Læknablaðið - 15.03.2004, Blaðsíða 11

RITSTJÓRNARGREINAR
„Sælir eru einfaldir því þeir munu
tvöfaldir verða“
Fyrirsögnin hér að ofan var niðurstaða rökræðna
skólapilta fyrir mörgum árum um setningu úr helgri
bók. Kom hún upp í hugann þegar ég las viðtal við
formann Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga í Morg-
unblaðinu 23. janúar sl. Þar sér formaðurinn ástæðu
til að tjá sig uni kjarasamninga sjálfstætt starfandi sér-
fræðilækna við Tryggingastofnun ríkisins (TR) og
telur „einboðið“ að læknarnir muni gera heilbrigðis-
kerfið tvöfalt. Ekki að afköst eða gæði hins einfalda
kerfis muni tvöfaldast, heldur að einfalt kerfi fyrir
alla muni verða að tveimur. Annað fyrir fátæka og
hitt fyrir ríka. Annað fyrir Jón en hitt fyrir séra Jón.
Nú er það ekki nýtt að hjúkrunarfræðingar, önd-
vegisfólk flestir, láti sig varða störf lækna en hér var
það gert með ívið penari hætti en stundum áður. Ein-
hverju sinni sögðu til dæmis hjúkrunarfræðingar að
hluti af ferliverkum lækna á göngudeildum væri
ónauðsynlegur og einkenndist af „æðibunugangi".
Ríkisendurskoðun tók þessi ummæli óendurskoðuð
upp í eina af sínum vönduðu skýrslum um starfsemi
lækna (Ferliverk á sjúkrahúsum 1999-2000. Skýrsla
Ríkisendurkoðunar á árinu 2001).
En er hugsanleg tvöföldun kerfisins váleg tíðindi?
„Ein Reich, ein Volk, ein Fúhrer“. Eitt riki, ein þjóð,
einn foringi. Einsleitt og einfalt fyrir lýðinn! Sovét-
ríkin gömlu hefðu talið fjölföldun ógna reglunni um
jafna en lélega þjónustu fyrir alla. Flér á landi eiga
menn að vera jafnir fyrir lögunum þótt málarekstur
sé misdýr. Og menn eiga að vera jafnir fyrir sjúkdóm-
um sem móðir náttúra skenkir oss, þótt misdýrir séu
þeir og misjafnir viðfangs. Merkingarlaus slagorð
leysa hins vegar engan vanda í þessu efni.
En er það kannske tvöfeldni að þykjast geta boðið
einfalt heilbrigðiskerfi? Eða er það einfeldni að viður-
kenna að heilbrigðiskerfið er auðvitað margfalt og
flókið? Er ámælisvert af lækni að leita sér sérstakrar
þjálfunar í að greina og meðhöndla ákveðna sjúk-
dóma, beita nýjustu rannsóknum og meðferð? Á
hann umbun skilið eða illt unital?
Sjúkrasamlögin jöfnuðu misþung högg vegna sjúk-
dóma. En samlögin eru horfin og fólk veit ekkert hve
mikið né fyrir hvað það borgar tryggingar. Heilbrigð-
isráðuneytið er að yfirtaka TR sem niðurgreiðir lyfja-
flokka, að því er virðist eftir geðþótta, og tekur nú
orðið mun minni þátt í niðurgreiðslum fyrir störf sér-
fræðinga heldur en heimilislækna. Heilbrigðisráðu-
neytið heldur með öðrum orðum uppi einhvers kon-
ar „ráðstjórn“. Sjúklingar fá engu um þetta ráðið.
Læknar ekki heldur. Er þetta einfalt kerfi?
Og hvað með þjóðina? Á að setja farbann á þann
sem vill til dæmis leita sjúku barni sínu lækninga er-
lendis ef kerfið innanlands er seint (biðlistar) eða
býður ekki uppá lausnir? Er það tvöföldun á kerfinu
ef menn óska að sjúkratryggja sig frekar en unnt er
með skattpeningum vegna hugsanlegs heilsuleysis,
tryggja sjálfan sig til dæmis meir en bflinn sinn? Er
það tvöfalt eða einfalt kerfi ef sjúklingur getur án af-
skipta kerfisins leitað álits þess læknis sem hann sjálf-
ur vill og farið á þann stað sem hann óskar til lækn-
inga?
Fólk almennt (sjúklingar) ber ábyrgð á sjálfu sér
og leitar þangað sem það eða aðrir hafa fengið góða
þjónustu. Hlutverk trygginga er samhjálp, ekki rekst-
ur, bönn eða boð. Sjúklingar eiga að ráða þjónustu-
stiginu og sjást þess nokkur merki nú þegar, jafnvel
þótt misvel skilgreindar skyldutryggingar séu í gildi.
Stjórnmálaleg afskipti hafa seinni árin lítt hjálpað
heilsugeiranum en iðulega íþyngt honum með inná-
sendingum liðsmanna sem þekkja hvorki stöðu sína á
vellinum né muninn á samherjum og mótherjum. í
heilsugeirann vantar framtaksmenn og hlutlægt hugs-
andi rekstraraðila sem vilja vinna með læknum og
öðrum heilbrigðisstarfsmönnum, frjálsa menn sem
virða og vilja hjálpa upplýstum sjúklingum með sjálfs-
virðingu og eigin óskir. Allt þetta fer saman við al-
menn mannréttindi og samþykktir Alþjóða lækna-
samtakanna, samanber Lisbon Declaration 1981:
http://www.wma.net/e/policy/l4.htm.
Matthías Kjeld
Höfundur er læknir og
efnameinafræðingur.
Læknablaðið 2004/90 207