Læknablaðið - 15.03.2005, Qupperneq 8

RITSTJÓRNARGREINAR
það lendi í þeirri stöðu þegar umgengnisreglur
bjóða upp á það. Flest reykingafólk virðir reglur
enda margir meðvitaðir um hættuna sem reyking-
um fylgja og margir eiga í alvarlegri glímu við sína
fíkn. Þegar reykingar voru bannaðar í íslenskum
kvikmyndahúsum var það gert með samkomulagi
kvikmyndahúsanna, reyndar með stuðningi þáver-
andi tóbaksvarnarnefndar, en án hgasetningar.
Reynslan af framkvæmdinni var sú að kvikmynda-
húsgestir fögnuðu, reykingafólk fór fúslega eftir
reglunum og kvikmyndahúsin blómstruðu sem
aldrei fyrr.
Á bak við þá lagasetningu sem nú liggur fyrir
alþingi eru alvarleg og vel rökstudd vinnuvernd-
arsjónarmið þótt ávinningur gesta, ekki síst reyk-
ingafólks, verði einnig mikill. Vinnuverndarlögin
kveða á um að starfsfólk almennt sé verndað gegn
heilsuspillandi starfsumhverfi. Það er því óþolandi
misrétti að starfsfólki veitingastaða og bara sé gert
að vinna við hættulegar aðstæður. Að sjálfsögðu er
forsjárhyggja á bak við alla vinnuverndarlöggjöf.
Þar á sér stað málamiðlun milli einstaklingsfrelsis
og samfélagsreglna sem einkennir öll siðuð samfé-
lög. Þau rök að starfsmenn veitingastaða viti um
hættuna og geti fengið sér vinnu annars staðar gæti
gilt um alla vinnustaði þar sem settar hafa verið
íþyngjandi reglur til að draga úr hættum í vinnuum-
hverfi. Spurningin hlýtur því að snúast um hversu
mikil hættan sé af óbeinum reykingum. Ekki hvort
réttlætanlegt sé að eitthvert sérstakt vinnuvernd-
arsiðferði gildi um starfsfólk veitingastaða.
Nú liggja fyrir niðurstöður úr viðamiklum rann-
sókum um hættuna af óbeinum reykingum og eru
skilmerkilega dregnar saman í greinargerð með
frumvarpinu. Áhrifin eru víðtæk: 40-60% aukin
hætta á asma meðal þeirra sem vinna í reykmett-
uðu umhverfi,20-30% aukin hætta á lungnakrabba-
meini, 25-30% aukin hætta á hjartaáföllum, allt
upp í 50% aukin hætta á heilablóðföllum. Áhrif á
heilsufar barna eru sérstaklega sláandi. I Bretlandi
hefur til dæmis verið áætlað að 17.000 börn undir
fimm ára aldri séu lögð inn á sjúkrahús á ári hverju
vegna sjúkdóma sem rekja megi til óbeinna reyk-
inga (lungnabólga, berkjubólga, asmi, eyrnabólga
og svo framvegis). Heilsufar barna er að sjálfsögðu
ekki miðlægt í rökræðu um vinnuvernd á veit-
ingastöðum en undirstrikar á afgerandi hátt hve
tóbaksreykur í andrúmslofti er mikill skaðvaldur.
Árangur af reykingabanni á veitingastöðum
hefur verið rannsakaður og í ljós hefur komið að
slík aðgerð skilar mikilli heilsubót fyrir starfsfólk
bæði í bráð og lengd. Hér er því ekki verið að fjalla
um eitthvað óljóst og óskilgreint. Tóbaksreykur í
andrúmslofti veitingastaða vegur þyngra sem heilsu-
spillir viðkomandi starfsfólks en flest það sem vinnu-
eftirlitsstofnanir beina sjónum sínum að og vegur
þyngst allra krabbameinsvalda í vinnuumhverfi.
Enda hefur löggjöf svipuð þeirri sem hér er til
umræðu víða verið lögleidd eða er í undirbúningi
og margir spá því að innan fárra ára verði reyklaust
andrúmsloft á veitingastöðum og börum talið eins
sjálfsagt og í flugvélum og kvikmyndahúsum.
Grundvallaratriðið er að sjálfsögðu réttur
þeirra sem vinna á þessum stöðum til eins öruggra
og heilsusamlegra vinnuaðstæðna og kostur er.
Ástandið eins og það er núna er hins vegar full-
komlega óverjandi og styðst ekki við nein haldbær
rök eða raunverulega hagsmuni. Alþingi íslend-
inga legði því þungt lóð á vogarskálarnar fyrir
bættri heilsu landsmanna og réttlátri vinnuvernd
með því að samþykkja það lagafrumvarp sem nú
liggur fyrir þinginu um tóbaksvarnir.
232 Læknablaðið 2005/91