Læknablaðið - 15.03.2005, Blaðsíða 70

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SAGA LÆKNISFRÆÐINNAR
Sagan stendur hjartanu næst
Kransæðasjúkdómar í sögunnar rás
BengtW.
Johansson
Greinin sem hér birtist er að
mestu samhljóma fyrirlestri
sem höfundur hélt hér á landi
í boði Félags áhugamanna
um sögu læknisfræðinnar
30. október 2004. Greinin er
skrifuð á sænsku en þýdd af
Þresti Haraldssyni. Ljósmynd
af höfundi Mbl. Ömar
Óskarsson.
Höfundur er læknir og
starfaði lengi sem yfirlæknir
og aðstoðarprófessor við
hjartadeild háskólasjúkra-
hússins í Málmey, Svíþjóð.
Saga læknisfræðinnar er tíðum lítils virt fræði-
grein. Það er að ósekju. Finnski heimspekingurinn
G.H. von Wright segir svo í bók sinni Vísindin og
skynsemin: „Tilraunir mínar til að finna mér stað í
nútíðinni og setja stefnuna á framtíðina hafa alltaf
sótt sér efnivið í fortíðina." Sú sýn einskorðast
ekki við heimspekina. Churchill hélt því fram að
forsenda fyrir því að skilja samtíð sína og sjá fyrir
um framtíðina væri þekking á framvindu sögunnar.
Þessi aðferð er í fullu gildi í læknavísindum, ekki
síst í hjartalækningum.
Til hvers þarf að rannsaka sögu læknisfræð-
innar?
Saga læknisfræðinnar er í sjálfu sér áhugaverð,
meðal annars vegna þess að hún sýnir að sá sem
tiltekin meðferð eða sjúkdómseinkenni dregur
nafn sitt af er ekki alltaf sá sem fyrstur lýsti því. Á
nýafstöðnu alþjóðaþingi um sögu læknisfræðinnar
sem haldin var í Metaponto á Italíu var greint frá
dæmi um slíkt þar sem í hlut átti samgötun slagæðar
og kransæðar, CABG, en sú aðferð hefur verið
eignuð bandarísku læknunum Bailey og Green.
Árið 1964, fjórum árum áður en þeir félagar gerðu
sína uppgötvun, framkvæmdi V.J. Kolesov læknir í
Leníngrað - eins og St. Pétursborg hét þá - fyrstu
samgötunina milli slagæðar mammaria interna
og vinstri kransslagæðar. Tólf árum áður, árið
1952, hafði rússneski læknirinn V.P. Demikhov
gert fyrstu samgötunina á milli vinstri mammaria
interna og vinstri kransslagæðar í hundi. Annað
dæmi er svonefnt WPW-heilkenni en því var lýst
löngu áður en grein Wolf-Parkinson-White var
birt.
Nú á dögum er allt umreiknað til fjár. Saga
læknisfræðinnar er líka arðbær á þann mælikvarða.
Hægt væri að spara mikið fé sem rennur til rann-
sókna með því að fara skipulega í gegnum allar
fræðigreinar, ekki einungis þær sem birst hafa á
síðustu fimm árum heldur einnig eldri greinar.
Mörgum „nýjum“ aðferðum hefur nefnilega þegar
verið lýst. Að sjálfsögðu gerir tækniþróunin þá
kröfu að þessar aðferðir séu snurfusaðar og færðar
að nútímanum en þekking á eldri uppgötvunum
getur líka stýrt tækniþróuninni inn á réttar brautir.
Með því móti er hægt að nálgast takmarkið fyrr og
við það sparast rannsóknarfé.
Mynd 1. Vel varðveitt lík konu, að minnsta kosti 2200
ára gamalt, en hún er talin hafa verið af kákasískum þjóð-
flokki sem voru fyrstu íbúar Tarim árdalsins í vesturhluta
Kína.
í samfélagi nútímans verða nýjungar fljótt
að hátísku. Það gildir einnig um læknavísindin.
Vissulega verðum við að lifa í nútíðinni, en saga
læknisfræðinnar opnar augu okkar fyrir því að það
sem er talið óyggjandi sannindi í dag getur þurft
að víkja fyrir öðrum óhrekjanlegum sannleik strax
á morgun.
Með þessu er ég ekki að boða forstokkaða
íhaldssemi. Þvert á móti: „Hæfileikinn til að hugsa
öðruvísi í dag en í gær greinir þann vitra frá hinum
294 Læknablaðið 2005/91