Læknablaðið - 15.03.2005, Page 74

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LYFJAMÁL
Kostir og gallar nýrrar kynslóðar húðlyfja. Ekki undralyf fyrir alla
Gísli Ingvarsson
Höfundur er húð- og kynsjúk-
dómalæknir og starfar í lækna-
stöðinni Lágmúla 5,
108 Reykjavík.
Þegar ný lyf koma á markað verða pjarnan tíma-
mót sem læknar gerðu sér ekki grein fyrir að væru
framundan. Þegar cox 2 lyfin komu á markað var
ýtt til hliðar þekktum og þrautreyndum lyfjum
ekki vegna þess að cox 2 lyfin væru áhrifameiri á
raunverulega ábendingu við gigtar- og verkjaein-
kennum heldur vegna minni meltingarfæravanda-
mála. Magablæðingar sem reyndar er alvarleg
aukaverkun var gerð að höfuðástæðu þess að ávísa
skyldi hinum nýju cox 2 lyfjum. Nú höfðu læknar
öðlast talsverða reynslu og færni við að greina og
kljást við magablæðingar og/eða blóðtap af völd-
um cox ql lyfjanna og vera má að rannsóknarkostn-
aður við eftirlit þessa sjúklingahóps hafi verið
verulegur og því full réttlætanlegt að finna önnur
lyf. Það er að minnsta kosti ljóst að við markaðs-
setningu nýju cox 2 lyfjanna voru aukaverkanir frá
meltingarfærum það sem á endanum seldi okkur
þessi lyf. Það byrjaði allt í smáum stíl en þessi lyfja-
flokkur fékk síðan sterka markaðsstöðu hjá lang-
veikum gigtarsjúklingum. Við hefðum seint fengið
niðurstöður um lífshættulegar aukaverkanir þessa
lyfjaflokks ef framleiðendur sjálfir hefðu ekki
framkvæmt framsæjar rannsóknir sem áttu helst
að sanna ágæti lyfjanna við að fyrirbyggja ristil-
krabbamein. Áður en svo langt varð komist bentu
niðurstöður til óvæntra og alvarlegra aukaverkana
á hjarta og æðakerfi sem hefur valdið miklum óró-
leika og kvíða á meðal sjúklinga. Cox 2 lyfin eru
samt sem áður ágætis lyf notuð á réttar ábendingar
af kunnáttufólki. Einungis gigtarlæknar ættu að fá
að ávísa þessum lyfjum um sinn og aðrir, einsog
heimilislæknar, í samstarfi við þá.
Það er í ljósi þessara atburða sem ég verð að
benda á ný húðlyf á markaði sem eru líka ágætis lyf.
Lyf sem ætluð eru til notkunar á bólgusjúkdóma í
húð. Exem er algengasti bólgusjúkdómurinn og í
þeim hópi eru „langveikir“ og oft erfiðir einstak-
lingar með barnaexem. Barnaexem getur verið
andstyggilegt. Það líkist geðrænum vandamálum
á þann hátt að einkenni barnsins leggjast þyngra
á foreldrana en meðvitund sjálfs sjúklingsins um
vandann segir til um. Það er því afar mikilvægt fyrir
foreldra að nota lyf oft og reglulega. Snemma og
hiklaust. Fljótvirkustu bólgueyðandi lyfin sem við
höfum uppá að bjóða eru „sterarnir". Flokkaðir
frá I-IV eftir styrk. Það er skemmst frá því að segja
að töluverður ótti er á meðal foreldra að nota þessi
lyf vegna aukaverkana, aðallega húðþynningar.
Þessi ótti er einsog annar ótti oftast óskynsam-
legur en afar tælandi. Samkvæmt margra reynslu
er óttinn byggður á misskilningi og þegar foreldrar
hafa fengið málin útskýrð nægilega ná flestir bæði
tökum á óttanum og lyfjameðferðinni. Nú er ekki
svo að skilja að þessi lyf séu almáttug né óskeikul
og því þörf á valmöguleika. Þegar ný bólgueyðandi
lyf komu á markaðinn undir heitinu Elidel (pim-
ecrolimus) annars vegar og Protopic (tacrolimus)
hins vegar gátu allir glaðst sjúklinganna vegna. Það
eru til þarfar ábendingar fyrir þessi lyf. Það eru
hins vegar ábendingar sem húðsjúkdómalæknar
einir nota. Barna- og ofnæmislæknar fá ekki þessar
ábendingar inn á sitt verksvið eða svo sjaldan að
best er fyrir sjúklinginn að vísa málinu strax til
húðsjúkdómalæknis. Ábendingarnar geta verið
snertiofnæmi fyrir sterum! Blóðhlaup (flushing) í
andlitshúð sem talið er vera exem en er aukaverk-
un af millisterkum og sterkum sterum. Exem sem
svarar ekki sterameðferð. Það þarf að greina betur
og það gera húðsjúkdómalæknar best. Ábending
sem er oftast ógild (not valid) er ótti sjúklings eða
foreldris við notkun á sterum. Hvað þá heldur ótti
læknis við stera, sem er alls ekki óvanalegt.
Um þessar mundir fer fram sala á nýju bólgu-
eyðandi lyfjunum sem er eðlilegt og óhjákvæmi-
legt. Markhópar eru þeir læknar sem meðhöndla
sjúklinga með húðvandamál: Heimilislæknar og
barnalæknar fyrir utan húðsjúkdómalæknana.
Hvað gerist ef þessi lyf ná undirtökunum í meðferð
á húðsjúkdómum barna? Kostnaður við lyfjameð-
ferð er alltaf álitamál og dýr lyf geta verið sparn-
aður ef allt er tekið með í reikninginn. Vissulega
eru nýju lyfin dýrari en ég vil ekki að þessu sinni
gera það að frábendingu. Húðsjúkdómalæknar
hafa lengi og oft ávísað samskonar lyfjum á
töfluformi (systemískt) og þekkja áhrif þeirra á
ónæmiskerfið jafn vel og nýrnalæknar og gigtar-
læknar. Húðin er undir miklu álagi sem ónæmis-
kerfið hefur sífelld afskipti af. Eitt af verkefnum
ónæmiskerfisins er að halda niðri frumubreyting-
um sem geta valdið krabbameini. Við vitum að
„ekki-stera“ ónæmisbælandi lyf hafa í för með sér
aukna tíðni húðkrabbameina og forstigsbreytinga
í flöguþekju. Ekki vegna skammtíma ábendinga
heldur langtíma notkunar. Hver hefur sagt að að
þessi krabbameinsvaldandi áhrif séu ekki til staðar
séu lyfin borin á húðina eingöngu? Mér vitanlega
hefur enginn haldið slíku fram. Enda málið aldr-
298 Læknablaðið 2005/91