Læknablaðið - 15.03.2004, Blaðsíða 49

UMRÆÐA & FRÉTTIR / PÓLITÍK OG HEILBRIGÐI
Útgjöld Íslendínga
í annað SINN frá 1993 fullyrða sumir ráðamenn, að
undanskildum heilbrigðismálaráðherra, að heilbrigð-
isþjónusta sé einna dýrust á Islandi. Þessi fullyrðing
er tilkomin vegna þess að aðstoðarforstjóri OECD
birti nýlega ómeltar upplýsingar um útgjöld Islend-
inga til heilbrigðismála. Ef kafað er í skýrslu OECD
„Health Expenditure and Finance Data“ frá árinu
2003 um útgjöld til heilbrigðismála fram til ársins
2000 koma fram aðrar niðurstöður. Þar er OECD
þjóðum skipt í þrennt: 1) Þjóðir sem í þessu tilliti fara
að einu og öllu að reglum OECD, það er flokka öldr-
unarstofnanir, þar sem kostnaður við stjórnun, lækna
og hjúkrunarkostnað nær ekki 50% af rekstrarkostn-
aði, undir félagslega þjónustu. 2) Nokkur lönd sem
nýlega hafa gerst aðilar að OECD samtökunum og
byggja upp útgjaldaliði eftir reglum OECD. 3) Fimm
lönd, þar á meðal ísland, Slóveníu og Noreg að hluta
til, en þar fara menn eigin leiðir í skráningu á útgjöld-
um.
ísland hefur ekki farið að reglum OECD sem að
framan eru greindar en flokka öldrunarstofnanir að
allmestu leyti undir heilbrigðismál. í fyrrnefndri
skýrslu OECD er skrifaður sérstakur kafii um ís-
land. Þar er sagt frá sérstakri rannsókn OECD þar
sem stuðst er við grunntölur frá íslandi. Til að ná rétt-
mætum samanburði við OECD þjóðir þarf að draga
tæpt 1% frá tölum um heilbrigðiskostnað. Þetta þýð-
ir að Island er nálægt meðaltali OECD eins og áður
var.
Þessar niðurstöður koma heim og saman við
rannsókn hagfræðinga OECD er kallaðir voru til ís-
lands árið 1993 til að kanna þessi mál. Alit þeirra var
gefið út í hefti OECD (Economic survey OECD
1993). En af einhverjum ástæðum kynna menn sér
ekki þetta hefti. Ef ráðamenn trúa ekki þessum töl-
um er auðvelt fyrir þá að lyfta símtóli og ræða við
rekstrarstjóra helstu öldrunarstofnana Islands, svo
sem elliheimila Grundar og DAS, og spyrja hve háa
upphæð þessar stofnanir fengu greidda frá félags-
málaráðuneytinu á árinu 2003. Svarið er: ekki krónu!
Annars ætti „common sense“ að nægja þeim. Allir
sem hafa kynnt sér þessi mál vita að um 70% af út-
gjöldum til heilbrigðismála er launakostnaður. Enn-
fremur að laun heilbrigðisstétta eru nær alfarið mun
lægri á Islandi en í nágrannalöndum. Líklega er
„common sense“ ekki eins algengur og margir vilja
vera láta.
Þeir sem svartmála heilbrigðisþjónustu á íslandi
ættu að kynna sér umsagnir sérfræðinga OECD1993
um árangur heilbrigðisþjónustu á Islandi. Þeir álitu
að Islendingar hefðu náð öfundsverðum árangri
(enviable record) í samanburði við OECD þjóðir.
Þennan árangur töldu þeir að mælli þakka heilbrigð-
um lífsstíl, tiltölulega lítilli lyfjanotkun en ekki síst
frábærri og almennri þjálfun heilbrigðisstarfsfólks og
kerfisbundnu forvarnarstarfi. Þess má geta að Hag-
fræðistofnun Háskóla Islands hefur komist á sömu
skoðun í málinu. Að lokum fagna ég tillögum Hag-
fræðistofnunar um stofnun nefndar sem ekki er undir
áhrifum stjórnmálamanna sem verði falið meðal ann-
ars að reikna út kostnað við heilbrigðisþjónustu, en
bendi á að landlæknisembættinu væri treystandi til
þeirrar vinnu.
Yfirlýsing frá Hagstofu íslands
Vegna greinar Ólafs Ólafssonar hér á síðunni leitaði Læknablaðið skýringa hjá
Hagstofu Islands á því hvernig hún skráir heilbrigðisútgjöld og hvort eitthvað
skortir upp á að skráning þeirra sé sambærileg við það sem gert er í öðrum
löndum. Fer svar Hagstofunnar hér á eftir en í næstu opnu er sagt frá Haust-
skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla íslands sem Ólafur vitnar til:
Séu útgjöld hins opinbera flokkuð eftir málaflokkum eru heilbrigðisútgjöld til
dæmis einn málaflokkur og útgjöld til félagsmála annar. Sú málaflokkasundur-
liðun sem notuð er við uppgjör á útgjöldum hins opinbera (ríkis og sveitarfé-
laga) kallast COFOG (Classification of the Functions of Government).
COFOG er alþjóðlegur staðall og hluti af þjóðhagsreikningakerfi Sameinuðu
þjóðanna, SNA (System of National Accounts).
Lengst af voru útgjöld til heilbrigðismála í löndum OECD gerð upp sam-
kvæmt COFOG. Nokkur lönd byggja enn á þeim grunni við mat á heilbrigðis-
útgjöldum og þar á meðal ísland. Árið 2002 voru 11 ríki OECD sem notuðu
þjóðhagsreikningastaðla (NA), 7 lönd studdust við sínar eigin aðferðir, fyrir
eitt land voru útgjöld þessi áætluð af OECD og 11 lönd færðu heilbrigðisút-
gjöld í samræmi við SHA (System of Health Accounts). SHA er nýlegur al-
þjóðlegur staðall fyrir útgjöld til heilbrigðismála sem hefur verið þróaður af
hálfu OECD í samvinnu við Eurostat (Hagstofu Evrópusambandsins) og Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunina. Staðallinn felur í sér ítarlegri sundurliðun út-
gjalda en áður og er ætlað að gefa betri upplýsingar um starfsemi heilbrigðis-
kerfisins í hverju landi og auðvelda samanburð milli landa.
Löndum sem gera upp eftir SHA fer fjölgandi og í lok ársins 2003 voru lönd-
in orðin 21 sem voru komin vel á veg eða að hefja notkun, þrjú lönd voru að
undirbúa notkun SHA, þrjú lönd að íhuga málið og önnur þrjú lönd höfðu ekki
tekið ákvörðun um notkun á SHA. ísland var í árslok 2003 talið með þeim
löndum sem eru að íhuga notkun SHA, en í ársbyrjun 2004 var tekin sú ákvörð-
un á Hagstofu íslands að SHA flokkunarkerfið verði í framtíðinni notað við
uppgjör útgjalda til heilbrigðismála.
Útgjöld varðandi aldraða sem talin hafa verið á Hagstofu íslands sem út-
gjöld til öldrunar- og endurhæfingarstofnana í heilbrigðisútgjöldum eru ein-
ungis útgjöld þau sem teljast samkvæmt COFOG vera útgjöld til hjúkrunar
aldraðra.
Frá Hagstofu Islands 23. febrúar 2004.
Ólafur Ólafsson
Höfundur er formaður
Félags eldri borgara og
fyrrverandi landlæknir.
Læknablaðið 2004/90 245