Læknablaðið - 15.01.2010, Qupperneq 16

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Tafla III. Tölfræðilega marktækur munur á næmi, sértæki, skilvirkni eða mælikvarða Youdens hjá þeim sem hafa CRP <6 mg/L og þeim sem hafa CRP 26
mg/L.
Allir þátttakendur, 89 Án tillits til CRP 60 þátttakendur CRP 26 mg/L 29 þátttakendur CRP <6 mg/L
Næmi Sértæki Skilvirkni Mælikvarði Næmi Sértæki Skilvirkni Mælikvarði Næmi Sértæki Skilvirkni Mælikvarði
% % % Youdens % % % Youdens % % % Youdens
Ferritin <20 pg/L 60 97 91 0,57 50 96 90 0,46 67 100 90 0,67
MCV <84 fL 60 89 84 0,49 83 87 87 0,70 44* 90 76 0,34
CHr <23 pg 43 99 89 0,42 43 99 89 0,42 33 100 79 0,33
sTfR >25,0 nmól/L 80 80 80 0,60 67 76 75 0,43 89* 90 90 0,79
sTfR-ferritín-vísir >18 80 92 90 0,72 67 89 87 0,56 89* 100 96 0,89
Mettun járnbindigetu 60 80 76 0,40 67 72 72 0,39 56 100* 86 0,56
<12%
Tómasartafla 93 82 84 0,75 100 69 73 0,69 86 100 94 0,86
Hún byggist á því að mæla samtímis sTfR, ferritín,
CHr og CRP, reikna sTfR-ferritín-vísi og skipta
sjúklingunum í fjóra flokka eins og kemur fram á
mynd 1.
í flokki 1 er meirihluti sjúklinga með blóðleysi
vegna bólgusvörunar (anemia of chronic disorder,
anemia of infection) og einnig sjúklingar með
blóðleysi af ýmsum öðrum orsökum, til dæmis
sumir sjúklingar með krabbamein, nýrnabilun og
innkirtlasjúkdóma.
í flokki 2 eru þeir sem hafa engar eða hverf-
andi litlar járnbirgðir en mynda enn eðlileg rauð
blóðkorn, hvort sem þeir eru nýlega búnir að
tapa járnbirgðum en hafa enn nægilegt jám til að
mynda blóðrauða eða hafa járntekju sem dugar
til myndunar blóðrauða en ekki til að byggja upp
járnforða. I flokk tvö lenda ennfremur sjúklingar
sem hafa nægar járnbirgðir en aukna myndun
rauðra blóðkorna, til dæmis vegna blæðingar eða
blóðrofs, og líka konur í síðari hluta meðgöngu.
í flokki 3 eru sjúklingar með dæmigert
járnskortsblóðleysi.
í flokki 4 eru sjúklingar með blóðleysi vegna
ófullnægjandi framboðs af járni til rauðkornskím-
frumna þó að járnbirgðir séu nægar. Það ástand
hefur verið nefnt starfrænn járnskortur (functional
iron deficiency) og stafar einkum af truflun á flutn-
ingi járns úr járnbirgðum til rauðkornskímfrumna.
Sjúklingar í þessum flokki hafa oft gagn af járngjöf-
um, með eða án epóetíns. Honum tilheyra sumir
sjúklingar með blóðleysi vegna bólgusvörunar eða
nýrnabilunar og sumir sjúklingar sem fá lyfjameð-
ferð gegn krabbameini. Miðjarðarhafsblóðleysi
(thalassemia) tilheyrir einnig þessum flokki.
Mælt hefur verið með járngjöf hjá öllum sjúk-
lingum í flokki 3, hjá öðrum í flokki 2 en þung-
uðum konum, sjúklingum með fjölgun á net-
frumum og sjúklingum með mergrangvaxtarheil-
kenni (myelodysplastic syndrome) og hjá þeim
sjúklingum í flokki 4 sem fá epóetín til þess að
bæta úr blóðleysinu.6'8 Árangur af jámgjöf getur
komið fram í því að CHr eykst og/eða að sTfR-
ferritín-vísir lækkar þannig að hnit sjúklingsins
hliðrast upp á við og/eða til vinsri á mynd 1, jafn-
vel á milli flokka og flytjast þá í flokk með hærra
CHr eða lægri sTfR-ferritín-vísi. Ef hnit sjúklings
sem fær epóetín hliðrast í gagnstæða átt getur það
bent til þess að starfrænn jámskortur sé til staðar
og þá gæti betri árangur fengist með því að auka
jámgjöf eða bæta henni við meðferðina.7'8
I vafatilvikum má hafa gagn af mælingu á CHr
til að greina á milli blóðleysis af völdum járnskorts
og blóðleysis af öðrum orsökum með því að gá
hvernig CHr breytist við jámgjöf.25 Þá er CHr mælt
fyrir jámgjöf og aftur nokkru síðar. Ef marktæk
hækkun verður á CHr staðfestir það jámskort og
gefur tilefni til frekari járngjafar. Þessa nálgun má
ef til vill nýta sér við orsakagreiningu blóðleysis
og byrja á því að mæla CHr. Ef niðurstaðan er <21
pg telst raunverulegur járnskortur staðfestur (ef
sjúklingurinn er af erlendum uppmna þarf fyrst
að útiloka Miðjarðarhafsblóðleysi). Sé niðurstaðan
>28 pg virðist járnskortur ekki vera orsök blóð-
leysis.6'8 Ef CHr er 21-28 pg gæti Tómasartafla
komið að gagni við að greina á milli starfræns og
raunverulegs járnskorts. Eirtnig mætti gefa járn
og mæla CHr aftur eftir til dæmis 2-4 daga eftir
járngjöf í æð eða 1-2 vikur eftir járngjöf um munn.
Ef CHr mælist þá eðlilegt eða að minnsta kosti 2 pg
hærra en áður bendir það til járnskorts en greinir
ekki á milli starfræns og raunverulegs járnskorts.
Notagildi þessarar aðferðar þarf að sannreyna
áður en hægt er að fullyrða hve mikið það er.
Nokkur atriði draga úr gildi þessarar könnunar.
Þátttakendur voru tilltölulega fáir og vægi
niðurstaðna þar af leiðandi minna en ella. Mat á
jámbirgðum í merg með smásjárskoðun er háð
skoðanda og æskilegt hefði verið að fleiri en
einn hefði rannsakað mergstrokin með tilliti til
járnbirgða. Ekki var í öllum tilvikum athugað
1 6 LÆKNAblaðið 2010/96