Læknablaðið - 15.02.2004, Blaðsíða 73

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ARFUR JÓNS STEFFENSEN
inga eftir föður sinn, Knút hinn ríka og mikla, sama
árið og Magnús góði var til konungs tekinn í Noregi.
Náfrændi Hörða-Knúts, Sveinn Ástríðarson (Svend
Estridsson) hafði gengið í þjónustu Magnúsar góða og
svarið honum trúnaðareiða. Sveinn var sonur Ulfs jarls
Sprakaleggssonar og Ástríðar, er var systir tveggja
konunga, Knúts hins ríka og Ólafs hins svenska.
I Flateyjarbók segir frá því að Sveinn hafi farið
með Magnúsi suður til Danmerkur. Fékk konungur
Sveini jarlstign og vald og ríki í Jótlandi, „er megn er
allz Danaveldis, þat er fyrst Noregs ríki, en næst
Vindum og Söxum, er mikinn ófrið veittu Dönum
jafnan. Síðan fór Magnús konungur aptur til Noregs
og sat þar um vetrin í Niðarósi og veitti þar jól sín.“
Sveinn jarl beið ekki boðanna og kallaði um vetur-
inn saman þing að Vébjörgum (Viborg) „og á því þingi
gáfu Danir honum konungs nafn.“ Magnús brást við
hart, en fyrst varð að berja á Vindum og „sigldi hann
með flotanum til Vindlanz ... gengu þeir á land upp og
heijuðu og brenndu byggðir og menn ..." Haustið
eftir var Magnús konungur kominn til Jótlands. Þá var
honum sögð sú hersaga að Vindaher fer óspaklega,
brennir allt og bælir í ríkinu. Er Vindar sneru úr ráns-
ferðinni á Jótlandi, sat konungur fyrir þeim á Hlýr-
skógsheiði, örskammt norðan við Heiðarbæ (Slésvík).
í Flateyjarbók segir frá því að nóttina áður en
herjunum laust saman vitraðist Ólafur helgi syni sín-
um. Þóttist Magnús konungur sjá föður sinn á hvítum
hesti og þótti hann mæla við sig: „Statt upp hart og
fylk liði þínu. Ærið lið hefir þú að berjast gegn
heiðnum mönnum. því að ég mun berjast með þér. Þá
er þú heyrir hringt Glöð norður í Þrándheimi, þá
mun ekki lengur þurfa að bíða mín, því að hún skal
vera lúður minn í dag.“
I upphafi orrustunnar segir konungur mönnum
sínum að þeir munu sigur fá, „því að hinn helgi Ólaf-
ur konungur fer með oss. Og í því bili heyrðu allir
Norðmenn klukknahljóð í himininn yfir sig og kennir
Magnús konungur og allir Norðmenn, að það hljóð
var sem í Glöð norður í Þrándheimi og við þetta snýr
af liðinu allan ótta og hyggja allir á þessar jarteinir og
enginn hræðist nú um líf sitt, hvort sem heiðingjar eru
fleiri eða færri.“ Er ekki að orðlengja það að í sept-
ember 1043 fékk Magnús konungur góðan sigur.
Svá kom lækning af guðs miskunn fyrsta sinn
í kyn Bárðar svarta
I Heimskringlu segir að það sé alþýðu mál að mann-
fall hafi ekki „orðið jafnmikið á Norðurlöndum í
kristnum sið sem það, er varð á Hlýrskógsheiði af
Vindum. En af liði Magnúsar konungs féll ekki
margt, en fjöldi varð sárt og eftir orrustu lét Magnús
konungur binda sár sinna manna ...“
I Hrafns sögu Sveinbjarnarsonar segir frá því að
Atli Höskuldsson, faðir Bárðar svarta, föður Svein-
bjarnar læknis, föður Hrafns,
hafði verið með Magnúsi konungi hinum góða Ól-
afssyni í bardaganum á Hlýrskógsheiði, þá er hann
barðist við Vindi. Þá vitraðist Ólafur konungur
Magnúsi, syni sínum, bað hann velja tólf menn af
öllum herinum, þá er væru af hinum beztum ætt-
um, til þess að þeir bindi sár manna. En hann
kveðst það myndi þiggja af guði, að í hvers þeirra
kyni skyldi síðan lækning haldast, er þar væri til
valdir sár manna að binda. En eptir bardagann
skipaði hann þeim til að binda sár manna, því að
fáir voru læknar í liði hans, en menn voru margir
sárir orðnir. Þá batt Atli sár manna fyrsta sinn að
boðorði Magnúss konungs og var síðan algjörr
læknir, sem allir þeir, er þar bundu sár manna. Svá
kom lækning af guðs miskunn fyrsta sinn í kyn
Bárðar svarta.
í Heimskringlu er þess getið, að Magnús konung-
ur hafi nefnt til tólf menn, „þá er honum sýndist sem
mjúkhenzktir myndu vera, og segir, að þeir skyldu
binda sár manna, en enginn þeirra hafði fyrr sár
bundið; en allir þessir urðu hinir mestu læknar. Þar
voru tveir íslenzkir menn, var annar Þorkell Geira-
son, annar Atli, faðir Bárðar svarta í Selárdal og
komu frá þeim margir læknar síðan.“
I Landnámabók er getið tveggja manna með við-
urheitið læknir:
Annar þeirra var Höskuldur, sonur Þórdísar
Snorradóttur Jörundarsonar, en móðir hennar, Ásný,
var dóttir Sturlu Þjóðrekssonar á Staðarhóli (Víga-
Sturlu). Dóttir Höskuldar læknis var Margrét, móðir
Þorfinns ábóta.
Hinn var Þorkell Geirason að Lundum, sem
nefndur var hér á undan, faðir Geira, föður Þorkels
kanúka, vinar Þorláks biskups hins helga, en Þorkell
kanúki gaf fé sitt til þess að stofnað yrði klaustrið að
Veri í Þykkvabæ.
Hrafns saga Sveinbjarnarsonar
Hrafns saga Sveinbjarnarsonar hefst á því að sögð
eru deili á ætt hans:
Sveinbjörn hét maður, son Bárðar svarta, Atlasonar,
Högnasonar hins heppna, Geirþjófssonar, er nam
Geirþjófsfjörð, Valþjófssonar hins gamla. Svein-
bjöm bjó í Amarfirði á þeim bæ, er á Eyri heitir.
Hann átti konu þá. er Steinunn hét. Hún var Þórð-
ardóttir, Oddleifssonar. Sveinbjörn var goðorðs-
maður og vitur og mikill atferðarmaður, læknir
góður.
Atli Högnason, afi Sveinbjarnar, hafði verið með
Magnúsi konungi hinum góða Ólafssyni í bardaga á
Hlýrskógsheiði, þá er hann barðist við Vindi, svo sem
sagt er frá hér næst á undan.
Þau Steinunn Þórðardóttir og Sveinbjörn Bárðar-
son áttu fimm dætur og tvo sonu. Markús hét hinn
eldri og var hann mikill vexti og rammur að afli.
Hann var ungur settur til bókar og síðan vígður til
prests. Var það í samræmi við það að á þessum tíma
tóku margir höfðingjar vígslu, enda héldust þannig
Læknablaðið 2004/90 169