Læknablaðið - 15.02.2004, Blaðsíða 72

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ARFUR JÓNS STEFFENSEN
Orkneyjar á Ólafur Tryggvason að hafa kristnað
með því að neyða jarlinn, Sigurð digra, til þess að
taka skírn. Færeyingum á hann að hafa fært kristin-
dóminn með hjálp Sigurðar Brestissonar. Til íslands
sendi hann þýzkan prest, Þangbrand. Þarf ekki frek-
ar um það að ræða. Grænlendingum sendi hann Leif
heppna Eiríksson.
Ólafur Tryggvason féll í orrustunni sem kennd er
við Svoldur, árið sem kristni var í lög tekin á Islandi.
Ólafur frændi hans Haraldsson var skírður í
Rúðuborg í Normandí (Rouen) veturinn 1013-1014
og árið eftir tók hann við konungdómi í Noregi.
Heimkominn í Niðarós hitti hann fyrir Sighvat skáld
Þórðarson, en faðir Sighvatar, Þórður Sigvaldaskáld,
var í liði konungs. Varð Sighvatur trúnaðarmaður
konungs, hirðskáld, stallari og sendimaður. Jafngildir
það því að hann hafi í nútímaskilningi verið bæði
forsætis- og utanríkisráðherra.
Ólafur lagði undir sig lendur Dana í Noregi og
varð hann þannig fyrstur konungur yfir landinu öllu.
Hann skipulagði trúboðið, byggði kirkjur og að ráði
Grímkels, engilsaxnesks biskups, lét konungur setja
kirkjulög, sem bændur samþykktu á þingi og engil-
saxnesku trúboðarnir menntuðu Norðmenn til
prestsstarfa.
Ólafur Haraldsson féll í orrustunni við Stiklarstað
árið 1030. Fljótlega þóttust menn merkja að hér
hefði verið á ferð helgur maður og má segja að látinn
hafi hann stuðlað betur að framgangi kristninnar, en
meðan hann lifði.
Magnús konungur og Sighvatur Þóröarson
Þegar Magnús, laungetinn sonur Ólafs Haraldssonar,
fæddist árið 1024 var það Sighvatur Þórðarson sem
lét skíra drenginn og var sjálfur guðfaðir hans. Þetta
staðfestir Sighvatur í niðurlagi Bersöglisvísna sinna, í
átjándu vísu:
„Seyni olafs bið ek snúðar
sið queða aftans biða
oframs sök meðal ockar
allt er haligt sva mala“ ...
[Syni Ólafs bið ég hagstæðra málaloka;
sagt er að mál óframfærins verði að
bíða þar til síðar í kvöld; milli okkar
er allt heilagt]...
Norski bókmenntasagnfræðingurinn Hallvard
Lie segir í æviágripi Sighvats um orðalagið „meðal
okkar allt er heilagt“, að það vísi til þeirrar cognatio
spiritualis (andlegs skyldleika), sem skírnin stofni til.
Ólafur Haraldsson hraktist í útlegð til Garðaríkis
1028. Athyglisvert er að Sighvatur varð eftir í Noregi
og árið eftir fór hann í pílagrímsferð til Rómar. Hefir
verið leitt að því líkum að Sighvatur hafi fyrst og
fremst verið að ganga erinda Ólafs, en höfuðand-
stæðingurinn, Knútur ríki Danakonungur hinn mikli,
sonur Sveins tjúguskeggs, hafði þá nýverið heimsótt
páfa og haft með sér digra sjóði. Á heimleiðinni frétti
Sighvatur fall Ólafs konungs. Árið eftir fór hann til
Svíþjóðar að finna Ástríði drottningu Ólafs helga og
var honum vel tekið.
Magnús Ólafsson fylgdi föður sínum í útlegðina,
en þegar Ólafur konungur hélt heim á ný, varð son-
urinn eftir í uppfæðzlu og fóstri hjá Jarizleifi konungi
í Garðaríki. Árið 1035 fóru þeir austur Einar Þamba-
skelfir og Kálfur Árnason að sækja konungssoninn
og Sighvatur kom til móts við þá í Sigtúnum og síðan
var haldið til Noregs, þar sem Magnús var tekinn til
konungs.
Ekki fer sögum af Sighvati næstu árin, en hann hef-
ir áfram staðið konungi nærri því þegar harðýðgi
Magnúsar þótti úr hófi gengin var ákveðið meðal
þeirra tólf er nánastir voru konungi, að hlutkesti skyldi
ráða hver ætti að reyna að koma vitinu fyrir hann. Var
því þá þannig fyrir komið að Sighvatur vann hlutkest-
ið. Þetta er talið hafa gerzt rétt fyrir 1040.
Þá orti Sighvatur Bersöglisvísur sem Hallvard Lie
segir í æviágripinu að sé pólitískt skjal án nokkurrar
hliðstæðu og bætir þessu við;
Ósk mín er að lifa og deyja með þér, Magnús, - og
þurfi endanlega að berjast, verður Sighvatur þér
við hlið með sverð í hendi, því heilög bönd tengja
okkur saman. En - nú verður þú að gæta þín kon-
ungur! Þú stefnir í óefni. Þú virðir ekki lögin, þú
stundar rán í eigin ríki, tekur óðulin af bændunum,
þú heldur ekki orð þín. Þetta mun fólkið ekki um-
bera. Gráhærðir menn hafa misst þolinmæðina og
eru þér ógn. Nú er hætta á ferðum; ógæfan er
skammt undan, en henni verður enn afstýrt. Syni
Ólafs bið ég hagstæðra málaloka. I mjög styttu
máli er þetta nakin hugsunin í þessu stolta kvæði,
sem stendur sem verðugt minnismerki, ekki ein-
asta um Sighvat skáld, heldur einnig um Magnús
konung, sem reyndist svo stór í sniðum að þola
þessa bersöglu ræðu og draga af henni lærdóm.
Líklega hafa skáldskapur og stjórnmál sjaldan átt í
innilegra sambandi en var í þessu tilviki.
í sögu Magnúsar konungs segir: „Nú hyggur kon-
ungur að þessum ráðum og áminningum, sem Sig-
hvatur skáld hefir til skipað í kvæðinu. Verða þá
margir göfgir menn og góðgjarnir til að styðja þessi
heilræði... og með því konungur var bæði vitur mað-
ur og góðgjarn og stillti sig vel, þótt honum væri mik-
ið í skapi.... Hét konungur öllum mönnum gæzku og
friði.“ Við það stóð hann og gjörðist Magnús konung-
ur þaðan í frá ástfólginn þegnum sínum og var hann
kallaður Magnús hinn góði.
Sighvatar skálds er síðan ekki getið fyrri en í her-
för Magnúsar konungs til Eystrasalts og Jótlands
1041-1043 og álitið er að hann hafi fallið frá skömmu
síðar, 1044 eða 1045.
Orrustan viö Vinda á Hlýrskógsheiði
Hörða-Knútur (1018-1042), eða Hardeknud, eins og
Danir kalla hann, varð konungur Dana og Englend-
168 Læknablaðið 2004/90