Læknablaðið - 15.03.2004, Blaðsíða 57

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ARFUR JÓNS STEFFENSEN ■
Hrafn Sveinbjarnarson
- líkn og lækníngar
Suðurganga Hrafns
I ritgerð sinni um suðurgöngur Islendinga í fornöld
segir Einar Arnórsson, að leið Hrafns sé ekki lýst
nákvæmlega. „Hann er þó sagður hafa sótt heim hinn
heilaga Egedium í ílansborg. I Leiðarvísi þeim, sem
eignaður er Nikulási ábóta á Þverá um 1150, en er
auðvitað tekinn upp úr útlendum ferðaleiðarvísum,
sem nóg er til af, er á tveiniur stöðum nefndur „Ilans-
vegur“ (Alfræði íslenzk 1.15,23), „og er sá vegur sagð-
ur hafa verið pílagrímavegur um bæinn Sl. Gilles, sem
liggur skammt suður frá borginni Nimes í Suðaustur-
Frakklandi og í norður-vestur frá Marseille, nokkru
fyrir vestan Rhone-fljótið. Hinn heilagi Egidius, sem
hlotið hefir franska nafnið St. Gilles, er sagður hafa
stofnað bæ þenna, en jarðneskar leifar þessa dýrlings
eru þó sagðar vera í Toulouse, sem á kirkjulatínu
heitir Tolosanum. Dýrlingur er talinn heimsóttur, þar
sem jarðneskar leifar eru sagðar vera. Og eftir því ætti
Hrafn Sveinbjarnarson að hafa komið við ITouIouse á
leið sinni suður Frakkland. Næst sýnist hafa legið,
þegar ferðinni er heitið til Rómaborgar frá Bretlands-
eyjum, að lenda á norðvesturströnd Frakklands við
Ermarsund og halda þaðan suð-austurlandið yfir í
Rhonedalinn og suður um St. Gilles og þaðan til hafs
og fara síðan Miðjarðarhafsströndina.”
Næsti áfangi Hrafns hefir verið pflagrímaleiðin til
vesturs frá Galisíu, um Astúrías, Baska-héruð Spánar
og Frakklands, allt til St. Gilles du Gard. Á miðöldum
hét staðurinn Vallis Flaviana og þar reisti heilagur
Egedíus (St. Aegidius, St. Gilles) klaustur á 7. öld.
Staðurinn hafði á 12. öld fengið nýtt hlutverk, því að
þegar Hrafn „sótti heim inn helga Egidium í ílans-
borg“ var þar aðalbækistöð Jóhannesarriddara (af Reglu
sjúkrahúss heilags Jóhannesar skírara af Jerúsalem).
Þaðan fór hann til Rómaborgar og fal h'f sitt á hendi
guðs postulum og öðrum helgum mönnum. Síðan
fór hann sunnan frá Rómi og varði fé sínu til helgra
dóma, þar sem hann kom.
Ekki er vikið að því hvaða leið hann fór frá Róm til
Norðurlandanna.
Landleiðin suður Frakkland til Ilansborgar og það-
an vestur til Galisíu er alls um 2800 kílómetra leið. Frá
Santiago de Compostela er 1200 kílómetra austur til
Ilansborgar, þaðan um 1000 kflómetra til Rómar-
borgar og að lokum nærri 2000 kflómetrar til Álaborg-
ar í Danmörku. Suðurgangan var því um 7000 kfló-
metrar, en tæpir 4000 kflómetrar ef hann fór fyrst sjó-
leiðina til La Coruna á norðurströnd Spánar.
Ok er hann kom í Nóreg, þá fór hann út til íslands
og var um veturinn á Þingvelli með Brandi mági sín-
um.
Kvonfang Hrafns og búskapur að Eyri
Þá fóru þeir Hrafn og mágur hans, Hallur Gizurar-
son, og Brandur í Kallaðarnesi, að biðja Hallkötlu
Einarsdóttur til handa Hrafni, og það var að ráði
gört. Hallkatla var Einarsdóttir, Grímssonar, Ingj-
aldssonar, Grímssonar glammaðar, Þorgilssonar
örrabeinsstjúps. Móðir hennar var Þórey Másdóttir.
Síðan fór Hrafn vestur á Eyri og tók hann við fjár-
hlut þeim, er faðir hans og móðir höfðu átt og bjó á
Eyri þaðan af, meðan hann Iifði.
Hrafn tók þá við goðorði því, sem faðir hans hafði
átt, og mannavarðveizlu. Þá réðu þeir Mögur og
Kelddælir og Hraunverjar goðorð sitt undir Hrafn
fyrir sakir vinsælda hans. Svo var bú Hrafns gagn-
auðugt, að öllum mönnum var þar heimill matur,
þeim er til sóttu og örenda sinna fóru, hvort sem
þeir vildu setið hafa lengur eða skemur. Alla menn
lét hann flytja yfir Arnarfjörð, þá er fara vildu.
Hann átti og skip á Barðaströnd. Það höfðu allir
þeir sem þurftu yfir Breiðafjörð. Og af slíkri rausn
Hrafns var sem brú væri á hvárum tveggi firðinum
fyrir hverjum, er fara vildi.
Mörgum mönnum veitti Hrafn smíðar sínar, og
aldrei mat hann þær fjár. Bæ sinn í Eyri byggði hann
vel og görði þar mörg hús og stór, og marga aðra
bæjarbót, þá er mikil má á sjá.
Af lækningum Hrafns Sveinbjarnarsonar
Svo fylgdi hans lækningu mikill guðs kraptur, að
margir gengu heilir frá hans fundi, sem banvænir
komu til hans fyrir vanheilsu sakir ...
Til einskis var honum svo títt, hvárki til svefns né
matar, ef sjúkir menn komu á fund hans, að eigi
myndi hann þeim fyrst nokkura miskunn veita.
Aldrei mat hann til fjár lækning sína. Við mörgum
mönnum vanheilum og félausum tók hann, þeim er
þrotráða voru, og hafði með sér þangað til er þeir
voru heilir. Fyrir því væntum vér að Kristur muni
kauplaust hafa Hrafni veitt með sér andlega lækn-
ing á dauðadegi hans. Eigi aðeins græddi Hrafn þá
menn er særðir voru eggbitnum sárum, heldur
græddi hann mörg kynja mein þau, er menn vissu
eigi, hvers háttar voru.
Þorgils hét maður, er hafði meinsemd þá, er allur
líkamur hans þrútnaði, bæði höfuð hans og búkur,
hendur og fætur. Hann kom á fund Hrafns á förnum
veg á einum gistingarstað, þeim er Hrafn hafði, og
bað hann lækningar, en Hrafn brenndi hann marga
díla í kross bæði fyrir brjósti og í höfði og í meðal
herða. En hálfum mánuði síðar var allur þroti úr
hans hörundi, svo að hann varð alheill.
Örn Bjarnason
Fyrri hluti þessarar greinar
birtist í Læknablaðinu 2004;
90:167-70.
Höfundur var ritstjóri Lækna-
blaðsins 1976-1993. Hann er að
mestu hættur lækningum og
vinnur nú að undirbúningi að
útgáfu á norrænum lækninga-
handritum frá miðöldum og
skýringum á þeim.
Læknablaðið 2004/90 253