Læknablaðið - 15.07.2006, Qupperneq 34

UMRÆÐA & FRÉTTIR / AF SJÓNARHÓLI STJÓRNAR LÍ
Mikill er máttur orðsins
Birna Jónsdóttir
birnajon@sininet. is
Höfundur er röntgenlæknir og
gjaldkeri í stjórn LÍ.
I pistlunun Af sjónarhóli
stjórnar birta stjórnarmenn LÍ
sínar eigin skoðanir en ekki
félagsins.
Afkomendur landlausra Norðmanna sem kyn-
bættu stofninn með írskum prinsessum stæra sig
af gullaldar tíma landsins, söguöld. Varla hefur
þjóðin unnið meiri afrek en að rita sögu þess tíma
og hefur henni lengst af verið tekið sem guðspjöll-
unum, og orðsins list mærð mest allra lista.
Frækileg fannst mér frammistaða íslensks fræði-
manns árið 2000 á Víkingaráðstefnu á Smithsonian
safninu í Washington DC. Þar höfðu fornleifafræð-
ingar, mannfræðingar, landafræðingar og ýmsir
fleiri náttúrufræðingar sýnt línurit um plöntur,
dýralíf, myndir af rústum og fornleifauppgreftri á
L’anse aux Meadows á Nýfundnalandi sem sönnun
þess að Leifur heppni hefði fundið Ameríku. Gísli
Sigurðsson las úr handritum.
Orð eru til alls fyrst. I upphafi var orðið. Við
orðum hugsanir okkar. Orð eru rnjög misfögur,
sum hljómfögur meðan önnur lýsa fegurð. Líka eru
til orð sem eru óþjál, hörð og meiðandi. Gamall
móðurmálskennari minn sem ég rifjaði upp kynni
við gegnum Endurmenntunarstofnun Háskóla
íslands kenndi að eitt af sérkennum íslenskunnar
væru lýsandi orð.
Eg hef verið að velta því fyrir mér hvernig heiti
á umfangsmestu sjúkrastofnunum landsins verða
til. Hver er hugsunin bak við þessar nafngiftir og
hverju lýsa þær?
Mér finnst eins og sum heitin séu beinlínis til
þess fallin að reisa múr milli innviða og þeirra sem
eru úti í þjóðfélaginu. Sennilega til að halda þeim
fyrir utan. Ekki er óalgengt að fólk sem þarf að
sækja þangað finni sig lítt velkomið og lítil virðing
sé fyrir því borin og innkallaðir sjúklingar gerðir
afturreka.
Endurteknar nafnabreytingar eru á starfs-
stéttum innan heilbrigðiskerfisins sem ekki heitir
lengur heilbrigðisþjónusta. Margar hverjar eiga að
lýsa tilteknu starfi betur en geta í hreintungu-lýs-
andi tilburðum sínum leitt af sér óþjál heiti. Mér
finnst til dæmis betra að kalla mig röntgenlækni
en sérfræðing í læknisfræðilegri myndgreiningu.
Ætli það heiti hafi orðið til sem þýðing á enska sér-
greinarheitinu „Medical Imaging"?
Nýleg grein í Morgunblaðinu eftir ungan lækni
nefnist „Orðskrípið hátæknisjúkrahús“.
Ætli heitið hátæknisjúkrahús hafi orðið til af
brýnni þörf til að lýsa starfinu sem þar er unnið
eða átti almúginn að gleypa andann á lofti og
fyllast lotningu? Af hverju heitir sjúkrahús allra
landsmanna: Landspítali Háskólasjúkrahús við
Hringbraut? eða gömlu Hringbraut eins og sumir
segja. Landspítali Háskólasjúkrahús í Fossvogi,
stendur reyndar við Sléttuveg sem er gömul gata.
Starfsemin er að vísu ekki alveg nægjanlega vel
skilgreind að mati stjórnmálamanna sem snemma
á öldinni skipuðu fjölmenna nefnd sem skilaði
tæplega 90 síðna skýrslu á vordögum sem reyndi
að ná utanum skilgreiningar í spítalakerfinu. í
þeirri skýrslu sat nýorðinn félagsmálaráðherra
Jónína Bjartmarz í forsæti. Ein af aðalniðurstöðum
þar var að ómögulegt sé að líta á sjúkrastofnunina
án þess að skoða samhengi allrar starfsemi heil-
brigðisstétta.
Kerfi er samkvæmt íslenskri orðabók Menn-
ingarsjóðs handa skólum og almenningi útgefinni
1983:1 knippi;... 2 hnokkatré ... 3 fyrirkomulag ...
4 mælieining ... 5 hugarvíl.
I þriðju meiningu notað í samsetningunni heil-
brigðiskerfi þar er það hart, klippt og í skorðum og
ekki sérlega aðlaðandi.
Þjónusta í sömu orðabók útleggst: 1 vinna sem
e-r er ráðinn til að leysa af hendi fyrir annan ...
2 það að veita beina eða aðra aðstoð ... 3 kona
sem þvær og dyttar að fötum ... 4 guðsþjónusta
5 það að þjónusta og þá í merkingunni: 1 að veita
altarissakramenti ... 2 þjóna, annast stundarþörf
e-s, - þjónustan er mjúk, jákvæð og býður upp á
fjölbreytni.
Er óíslenskt að þjónusta? Ef okkur finnst það
þurfum við þá kannski að fara á námskeiðið sem
breytti ferðaþjónustu í París um árið þegar veit-
endum var kennt að sjá dollaramerki þegar þeir
hittu ameríska ferðamenn. Erum við að gleyma
því að sjúklingurinn er vinnuveitandi okkar og er
eitthvað að því að vera húsbóndaholl? Hvernig
önnumst við stundarþarfir hans best?
Eg dáist að tungumálinu okkar auðvitað af því
íslenskan er móðurmálið mitt og það tungumálið
sem ég þekki best. Ég vil að orðin sem notuð eru
um læknisverk og umönnun séu jákvæð.
Lokaspurning: hvert neðantalinna heita finnst
þér fallegast?
1. Hátæknisjúkrahús
2. Heilbrigðiskerfi
3. Heilbrigðisþjónusta
542 Læknablaðið 2006/92