Læknablaðið - 15.07.2011, Síða 39

UMFJÖLLUN O G GREINAR
Afleiðingar iyfjamisnotkunar
eru jafnvel cnn dýrari en
misnotkunin sjálfl sem kostar þó
ríkið mörg Imndruð milljónir á
ári, segir VUhjilmur Ari Arason
heimilislæknir.
meiri en á sambærilegum svæðum á
Norðurlöndunum."
Vilhjálmur segir að umræðan um
ofnotkun og misnotkun lyfja þurfi að
haldast í hendur til að hægt sé að koma
böndum á vandann, enda sé of mikil
notkun lyfja á vissan hátt líka til miska
fyrir þjóðfélagið eins og sýnt hefur
verið með sýklalyfin. „Rót vandans
er oft að finna í báðum tilvikum þar
sem þjónustunni er eitthvað ábótavant.
Margfalt álag á vaktþjónustuna miðað
við í nágrannalöndunum hefur sfnar
afleiðingar, enda erfitt að fara eftir
klínískum leiðbeiningum um lyfjaávísanir
þegar þannig er háttað og flestir fá sína
læknisþjónustu án aðkomu síns læknis.
Ömurlegasta myndin er þó
sú sem við sjáum þessa dagana
þegar allt virðist um seinan á
bráðamóttökunum þar sem auðvelt er
að þekkja rítalínsprautufíkla frá öðrum
sprautufíklum vegna fjölda stungufara
og slæmra sýkinga í stungusárunum.
Afleiðingar misnotkunar sem eru jafnvel
enn dýrari en misnotkunin sjálf og
kostar ríkið mörg hundruð milljónir
á ári í niðurgreiðslur á lyfjunum.
Gleymum því ekki að hér er samt um
gott lyf að ræða þegar notkun þess er
bundin við ávísun til sjúklings á réttum
forsendum, en það er jafn slæmt þegar
það er misnotað af einhverjum allt
öðrum en átti að fá lyfið eða ofnotað af
sjúklingnum sjálfum."
Ógnir í starfsumhverfinu
Eflaust hafa margir velt því fyrir sér
hvers vegna læknar skrifi út lyfseðla
fyrir einstaklinga sem augljóslega eru
fíklar og munu líklega misnota lyfið
fyrir sig eða aðra. Vilhjálmur segir
að læknar í heilsugæslunni verði oft
fyrir beinum og óbeinum ógnunum
af hálfu slíkra einstaklinga sem gera
allt til að komast yfir slík lyf, enda er
alvarleg fíkn skilgreind meðal annars
á þann veg. „í flestum tilfellum neitar
læknir að verða við slíkri kröfu en
kallar um leið yfir sig vandræði og
óvinsældir eins og gefur að skilja. Sem
í einstaka tilfellum endar með ofbeldi
eða alvarlegri ógn og hótunum. Óvissa
hefur líka skapast varðandi réttarstöðu
læknisins þar sem stundum er aðeins
orð gegn orði og mikið mál er að
ákveða ákæru til lögreglu. Akveðnar
verklagsreglur eru á mörgum stofnunum
varðandi það hvemig á að bregðast
við ógn gegn heilbrigðisstarfsfólki og
árásum. Öryggishnappar til að mynda,
áfallahjálp í framhaldinu og hvemig er
staðið eftirfylgd mála. Á Læknavaktinni
ehf gilda til dæmis ákveðnar reglur
um afgreiðslur ákveðinna lyfja og sum
em alls ekki afgreidd á þeirri vakt.
Þeir sem sýnt hafa af sér óábyrga
hegðun og verið með ógnanir fá ekki
afgreiðslu síðar án aðkomu lögreglunnar.
Vandamálið er engu að síður ávallt
yfirvofandi og rétt að almenningur
geri sér grein fyrir að þessi vandi
eykst í réttu hlutfalli við fjölda fíkla.
Steranotkun, sem einnig er algeng meðal
fíkla, er ekki til að bæta vandann og
sumir fíklar eru oft eins og tifandi
tímasprengjur. í sumum tilfellum hafa
læknar jafnvel kosið að hætta störfum
vegna þessara ógnana eða fært sig
um set. Á öðmm stöðum eins og á
slysa- og bráðamóttöku Landspítala
þarf lögregluvakt til að gæta að öryggi
starfsmanna."
Lyfjagáttin býður hættunni heim
Vilhjálmur Ari hefur bent á stóra
galla á núverandi lyfjaafgreiðslukerfi
í apótekunum og hversu erfitt er
fyrir heimilislækni að hafa sýn yfir
lyfjaafgreiðslu og lyfjanotkun sjúklinga
sinna þegar enginn sér hvað hinn gerir.
„Rafræna gáttin er aðgangur fyrir
rafræna lyfseðla til apótekanna. Eftir
að læknir hefur lagt lyfseðil inn í
LÆKNAblaðið 2011/97 435