Læknablaðið - 15.12.2003, Blaðsíða 57

UMRÆÐA & FRÉTTIR / BRÉF TIL BLAÐSINS
í síðasta þætti Læknablaðins um lyfjamál ræddi
Eggert Sigfússon lyfjafræðingur um svokölluð lífs-
stílslyf (1). Þetta er hugtak sem heyrst hefur fleygt á
opinberum vettvangi jafnt hérlendis sem erlendis.
Eggert hefur pistil sinn á að skilgreiningu hugtaksins:
„Skilgreining er nokkuð á reiki, en segja má að hér
sé um að ræða lyf sem eiga að hafa áhrif á sjúkdóma
eða sjúkdómseinkenni sem rekja má til rangra lifnað-
arhátta.” (1)
Þar sem höfundurinn sagði að skilgreining væri á
reiki leitaði undirrituð að viðurkenndri alþjóðlegri
skilgreiningu. Byrjaði sú leit í gagnagrunnum á net-
inu. Komst ég þá að því að ráðstefna verður haldin í
Philadelphia í Bandaríkjunum 3.-4. maí á næsta ári
undir heitinu: Lifestyle Drugs World 2004 (iviviv.
lifescienceworld.com/2004/life_US). Þar er tekið fram
í kynningu að skilgreining sé á reiki og það þurfi að
ræða hana á þinginu.
Síðan hafði ég samband við fyrrum samstarfs-
mann minn Dr. Claus Mpldrup dósent við danska
lyfjafræðiháskólann í Kaupmannahöfn, þar sem ég
vissi að hann hefur rannsakað þetta svið í nokkur ár.
I bók sem kom út eftir hann árið 1999 er eftirfarandi
skilgreining á lífsstflslyfjum:
„Þegar klínískt heilbrigður einstaklingur notar lyf
í þeim tilgangi að auka eðlilega getu sína.”(2)
Hvað það þýðir að bæta „eðlilega” getu einstak-
lings er skilgreint ítarlega í bók þessari. Hann sagði
mér að ýmislegt hefði gerst síðan bókin kom út og
hann væri með yfirlitsgrein í ritrýningu þessa stund-
ina um skilgreiningu hugtaksins lffsstflslyf.
Samkvæmt upplýsingum hans hafa skilgreiningar á
hugtakinu lífsstílslyf skipst í tvö hom: Annars vegar
em ákveðnir lyfjaflokkar merktir sem lífsstflslyf; og
hins vegar em ákveðnar ábendingar sem stjóma því
hvort um lífsstílslyfjanotkun er að ræða. Má í því
sambandi benda á að seinni gerðin af skilgreiningu er í
anda þeirrar sem Eggert Sigfússon notar, þó svo hann
haldi áfram með sína skilgreiningu yfir í fyrri gerðina:
„Síðan má eflaust lengi deila um hvort einstök lyf
falli undir skilgreininguna. Það má færa rök fyrir því
að lyf við offitu (A08), blóðfitulækkandi lyf (C10), lyf
við stinningarvanda (G04BE) og lyf við nikótínfíkn
(N07BA) megi heimfæra undir þessa flokkun þó auð-
vitað finnist tilvik þar sem orsakir sjúkdóms eru aðrar
en rangir lifnaðarhættir.”(l).
Vandamálið við að skilgreina lífsstílslyf eftir lyfja-
flokkum er að nánast öll lyf geta heyrt undir slíka
skilgreiningu. Til dæmis er ómögulegt að draga lín-
una sem dregin var í síðasta Læknablaði þar sem fjór-
ir lyfjaflokkar (lyf við níkótínfíkn, blóðfitulækkandi
lyf, stinningarlyf og lyf við offitu) voru taldir til lífs-
stílslyfja, en lesandinn gat spurt sig af hverju geð-
deyfðarlyf, getnaðarvarnalyf og margir aðrir lyfja-
flokkar komu ekki við sögu.
Vandamálið þegar ábendingar eru notaðar sem
grundvöllur er einnig stórt. Það er varla til sá sjúk-
dómur í vestrænu þjóðfélagi sem ekki hefur einhverja
hugsanlega tengingu við lífsstíl. Einnig hefur það
neikvæð áhrif á þá sjúklinga sem hafa ábendingar
fyrir notkun lyfjanna. Til dæmis sýndi nýleg eigindleg
rannsókn í Danmörku að konur sem nota geðdeyfð-
arlyf af gerðinni SSRI finna fyrir því að þær eru
brennimerktar þar sem þessi lyf eru kölluð „ham-
ingjupillur” á dönsku (3). Einnig birtist grein í Við-
skiptablaðinu nýlega þar sem það er talið óþolandi að
fólk með ættlæga hækkun á kólesteróli þurfi að sitja
undir því ámæli að vera neytendur lífsstílslyfja (4).
Claus Mpldrup leggur til að sátt komist á um al-
þjóðlega skilgreiningu á lífsstílslyfjum og byggi hún á
fyrri skilgreiningu hans. Hún verði:
„Lífsstílslyf hafa ekki aðeins það hlutverk að lina,
lækna eða fyrirbyggja velskilgreinda sjúkdóma eða
einkenni, heldur að bæta það sem yfirleitt er skil-
greint sem eðlilegt ástand eða geta. Lyf verða lífsstíls-
lyf ef einstaklingurinn sem nýtur þeirra álítur ástand
sitt eðlilegt.”
í viðtali sem tekið var við Claus í danska dagblað-
inu Extrabladet nýverið ræðir hann þessa skilgrein-
ingu og gefur dæmi um hvernig skilja megi milli þess
sem telst notkun vegna sjúkdóms annars vegar og
lffstfls hins vegar. (5) Ef eldri karlmaður með sykur-
sýki er hefur risvandamál sem afleiðingu af sjúk-
dómnum, telst stinningarlyf ekki vera lífsstflslyf. A
hinn bóginn, þegar fimmtugur karlmaður sem eignast
þrítuga kærustu vill hafa kynlífsgetu á við þrítugan
mann og notar til þess stinningarlyf, telst það vera
lífsstflslyf.
Heimildlr
1. Sigfússon E. Lyfjamál 119: Lífsstflslyf. Læknablaðiö 2003; 89:
891.
2. Mðldrup C. Den medicinerede normalitet. Kaupmannahöfn:
Gyldendal, 1999.
3. Knudsen P, Hansen EH, Traulsen JM. Perceptions of younger
woman using SSRI antidepressants - a reclassification of
stigma. Int J Pharm Pract 2002; 10: 243-52.
4. Lífsstflslyf - ekki alltaf sanngjörn umfjöllun. Viðskiptablaðið
19. nóvember 2003.
5. Et liv pá piller. Extrabladet, 16. nóvember 2003 (s. 28).
Anna Birna
Almarsdóttir
annaba@hi.is
Höfundur er lyfjafræðingur
Ph. D., dósent í stefnumörkun
og stjórnun lyfjamála við
Lyfjafræðideild HÍ og fram-
kvæmdastjóri ráðgjafafyrir-
tækisins AL-BAS ehf.
Læknablaðið 2003/89 973