poon LW, ed. Clinical Memory Assessment of Older Adults.
American Psychiatric Association. Washington DC1987:156-67.
1. Rabe.K.E et al: Clinica! management of aslhma in 1999: the Asthma lnsighls and Realily in Europe (AIRE) sludy. Eur Respir J 2000;16:802-807
2. The Air Study: Asthma in real life. David Price et al. Asthma J 1999; 4:74-78
3. Knorr B, Martz J, Bemstein JA, Nguyen H, Seidenberg BC, Reiss TF, et al. Montelukast for chronic asthma in 6 to 14 year old children. JAMA 1998;279:1181-6
4. Reiss TF, Chervinsky P, Dockhom RJ, Shingo S, Seidenberg B, Edwards TB. Montelukast, a once daily leukotriene receptor antagonist in the treatment og chronic
asthma: a multicenter, randomised doubleblind trial. Arch llem Med 1998;158:1213-20.
SINGULAIR
MSD, 970102, 970103
Tuggutðflur og tðflur: R 03 DC 03
Virkt innihaldscfni: Montelúkastsýra; 5 mg eða 10 mg. Ábcndingar: Montelukast er ætlað til meðferðar við astma sem viðbótarmeðferð hjá sjúklingum sem hafa vægan eða miðlungsmikinn viðvarandi astma, þegar meðferð
með innúðasterum er ekki fullnægjandi og þegar notkun stuttverkandi b-agónista “eftir þðrfum" veitir ekki fullnægjandi klíniska meðferð við astma. Montelukast er einnig ætlað til fyrirbyggjandi meðferðar á astma þegar
aðallega er um berkjusamdrátt við áreynslu að ræða. Skammtar og lyfjagjöf: Skammtastærð handa fullorðnum, 15 ára og eldri, er ein 10 mg tafla á dag, tekin inn að kvöldi. Skammtastærð handa bðmum 6-14 ára er ein 5
mg tuggutafla daglega, tckin inn að kvöldi. Montelukast má bæta við þá astmameðferð sem sjúklingurinn er þegar að fá. Montelukast má bæta við meðferð þegar meðferð með stuttverkandi b-agónistum eftir þðrfum dugir
ekki ein sér. Þegar klinísk svðmn hefur átt sér stað (venjulega eftir fyrsta skammtinn), getur sjúklingurinn e.t.v. dregið úr meðferð með stuttverkandi b-agónistum "eftir þðrfum . Meðferð með montelukast má nota sem
viðbótarmeðferð þegar önnur lyf s.s. innúðabarksterar veita ekki fullnægjandi klíníska meðferð. Frábendingar: Ofnæmi fyrir einhvetju af innihaldsefnum lyfsins. Sérstök vamaðarorð og varúðarreglur við notkun: Ráðleggja
skal sjúklingum að nota aldrei montelukast töflur við bráðum astmaköstum, heldur hafa sin venjulegu viðeigandi lyf tiltæk til notkunar við slikar aðstæður. Ef brátt astmakast á sér stað skal nota stuttverkandi b-agónista til
innúðunar. Sjúklingar skulu ráðfæra sig við sinn lækni svo fijótt sem auðið er, ef þeir þurfa meira af b-agónistum til innúðunar, en áður. Montlukast á ekki að gefa i stað innúðabarkstera eða barkstera til inntöku. Ekki hefur
verið sýnt fram á að hægt sé að draga úr notkun barkstera til inntöku þcgar montelukast er gefið samhliða þeim. I sjaldgæfum tilvikum getur fjölgun eósinófíla átt sér stað hjá sjúklingum á meðferð með astmalyfjum, þ.á.m.
