Læknablaðið - 15.02.2004, Blaðsíða 44

FRÆÐIGREINAR / STARFSREGLUR LEITARSTÖÐVAR
Brjóstakrabbameinsleit
Með röntgenmyndatöku af bqostum er oft unnt að
greina brjóstakrabbamein á byrjunarstigi. Slík mynda-
taka er eina almenna leitaraðferðin sem hefur sannað
gilcli sitt til lœkkunar dánartölu af völdum sjúkdóms-
ins. Með góðri þátttöku kvenna í hópleit með mynda-
töku er samkvæmt víðtækum samanburðarrannsókn-
um erlendis, einkum í Svíþjóð, talið fullsannað að al-
mennt megi lækka dánartölu kvenna úr brjósta-
krabbameini um að minnsta kosti 25% á aldrinum
50-69 ára, og allar líkur benda til þess að svipað gildi
um konur 40-49 ára. f þessum útreikningum eru tekn-
ar með allar konur sem boðin er þátttaka í leit, það er
að segja líka þær sem mæta ekki, þannig að ávinning-
urþeirra sem í raun mœta er örugglega mun meiri, lík-
lega að minnsta kosti 35% á aldrinum 50-69 ára
(rannsóknir af öðru tagi benda jafnvel til lækkunar
dánartölu um eða yfir 50% hjá þeim sem mæta).
Næmi myndatöku í hópleit er í heild yfir 80% á
aldrinum 40-69 ára, en er nokkuð háð aldri (yfir 70%
meðal kvenna á fimmtugsaldri, yfir 85% eftir fimm-
tugt). Annar meginávinningur hópleitarinnar (auk
lækkunar dánartölu) er sá að mun fleiri konum sem
greinast með sjúkdóminn á þann hátt stendur til boða
takmörkuð skurðaðgerð (fleygskurður) í stað þess að
missa allt brjóstið heldur en þeim konum sem grein-
ast utan leitar.
Meira en helmingur bijóstakrabbameina sem grein-
ast við hópleit með myndatöku finnast ekki við þreif-
ingu, þar með talin nær öll setkrabbamein (ductal
carcinoma in situ - DCIS) sem eru forstig ífarandi
krabbameins. Brjóstaþreifing, hvort heldur sem erhjá
lœkni eða við sjálfskoðun, getur þannig alls ekki
komið í stað hópleitar með myndatöku. Konur eru
samt eindregið hvattar til þess að skoða brjóst sín
reglulega til að fylgjast með breytingum og finna sem
fyrst þau mein sem ekki koma fram við myndatöku.
Mjög mikilvægt er að allir starfsmenn heilbrigðis-
þjónustu hvetji konur til að nýta sér brjóstakrabba-
meinsleit reglulega til að sem bestur árangur náist,
svo og að leita strax læknis ef þær verða varar við
grunsamleg einkenni frá brjóstum.
Nokkrar heimildir
Breast diseases: A Yearbook® Quarterly, Vol 13 No 4 2003, Mos-
by Inc., Orlando, USA.
Duffy SW, Tabár L, Chen H-H, et al. The impact of organized
mammography service screening on breast carcinoma morta-
lity in seven Swedish counties: a collaborative evaluation.
Cancer 2002 Aug; 95:458-69.
Humphrey LL, Helfand M, Chan BKS, Woolf SH. Breast cancer
screening: a summary of the evidence for the U.S. Preventive
Services Task Force. Ann Intern Med 2002 Sep; 137: 347-60.
See also pp 344-6.
Nyström L, Rutqvist LE, Wall S, et al. Breast cancer screening
with mammography: overview of Swedish randomised trials.
Lancet 1993 Apr; 341: 973-8.
Nyström L, Andersson I, Bjurstam N, et al. Long-term effects of
mammography screening: updated overview of the Swedish
randomised trials. Lancet 2002 Mar; 359: 909-19.
Tabár L, Vitak B, Chen H-HT, et al. Beyond randomized control-
led trials: organized mammographic screening substantially
reduces breast carcinoma mortality. Cancer 2001 May; 91:
1724-31.
Vainio H, Bianchini F (eds). IARC Handbooks of Cancer Preven-
tion, Vol 7, Breast Cancer Screening, 2002, IARCPress, Lyon,
France. .
A. Leghálskrabbameinsleit
Eftirliti eftir fyrstu greiningu forstigsbreytinga í frumustroki er
lýst í lið 2 en eftirliti forstigsbreytinga í vefjasýnum í liðum 3-7.
Til glöggvunar fylgja flæðirit sem lýsa eftirliti og meðferð for-
stigsbreyting í vefjasýnum án HPV-prófunar (liðir 3-6; mynd 1)
og með HPV-prófun (liður 7; mynd 2).
Þar til niðurstaða heilbrigðisyfirvalda liggur fyrir varðandi
fjárniögnun HPV-prófunar verður stuðst við greiningarferil án
HPV-prófunar (liður 3-6; mynd 1). Liður 8 fjallar um notkun
HPV-greiningar við hefðbundna leit og er jafnframt háður
Ijárveitingum hins opinbera.
Nafngift fyrir frumubreytingar: WHO (Bethesda) flokkun:
- Mikil forstigsbreyting (high-grade): Dysplasia III + CIS
(HSIL) / AIS / cancer suspect
- Meðalsterk forstigsbreyting (moderate): Dysplasia II (HSIL),
dysplasia NOS (ASC-H)
- Væg forstigsbreyting (low-grade): Dysplasia I + koilocy-
losis (LSIL)/ atypia (ASC-US / AGUS)
Nafngift fyrir vefjabreytingar: CIN flokkun:
- Meðalsterk eða mikil vefjabreyting (moderate to high-
grade): CIN II-III / AIS / cancer suspect
- Væg vefjabreyting (low-grade): CIN I, koilocytotic atypia
Skilgreining endanlegrar meðferðar:
(l)Keila (Hnífur / LEEP / LASER); (2) Total hysterectomy
HPV-greining: Leit að hááhættustofnum með HC II eða sam-
bærilegu prófi.
1. Skipulag leitar
Konur eru boðaðar til leitar á aldrinum 20 til 69 ára.
Skoðun er framkvæmd aflœkni eða Ijósmóður (með við-
bótarmenntun) sem tekur frumustrok frá leghálsi og þreif-
ar á líffærum í grindarholi. Frumustrok tekin utan hefð-
bundinnar leitar eru skráð og er þeim konum fylgt eftir og
þær meðhöndlaðar í samræmi við þessar starfsreglur.
1.1. Tímabil milli skoðana í leit.
Konur eru boðaðar á tveggja ára fresti ef strok og skoð-
un eru innan eðlilegra marka. Konur með afbrigðilegt
frumustrok fara á eftirlitsskrá Leitarstöðvar.
Við mœðraeftirht er mælt með töku frumustroks fyrir 24.
viku meðgöngu, eða sjö vikum eftir fæðingu ef slíkt
frumustrok hefur ekki verið tekið á síðastliðnum 24
mánuðum fyrir þungun.
140 Læknablaðið 2004/90