Læknablaðið - 15.01.2010, Side 37

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Fylgikvillar við keisaraskurði
Heiðdís
Valgeirsdóttir1
læknir
Hildur
Harðardóttir
fæðinga- og
kvensjúkdómalæknir'2
Ragnheiður I.
Bjarnadóttir1’2
fæðinga- og
kvensjúkdómalæknir
Ágrip
Inngangur: Tilgangur rannsóknarinnar var að
kanna tíðni fylgikvilla við keisaraskurði á
Landspítala og bera saman við tíðni erlendis.
Skoðaðir voru fylgikvillar sem upp komu í aðgerð
eða á fyrstu dögum eftir fæðingu.
Efniviður og aðferðir: Þýði rannsóknarinnar var
konur sem fæddu með keisaraskurði á Landspítala
frá 1. júlí 2001 til 31. desember 2002. Upplýsingum
um aðgerð og feril sjúklings í kjölfarið var safnað
á afturvirkan hátt úr mæðraskrá og sjúkraskrám
spítalans.
Niðurstöður: Á tímabilinu var framkvæmdur 761
keisaraskurður. Heildartíðni fylgikvilla var 35,5%.
Algengustu fylgikvillarnir voru blóðtap alOOO
ml (16,5%), hiti í sængurlegu (12,2%), rifa niður
frá legskurði (7,2%) og þörf fyrir blóðgjöf (4,3%).
Blóðgjöf var oftast þörf eftir bráðakeisaraskurð
á 2. stigi fæðingar eftir að áhaldafæðing hafði
verið reynd (20%) og hiti í sængurlegu og rifa frá
legskurði voru algengust eftir bráðakeisaraskurð
á 2. stigi fæðingar án áhaldafæðingar (19,4%).
Allir þessir fylgikvillar voru sjaldgæfastir við
valkeisaraskurð. Ekki var tölfræðilega marktækur
munur á öðrum fylgikvillum eftir því við hvaða
aðstæður aðgerð var gerð.
Ályktanir: Fylgikvillar í kjölfar fæðingar með
keisaraskurði eru algengir, einkum ef fæðing er
langt á veg komin. Mikilvægt er að vega og meta
á einstaklingsgrunni ábendingu fyrir aðgerð og
upplýsa sjúkling á viðeigandi hátt.
Inngangur
Undanfarna áratugi hefur tíðni keisaraskurða
aukist jafnt og þétt hér á landi sem og annars staðar.
Árið 1950 var tíðni fæðinga með keisaraskurði hér
á landi um 1% en árið 2006 um 17,5% og hefur
verið nánast óbreytt síðastliðinn áratug.1 Ýmsar
orsakir liggja að baki aukinni tíðni keisaraskurða.
Á þessum tíma hafa skurðaðgerðir almennt orðið
öruggari til dæmis vegna bætts aðgengis að blóði
og blóðhlutum, með tilkomu betri sýklalyfja,
vegna framfara við deyfingar og svæfingar og
því er skurðaðgerð í hugum almennings almennt
talin mun léttvægari en áður var. Aukin tíðni
fjölburafæðinga, hærra hlutfall frumbyrja og
síðast en ekki síst, hærra hlutfall fæðandi kvenna
með ör í legi eftir fyrri keisaraskurð hefur átt
sinn þátt í að auka tíðni keisaraskurða. Á síðustu
árum hefur aukist að konur óski eftir fæðingu
með valkeisaraskurði án þess að læknisfræðileg
ábending sé til staðar. Oftast er ósk um fæðingu
með valkeisaraskurði komin til vegna erfiðrar
reynslu af fyrri fæðingu en getur einnig verið
sprottin af ótta við hefðbundna fæðingu og
þartn sársauka sem fylgir og vegna hræðslu við
að skaða grindarbotn með truflun á starfsemi
blöðru og ristils, auk áhyggna af því að fæðing
um leggöng geti haft neikvæð áhrif á kynlíf.2-3
Erlendis eru algengustu ástæður fæðingar með
valkeisaraskurði fyrri fæðing með keisaraskurði,
sitjandastaða fósturs, ósk móður og fyrirsæt fylgja
en algengustu ástæður bráðakeisaraskurða eru
fósturstreita eða tepptur framgangur á 1. eða 2.
stigi fæðingar.4
Rannsóknir hafa sýnt að tíðni fylgikvilla við
keisaraskurði sé um 21,-4-35,7%A 6 Helstu fylgi-
kvillar eru hiti eftir aðgerð, sýking í skurðsári,
sýking í legi, blóðmissir >1000ml, þörf á blóðgjöf
og þvagfærasýking.5"12 Dæmi um sjaldgæfa en
alvarlega fylgikvilla eru legnám í kjölfar keisara-
skurðar, segamyndun í bláæðum og blóðrek í
lungum.4'61214 Ýmsir þættir geta haft áhrif á fylgi-
kvilla, svo sem lengd meðgöngu, ofþyngd móður,
hár aldur móður og einnig skiptir máli hver
ábending var fyrir aðgerðinni.5-12 Tíðni fylgikvilla
hefur reynst vera lægri við valkeisaraskurði en
bráðakeisaraskurði.12'13 í einstaka tilvikum getur
reynst nauðsynlegt að gera T-skurð í leg (lóðréttan
skurð í miðlínu upp frá láréttum skurði í legi), svo
sem ef neðri hluti legs er illa þroskaður eins og oft
er við fyrirburafæðingu eða barn er í þverlegu og
legvatn farið. Slíkt inngrip getur haft í för með sér
aukna hættu á fylgikvillum, meðal annars meira
blóðtap, skurð í legháls, lengri sjúkrahúsdvöl og
eykur einnig hættu á legbresti ef konan verður
þunguð aftur.15
Megintilgangur þessarar rannsóknar var að afla
upplýsinga um tíðni fylgikvilla við keisaraskurði á
Landspítala og athuga hvort munur væri á tíðni
fylgikvilla eftir því á hvaða stigi fæðingaraðgerðin
var gerð. Þessar upplýsingar geta meðal annars
nýst heilbrigðisstarfsfólki við ráðgjöf til verðandi
mæðra þegar verið er að ræða um kosti og galla
LÆKNAblaðið 2010/96 37