Læknablaðið - 15.03.2005, Page 27

FRÆÐIGREINAR / KRÍLFISKIEITRUN
Krílfiskieitrun á íslenskum veitingastað
Guðrún Sig-
mundsdóttir
SÉRFRÆÐINGUR í
SMITSJÚKDÓMUM OG
SÝKLAFRÆÐI
Sigmundur
Magnússon
BLÓÐMEINAFRÆÐINGUR,
SÉRFRÆÐINGUR
í LYFLÆKNINGUM
OG BLÓÐSJÚKDÓMUM
Rögnvaldur
Ingólfsson
DÝRALÆKNIR
Ingibjörg Rósa
Þorvaldsdóttir
MATVÆLAFRÆÐINGUR
Vilhelmína
Haraldsdóttir
SÉRFRÆÐINGUR í
LYFLÆKNINGUM
OG BLÓÐSJÚKDÓMUM
Davíð Gíslason
SÉRFRÆÐINGUR í
LYFLÆKNINGUM
OG OFNÆMISSJÚKDÓMUM
Fyrirspumir og bréfaskipti:
Guðrún Sigmundsdóttir,
Sóttvarnasviði landlæknis-
embættisins,
Austurströnd 5,
170 Seltjarnarnesi.
gudnin@landlaeknir.is
Sími 510 1900, fax 510 1020.
Lykilorð: histamíneitrun,
túnfiskur.
Ágrip
Greint er frá fjórum tilfellum af krflfiskieitrun.
Þrír karlmenn sátu hádegisverðarfund á veitinga-
húsi í Reykjavík og borðuðu allir sama rétt, sam-
loku með hráum túnfiski. Allir þrír fengu svipuð
einkenni sem voru misslæm með hita og roða í
andliti og á höndum. Einkennin komu fljótt fram,
hjá þeim fyrsta áður en neyslu matarins var lokið
og hjá þeim síðasta tveimur tímum seinna. Önnur
einkenni sem þeir lýstu voru ákafur sviti, þorstatil-
finning og púlserandi hjartsláttur. Einkennin
hurfu án meðferðar eftir nokkra klukkutíma en
tveir mannanna fundu fyrir þreytu í nokkra daga
á eftir. Sýni voru tekin úr túnfiskinum og mældist
histamínmagn nægilegt til að valda einkennum
við neyslu fisksins. Einnig er greint frá tilfelli með
svipuðum einkennum eftir neyslu á niðursoðnum
túnfiski í blönduðu salati.
Krflfiskieitrun getur orðið eftir neyslu fiskteg-
unda með dökkt hold og hátt innihald af histidíni
en decarboxýlasi frá Gram-neikvæðum bakteríum
(til dæmis E. coli og Klebsíellá) breytir histidíni
í histamín. Algengasta fisktegundin er túnfiskur.
Mikilvægt er að greina frá eitrunareinkennum
sem þessum og bæta þannig greiningu tilfella. Auk
þess er unnt að koma í veg fyrir önnur tilfelli með
bættum geymsluaðferðum fisksins.
Inngangur
Síðastliðna áratugi má í auknum mæli sjá áhrif fjöl-
þjóðamenningar á íslenskt samfélag og koma þau
áhrif ekki síst fram í aukinni fjölbreytni í matarræði.
Hefð er fyrir neyslu hrás sjávarfangs hérlendis, en
hún hefur þó einna helst takmarkast við hákarl,
sfldarrétti, kaldreyktan og grafinn lax. Dæmi um
nýja rétti á borðum landsmanna í heimahúsum og
á veitingastöðum eru meðal annars sushi, ostrur
og hrár túnfiskur. Með neyslu nýrra rétta skapast
áður óþekktir áhættuþættir hérlendis sem eru þó
vel þekktir í öðrum löndum þar sem neysla þessara
rétta á sér lengri hefð. Orsakirnar geta verið eitran-
ir eða sýkingar sem mikilvægt er að læknar þekki og
geti greint þótt þær séu ekki mjög algengar.
Við viljum í þessari grein vekja athygli á eitur-
áhrifum sem geta komið fyrir við neyslu fisks með
dökku holdi (scombroid poisoning) (1). Þekktustu
tegundir hér á landi af þessu tagi eru fiskar af mak-
rflsætt (Scombridae), svo sem makrfll og túnfiskur.
Þaðan er nafn þessarar eitrunar komið en hún hefur
fengið heitið krflfiskieitrun á íslensku (2). Þótt
ENGLISH SUMMARY
Sigmundsdóttir G, Magnússon S, Ingólfsson R,
Þorvaldsdóttir IR, Haraldsdóttir V, Gíslason D
Scombroid Poisoning at an lcelandic
Restaurant
Læknablaðið 2005; 91:251-3
We report four cases of scombroid poisoning. During
a lunch meeting three males had the same dish: a club
sandwich with raw tuna. All developed erythema over
the face and neck within two hours of eating the tuna.
The severity of symptoms varied. Other symptoms
were profuse sweating, a feeling of intense thirst
and palpitations. The symptoms disappeared after
few hours. Samples obtained from the tuna revealed
histamine levels above the recommended FDA levels.
We also report a case with similar symptoms after
eating canned tuna in a mixed salad.
Scombroid poisoning has been associated with
the consumption of dark-fleshed fish with high levels
of histidine, which can be converted to histamine by
decarboxylase from Gram-negative bacteria in the fish.
The fish most often implicated is tuna. It is of great
importance to increase the awareness of this type of
poisoning for correct diagnosis and to prevent other
cases by improving storage.
Key words: scombroid poisoning, tuna.
Correspondence: Guðrún Sigmundsdóttir,
gudrun@iandtaeknir.is
makrfll og túnfiskur séu helst nefndir í sambandi
við þessa eitrun geta fiskar af öðrum ættum með
dökkt hold, svo sem sfld, ansjósa, sardína og jafnvel
lax valdið eitrun (3). Sameiginlegt þessum fiskteg-
undum er að í vöðvum þeirra er mikið af histidíni
(4). Bakteríur sem innihalda decarboxýlasa geta
umbreytt histidíni í histamín ef geymsluaðferðir
eru ófullnægjandi. Helstu bakteríur sem að þessu
stuðla eru E. coli, Proteus og Klebsíella en fleiri
bakteríur koma einnig til greina (5). Efnahvörfin
gerast hratt og getur töluvert af histamíni myndast
á þremur til fimm klukkustundum ef fiskurinn er
geymdur við hitastig yfir 4°C (3) eða í tvo til þrjá
tíma við 20°C (5). Talið er að histamínið valdi eitr-
unareinkennunum þótt ekki sé útilokað að önnur
eiturefni myndist við rotnun í fiskinum (putrecine,
cadaverine). í þessari grein er greint frá fjórum til-
fellum histamíneitrunar sem upp komu eftir neyslu
túnfisks á veitingahúsum í Reykjavík.
Sjúkratilfelli 1
Föstudag einn í febrúar 2004 sátu þrír menn á
Læknablaðið 2005/91 251