Læknablaðið - 15.03.2004, Blaðsíða 44

UMRÆÐA & FRÉTTIR / FRÁ LÆKNADÖGUM
Frá Læknadögum
Ofbeldi gegn börnum er algengt á íslandi
Þröstur
Haraldsson
Spjallað saman í kaffihtéi á
Læknadögum.
Að morgni fimmtudags á Læknadögum ákvað
blaðamaður Læknablaðsins að fylgjast með málþingi
um ofbeldi gegn börnum og unglingum. Pangað hafði
verið stefnt saman sex fyrirlesurum, þremur læknum,
hjúkrunarfræðingi, mannfræðingi og félagsráðgjafa. I
sameiningu tókst þeim að gefa áheyrendum skýra
mynd af því ofbeldi sem unga kynslóðin sætir og um
leið að eyða öllum hugsanlegum fyrirframgefnum
skoðunum viðstaddra um að „svonalagað gerist ekki
hér“.
Guðrún Agnarsdóttir hóf málþingið með því að
lýsa kynferðislegu ofbeldi sem ungt fólk verður fyrir
eins og það birtist starfsfólki Neyðarmóttöku vegna
nauðgunar á Landspítalanum. I máli hennar kom
fram að ný barnalög sem sett voru fyrir nokkrum
árum höfðu þau áhrif að lengja þann tíma sem börn
eru börn. í stað þess að verða fullveðja við sextán ára
aldur verða þau það ekki fyrr en átján ára. Þetta hef-
ur heilmikil áhrif á starf þeirra sem sinna heilbrigðis-
og félagsmálum.
Guðrún birti tölur um fjölda þeirra sem leita til
Neyðarmóttökunnar og eru 18 ára eða yngri. Undan-
farinn áratug hafa þeir verið 37% af öllum þeim sem
þangað leita. Arið 2003 komu alls 119 á Neyðarmót-
tökuna, þar af 39 á aldrinum 12-18 ára, 38 stúlkur og
einn piltur. Helmingurinn kom innan sólarhrings eftir
árásina, fjórðungur innan viku en Ijórðungur síðar,
þar af komu fimm meira en tveimur mánuðum eftir
að atvikið átti sér stað.
Af þessum 39 atvikum voru 30 flokkuð sem
nauðgun, í tveim tilvikum var gerð tilraun til nauðg-
unar og í fjórum tilvikum voru gerendur fleiri en
einn. 31 þeirra sem komu þekktu gerandann og í
helmingi tilvika gerðist atburðurinn á svæði geranda.
Áfengi og lyf komu við sögu í miklum meirihluta
mála og í rúmlega þriðjungi tilvika var fórnarlambið
ofurölvi eða meðvitundarlaust vegna neyslu. Yfirleitt
voru ekki miklir áverkar á fórnarlömbunum þótt
undantekningar hafi verið frá því. Athyglisvert er
hins vegar að einungis 19, eða tæpur helmingur fórn-
arlambanna, kærðu verknaðinn til lögreglu.
Ágeng tíska
Guðrún dregur þær ályktanir af reynslu sinni af mót-
töku ungra fórnarlamba kynferðislegs ofbeldis að
það eigi sér rót í vaxandi taumleysi. „Okkur á Neyð-
armóttökunni finnst að ofbeldi í nauðgunum sé orðið
grófara. Pað eru fleiri hópnauðganir og hegðunin er
grófari, ofbeldisfyllri og yfirvegaðri en áður. Stundum
virðist sem hugmyndin að hópnauðguninni hafi verið
fengin af myndbandi eða netinu og menn fari síðan
og leiti sér að fórnarlambi,“ sagði hún.
Guðrún vildi kenna greiðum aðgangi unglinga að
hroðaklámi á netinu og víðar, að þeir fengju brengl-
aða sýn á kynlíf, hlutverk sitt og samskipti kynjanna.
Mörkin verða æ óljósari og hverfa „þannig að hefð-
bundið siðgæði og gildi í uppeldi barna eiga undir
högg að sækja gagnvart tísku sem er mjög ágeng og
nærgöngul og reynir að breyta börnum í kynverur
áður en þau verða fullþroska. Og í þessu taumleysi
hins íslenska samtíma eru klamydíusýkingar útbreidd-
ari en í nágrannalöndum okkar. Við á Neyðarmót-
tökunni teljum þetta vera tnjög hættulega þróun sem
við verðum sannarlega vör við í vaxandi mæli,“ sagði
hún.
Þessi sýn starfsfólksins á Neyðarmóttökunni rímar
vel við þá mynd sem Dagbjört Ásgrímsdóttir mann-
fræðingur dró upp af menningarheimi ungs fólks á
íslandi. Fjölmiðlar og auglýsingar beinast stöðugt að
yngri börnum sagði hún og nefndi sem dæmi auglýs-
ingu sem hún hafði rekist á um þá tegund nærfata
sem nefnist G-strengur en hann var ætlaður stúlkum
frá fimm ára aldri og upp úr. Gegn þessu þyrftu for-
eldrar og samfélagið allt að sporna og besta vörnin
væri að efla með börnunum heilbrigða og jákvæða
sjálfsmynd. Reyndar benti hún á að unglingamenn-
240 Læknablaðið 2004/90