montelukast, sem stundum kemur fram með klinískum einkennum æðabólgu sem samræmist Churg-Strauss heilkenni, sjúkdómi sem oft er meðhöndlaður með barksterum (systemic). 1 flestum þessara tilvika, en ekki öllum,
hafa skammtar af barksterum til inntöku verið minnkaðir eða notkun þeirra hætt. Hvorki er hægt að útiloka né staðfesta að Churg-Strauss heilkenni komi upp I tengslum við leukotrien viðtaka antagónista. Læknar skulu
vera á verði m.t.t. fjðlgunar eósinófila, útbrota í tengslum við æðabólgu, versnandi lungnaeinkenna, aukaverkana á hjarta, og/eða taugakvilla hjá sjúklingunum. Endurmeta skal ástand sjúklinga sem fá þessi einkenni og
endurskoða meðferð þeirra. Reynsla lyfsins handa bömum er takmörkuð. 5 mg tuggutafla inniheldur aspartam sem inniheldur fenýlalanín (0,842 mg fenýlalanin i 5 mg tuggutðflu). Milliverkanir við önnur lyf og aðrar
millivcrkanir: Montelukast á gcfa samhliða annarri hefðbundinni fyrirbyggjandi meðferð og hefðbundinni meðferð við langvinnum astma. í rannsóknum á milliverkunum hafði ráðlagður klinlskur skammtur af montelúkasti
engin klfniskt mikilvæg áhrif á lyfjahvðrf eftirfarandi lyfja: theófyllíns, prednisóns, prednisólóns, getnaðarvamartaflna (ethinyl estradiol/norethindrone 35/1), terfenadirts, digoxins og warfarins. AUC fyrir montelúkast var
u.þ.b. 40% minna hjá einstaklingum sem fengu fenóbarbital samhliða montelúkasti. Þar sem montelúkast umbrotnar fyrir tilstiíli CYP 3A4 skal gæta varúðar sérstaklega hjá bómum þegar montelukast er gefið samhliða lyfjum
sem innleiða CYP 3A4, svo sem fenýtóini, fcnóbarbítali og rifampicíni. Mcðganga og brjóstagjöf: Þar sem engar samanburðarrannsóknir hafa verið gerðar hjá þunguðum konum eða konum með bóm á brjósti á ekki að nota
montelukast á meðgöngu eða hjá konum með böm á bijósti nema brýna nauðsyn beri til. Aukaverkanir: Aukaverkanir, sem almennt eru vægar, hafa yfirleitt ekki orðið til þess að hætta þyrfti meðferð. Eingðngu kviðverkir
og höfuðverkur vom skráð sem lyfjatengdar aukaverkanir sem áttu sér stað hjá 11% sjúklinga sem fengu montelukast og tiðari en hjá sjúklingum sem fengu lyfleysu í tveimur kliniskum rannsóknum á 10 mg töflum. Ekki
var marktækur munur á tiðni þessara aukaverkana i meðferðarhópunum tveimur. Þrátt fyrir að ekki væri um staðfest tengsl við notkun montelúkasts að ræða voru eftirfarandi aukaverkanir, sem voru jafntiðar eða tiðari en
hjá þeim sem fengu lyfleysu, skráðar hjá £1% sjúklinga i kliniskum rannsóknum. Almennar: máttleysi/þreyta, hiti, kviðverkir, áverkar. Meltingarfæri: niðurgangur, meltingartruflanir, maga- og gamabólga af völdum sýkingar,
lannverkir. Taugakerfi/geðræn einkenni: svimi, höfuðverkur, svefnleysi. óndunarfæri: nefstífla, hósti, inflúensa. Húð: útbrot.
Eingöngu höfuðverkur var skráð sem lyfjatengd aukaverkun sem áttu sér stað hjá £ 1% sjúklinga sem fengu montelukast og tiðari en hjá sjúklingum sem fengu lyfleysu i kliniskri rannsókn á 5 mg tuggutöflum. Ekki var
marktækur munur á tíðni þessara aukaverkana í meðferðarhópunum tveimur. Þó að orsakasamhengi við montelúkast hafi ekki verið staðfest voru eftirfarandi aukaverkanir, sem voru tlðari en hjá þeim sem fengu lyfleysu,
skráðar hjá £3% bama I klínískum rannsóknum. Almennar: hiti. Meltingarfæri: niðurgangur, ógleði. óndunarfæri: inflúensa, hálsbólga, skútabólga. Eftirfarandi aukaverkanir hafa verið skráðar við almenna notkun lyfsins:
máttleysi/þrcyta, svimi, óeðlilegir draumar þar á meðal martraðir, syfja, svefnleysi, önuglyndi, eirðarleysi, liðverkir, niðurgangur, munnþurrkur, meltingartruflanir, ofnæmisviðbrögð (þ.á.m. bráðaofnæmi, ofsabjúgur,
ofsakláði, kláði, útbrot og I mjög sjaldgæfum tilvikum íferð cósinófíla i lifur), lasleiki, vöðvaverkir, ógleði og uppköst. Pakkningar, verð (Febrúar, 2002), afgreiðsla og greiðsluþátttaka: Tóflur 10 mg: 28 stk. 5849 kr
98 stk. 18087 kr og tuggutóflur 5mg: 28stk. 6343 kr. 98stk. 19684 kr. Afgreiðsla: Lyfseðilsskylda. Greiðsluþátttaka: B. Handhafl markaðsleyfis: Merck Sharp & Dohme B.V, Haarlem, Holland.Umboðsaðili á
Islandi: Farmasia ehf, Siðumúla 32, 108 Reykjavik.
506 Læknablaðið 2002/88