Læknablaðið - 15.03.2005, Blaðsíða 62

UMRÆÐA & FRETTIR / MALEFNI LÆKNA
Sagan og 55 ára læknar á vakt
Valur Þór
Marteinsson
Höfundur er sérfræðingur
á Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri.
Tvennt telur undirritaður ástæðu til að nefna á
síðum Læknablaðsins sem um þessar mundir er
90 ára gamalt. Pótt efnið flokkist eigi undir fræði-
legan hluta getur það haft talsverð áhrif á starfs-
skilyrði okkar lækna næstu árin og áratugina og
þar með fræðin.
1. 55 ára reglan
Við síðustu kjarasamninga var endanlega lögfestur
sá ágæti siður að undanskilja þá lækna frá vakt-
skyldu er náð hafa 55 ára aldri og það kjósa sjálfir.
Orðrétt segir í fjórða kafla samningsins:
4.1.3 Yfirvinnu- og vaktaskylda. Læknum skal
skylt að vinna yfirvinnu og taka vaktir þar sem þess
er þörf.
Læknir er þó undanþeginn vaktaskyldu frá 55
ára aldri.
4.4.4 Fráviksheimildir. Heimilt skal að haga vinnu
með öðrum hætti en í kafla þessum greinir (kafla
4), með skriflegu samkomulagi starfsmanna og for-
ráðamanna stofnunar. Einnig er heimilt að semja
við einstaka lækna um rýmkun á dagvinnutímabili
og ákveðið frjálsræði um hvenær vinnuskyldu er
gegnt.
Sjálfsagt hafa margir fagnað þessu, en hugsan-
lega er þetta skammgóður vermir fyrir ýmsa aðra
er vaktir þurfa að taka. Hér er ekki átt við lækna þá
sem af einhverjum ástæðum vilja haga vinnu sinni
þannig að vaktbyrði er mikil og í staðinn eru þeir
leystir út með lengri fríum á milli. Hér er átt við
lækna sem yngri eru en 55 ára og vilja eigi fjölga
vöktum þeim sem fyrir eru og á þetta víða við.
Á sjúkrahúsi því sem undirritaður starfar við eru
æði margir læknar annaðhvort orðnir 55 ára eða
nálgast þann aldur. Réttur þeirra sem vilja vera
undanþegnir vaktskyldu er skýr, en hvað með hina
sem eftir eru og vilja ekki fjölga vöktum? Ekki
verður hjá því komist að ræða þetta og leysa í kom-
andi samningum og er eitt af stóru málunum að
mati undirritaðs, bæði fyrir lækna sem og atvinnu-
rekendur (ríkið). Ljóst er að fjármagn er af skorn-
um skammti sem og vaktakvóti margra lækna, en
réttlætismál mikið að vaktabyrði verði ekki aukin
óeðlilega, ef margir læknar velja að nýta sér þessa
reglu. Sjálfsagt þýðir þetta að læknar verða að
draga úr stöðuhlutföllum sínum og fleiri læknar
verði ráðnir í kjölfarið. Líklegt verður að teljast að
æ fleiri læknar nýti sér rétt þennan þegar frá líður
og þeim læknum fer væntanlega fækkandi sem eiga
sitt eina athvarf á vinnustaðnum og hvergi annars
staðar vilja halda til eða dyngju hafa. Vissulega
eru á öllum reglum einhverjar undantekningar, en
almennt talað má áætla að þessi regla geti komið
all nokkurri óreglu á starf margra, nema tíman-
lega sé á henni tekið. Sjálfsagt telja margir að sá er
þetta ritar nálgist það að vera orðinn elliær, en hitt
má þó nefna að hann minnist enn með litlu stolti
þeirra tíma þegar hann tók 10-20 vaktir á mánuði
á sjúkrahúsum.
2. Rafræn sjúkraskrárkerfi
Annað mál sem nefna skal er tengt notkun og gerð
rafrænna sjúkraskrárkerfa á íslandi. Allt það mál
verður að teljast undarlegt með afbrigðum. Allir
þekkja vakninguna sem varð í tengslum við meint-
an gagnagrunn á heilbrigðissviði og í framhaldinu
átti að leysa flest ef ekki öll vandamál íslenska heil-
brigðiskerfisins; menn komust síðan smám saman
að því að hádegisverðurinn er aldrei ókeypis. Oft
ganga spár manna ekki eftir og nefna má í þessu
samhengi að um miðja síðustu öld var því spáð að
tölvur framtíðar yrðu á annað tonn og á svipuðum
tíma var ekki talin nokkur ástæða til þess að hinn
frjálsi maður hefði tölvu heima hjá sér.
Um nokkurt skeið hefur verið notast við
Sögu-kerfið hérlendis og þá bæði á sjúkrahúsum
(minni og stærri) jafnt sem heilsugæslustöðvum.
Undirritaður hefur reynt að afla sér upplýsinga
eftir hefðbundnum leiðum varðandi forsendur
þess að þetta kerfi er komið inn fyrir dyr ýmissa
stofnana en engin svör fengið, nema ef vera skyldi
að ekkert annað nothæft kerfi sé á markaðnum
eða álíka. Sömuleiðis að aðrir noti þetta og við
verðum einnig að gera slíkt. Lengi lifi samræming-
in í einokuninni á tímum hámarkslýðræðis. Öllum
læknum er vel kunnugt um sögulegar forsendur
kerfisins. Raunsannar upplýsingar liggja að minn-
sta kosti ekki ljósar fyrir fremur en ýmislegt annað
í kerfinu. Ekki er heldur séð að formlegt útboð
hafi farið fram á slíkum kerfum og ef það er rétt
er væntanlega um einhvers konar lögbrot að ræða.
Næst verst í þessu öllu er hitt að undirrituðum er
ekki kunnugt um að læknar hafi almennt verið
spurðir að því hvaða kerfi þeir vilji nota ellegar
hvernig slíkt kerfi ætti að vera. Enn verra er það
ef þeir ætla að sætta sig við Sögu-kerfið þegjandi
og hljóðalaust. Gamla svarið um það að læknar
286 Læknablaðið 2005/91