Læknablaðið - 15.01.2010, Blaðsíða 7

Tómas
Guðbjartsson
tomasgud@landspitali. is
Höfundur er hjarta- og
lungnaskurðlæknir á Landspítala
og prófessor við læknadeild
HÍ, hann situr líka í ritstjórn
Læknablaðsins.
On-line publication of
the lcelandic Medical
Journal in English
Gudbjartsson T
Professor of Surgery
Department of Surgery
Landspitali University
Hospital
Vísindagreinar á ensku
í netútgáfu Læknablaðsins
Á síðustu árum hafa verið gerðar ýmsar breyting-
ar á Læknablaðinu með það að markmiði að gera
það aðgengilegra og læsilegra fyrir lesendur.
Auk þess hefur netútgáfan verið efld, en notkun
hennar fer vaxandi. Blaðið er nú skráð í alla
helstu gagnagrunna heilbrigðis- og lífvísinda, þar
á meðal gagnagrunna Medline, Web of Science
(ISI) og Scopus.1 Kjölfesta í útgáfu blaðsins eru
ritrýndar vísindagreinar, tvær til fjórar greinar
í hverju tölublaði. í nýlegri úttekt kom fram að
fjöldi ritrýndra vísindagreina í Læknablaðinu hefur
haldist tiltölulega óbreyttur síðustu fimm ár.2 Á
sama tíma hefur sést mikil aukning í birtingu
fræðigreina íslenskra vísindamanna í erlendum
vísindaritum. Því er ljóst að vaxtarbroddur í
vísindastarfi hér á landi hefur ekki skilað sér sem
skyldi á síður blaðsins.2 Einnig er umhugsunar-
efni að sumar sérgreinar birta sjaldan eða aldrei
vísindagreinar í blaðinu, jafnvel þótt rannsókna-
virkni sé mikil og birtingar í erlendum vísinda-
ritum tíðar. Höfundar leitast í staðinn við að
birta rannsóknir sínar í erlendum vísindaritum,
sem oftar er vitnað til og hafa stærri lesendahóp.
Þetta er skiljanlegt, ekki síst í Ijósi þess hve lítið
málsvæði íslenskunnar er. Á þessari þróun er þó
önnur hlið. Oft er um að ræða rannsóknir á íslensk-
um sjúklingum, jafnvel gerðar við séríslenskar
aðstæður. Einn helsti markhópur slíkra rannsókna
eru íslenskir læknar og heilbrigðisstarfsfólk. Því er
mikilvægt að niðurstöður þessara rannsókna komi
þeim fyrir sjónir. Læknablaðið er slíkur vettvangur.
Blaðið er gefið út í 1700 eintökum og berst öllum
læknum á íslandi. Því er auðvelt að ná til lækna úr
mismunandi sérgreinum. Auk þess hentar blaðið
ágætlega fyrir kennsluefni, enda fá flestir lækna-
nemar blaðið sent heim til sín. Loks er netútgáfa
blaðsins öllum opin og auðvelt að nálgast efni sem
áður hefur birst í blaðinu.
í ritstjórn Læknablaðsins hafa verið ræddar leiðir
til að koma betur til móts við íslenska höfunda og
um leið auka lestur blaðsins og streymi á innsend-
um greinum. í allmörg ár hefur verið boðið upp á
tvíbirtingu greina. Erlendar greinar eru þá birtar á
íslensku í Læknablaðinu með því skilyrði að erlenda
blaðið hafi gefið til þess leyfi sitt. Fáir hafa þó
nýtt sér þennan valkost, enda erlend tímarit sum
ekki jákvæð fyrir tvíbirtingu niðurstaðna. Nýlega
ákvað ritstjórn að bjóða höfundum upp á að birta
greinar á ensku í netútgáfu blaðsins. Skilyrði
fyrir slíkri birtingu er að greinin birtist jafnhliða
á íslensku í prentútgáfu blaðsins. Því er í engu
hvikað frá þeirri yfirlýstu stefnu blaðsins að hafa
prentútgáfuna á vandaðri íslensku. Fyrsta greinin
með þessu sniði birtist í október síðastliðnum3 og
fleiri greinar með enskri þýðingu eru væntanlegar.
í völdum tilvikum getur ritstjórn ákveðið að borga
slíka þýðingu, en annars fellur kostnaður við
þýðingu á höfunda kjósi þeir að fá greinina birta á
ensku. Um leið ætti áhugi erlendra vísindamanna
að senda inn greinar í blaðið að aukast.
Sumum gæti virst að hér sé um stórt skref að
ræða og vegið að íslensku útgáfunni. Sú er þó
ekki raunin. Ensk útgáfa vísindagreina í prentút-
gáfu Læknablaðsins hefur áður verið til umræðu4 og
vakti töluverð viðbrögð.5 Önnur íslensk vísindarit
hafa valið þá leið, til dæmis hið virta vísindarit
Jöklarannsóknarfélags íslands, Jökull, sem hefur
verið gefið út frá árinu 1951. í dag held ég að
flestir séu þeirrar skoðunar að Læknablaðið eigi
að vera á góðri íslensku og standa beri vörð um
notkun íðorða. Vönduð íslensk útgáfa þarf þó ekki
að standa í vegi fyrir netútgáfu á ensku. Vísir að
enskri útgáfu í Læknablaðinu hefur verið til staðar í
fjölmörg ár. Frá árinu 1950 hefur birst enskt ágrip
með íslensku prentútgáfunni og frá árinu 2007
hafa myndir og töflur á ensku birst í netútgáf-
unni. Þetta reyndust mikilvæg skref í því ferli að
Læknablaðið fékkst skráð á Medline árið 2005 og í
lok þessa árs í gagnagrunna Web of Science (ISI)
og Scopus. Að mínu mati er því eðlilegt að stíga
frekara skref og birta greinar í heild sinni á ensku
á netinu. Um leið er mikilvægt að tryggja að enska
netútgáfan sé aðgengileg í erlendu gagnagrunn-
unum og er slík vinna í gangi.
Heimildir
1. Bjömsson J. Drög að áfangaskýrslu. Læknablaðið 2008; 94:
443.
2. Guðbjartsson T, Sigurðsson E. Hverjir skrifa í Læknablaðið?
- Yfirlit yfir fræðigreinar síðustu fimm ára. Læknablaðið
2009: 95: 683-6.
3. Gunnarsson SI, Torfason B, Sigfússon G, Helgason H,
Guðbjartsson T. Árangur skurðaðgerða við meðfæddri
ósæðarþrengingu hjá bömum á íslandi 1990-2006.
Læknablaðið 2009; 95: 647-53.
4. Guðbjartsson T. Vangaveltur um framtíð Læknablaðsins sem
vísindarits. Læknablaðið 2002; 88: 471.
5. Sveinsson S. Um skurðlækna og gengi Læknablaðsins.
Læknablaðið 2002; 88: 578-9.
LÆKNAblaðið 2010/96 7