Læknablaðið - 15.10.2012, Blaðsíða 43

Hún kvaðst dauðvona og tók loforð af heimilis-
fólkinu að brenna allar eigur hennar eftir dauða
hennar. Eftir dauða Þórgunnu hélt Þuríður eftir
sængurfötum hennar og ekki er að sökum að
spyrja, sauðamaður missir vitið og finnst dauður í
rúmi sínu einn morguninn og gengur aftur. Á jóla-
föstu eru sex heimilismenn dauðir og allir ganga
aftur. Áður en yfir lýkur eru draugarnir orðnir
12 og fylgja þeim alls kyns undur og skelfingar.
Tekur ekki fyrir draugaganginn fyrr en Snorri goði
ræður heimilisfólkinu að brenna allar fórur Þór-
gunnu og fenginn er prestur til að stökkva vígðu
vatni á híbýlin.
Þá vitnar Holck til viðskipta Grettis við hinn
sænska Glám í Grettissögu. Glámur deyr á dular-
fullan hátt, verður blásvartur og þrútinn á kropp-
inn, gengur þannig aftur og veldur miklum usla.
Grettir réð niðurlögum hans en gekk svo nærri sér
að hann var ekki samur maður eftir og þjáðist af
sjúklegri myrkfælni það sem eftir var ævinnar.
Holck dregur þær ályktanir af lýsingum á útliti
og hegðun persónanna í frásögnunum að hér sé
um lúsaflekkusótt að ræða, sem lýsir sér í blóð-
flekkjum þar sem æðaveggir í húð og líffærum
rofna. Einnig hafi sjúkdómurinn áhrif á mið-
taugakerfið og geti valdið óráði. Þetta útskýri blá-
svart litaraft og vitstola hegðun. Smitleiðin er með
fatalús og gat smitast hratt á milli manna ef búið
var þröngt og hreinlæti ábótavant. Dánartíðni er
um 50%.
Holck lýkur grein sinni með þeim orðum að
það sé freistandi að draga þá ályktun af þessum
lýsingum að á Islandi hafi komið upp faraldur
af lúsaflekkusótt árið 1000, en Eyrbyggja tiltekur
nákvæmlega hvenær Fróðárundrin gerast. Þetta
sé því hugsanlega fyrsta lýsingin á lúsaflekkusótt
sem fyrirfinnst í sögu læknisfræðinnar þó vissu-
lega geti sjúkdómseinkennin einnig átt við aðra
smitsjúkdóma.
Til fróðleiks má geta þess að Hafsteinn Sæ-
mundsson læknir hefur sett fram þá tilgátu að
dauðsföll og ofskynjanir heimilisfólksins á Fróðá
hafi stafað af sjúkdómnum ergotismus sem er
eiturverkun er hagar sér með svipuðum hætti og
lýst er í Eyrbyggju.
Heimildir
1. Nyttingnes O. Beltefri psykiatri pá Island. Tidsskr Nor Legeforen
2011; 131; 1316-8.
2. Holck P. Flekktyfus pá sagatidens Island? Tidsskr Nor Legeforen
2011; 131; 2504-6.
3. Sæmundsson H. Lesbók Morgunblaðsins 1993; 13. mars: 10.
Vísinda- og
þróunarstyrkir
Haustúthlutun 2012
Vísindasjóður Félags íslenskra heimilislækna (FÍH) úthlutar styrkjum til vísinda- og
þróunarverkefna á sviði heilsugæslu tvisvar á ári.
Sjóðurinn veitir einnig sérstaka starfsstyrki til slíkrar vinnu.
Umsóknir um haustúthlutun 2012 þurfa að berast sjóðnum fyrir 20. október næst-
komandi og ber að skila rafrænt á þar til gerðum eyðublöðum til Margrétar Aðal-
steinsdóttur fmaaaa@lis.is), hjá Læknafélagi (slands, Hlíðasmára 8, 201 Kópavogi,
ásamt rannsóknar- og fjárhagsáætlunum eða framgangsskýrslu ef um endurum-
sókn sama verkefnis er að ræða.
Starfsstyrkir geta verið allt frá einum til 12 mánaða í senn. Upphæð styrks mið-
ast við fasta upphæð sem svarar til dagvinnulauna styrkþega og er þá tekið mið af
menntun og starfsaldri, þó aldrei hærri en sem svarar dagvinnulaunum yfirlæknis
í heilsugæslu. Sé styrkþegi starfandi á heilbrigðisstofnun innan heilsugæslunnar
leggur stjórn Vísindasjóðsins til að styrkurinn verði greiddur beint til þeirrar stofn-
unar. Á móti komi að forsvarsmenn stofnunarinnar sjái til þess að styrkþegi haldi
áfram starfi sínu, óbreyttum launum og réttindum, en fái jafnframt tíma til að sinna
rannsóknarstörfum á dagvinnutíma.
Við mat á umsóknum er lögð áhersla á að rannsóknarverkefnið sé á for-
sendum heilsugæslunnar. Sé um vísindaverkefni að ræða er einnig lögð áhersla á
tengsl rannsakenda við heimilislæknisfræði Háskóla (slands eða aðra akademíska
háskólastofnun í heimilislækningum.
Nánari upplýsingar veitir Jóhann Ágúst Sigurösson (iohsia@hi.is1
Stjórn Visindasjóös FÍH
Öldungadeildarfundir
haustið 2012
3. október
Jónas Elíasson, prófessor emeritus
„Hættan af gosum og flóðum úr Mýrdals og Eyjafjallajökli."
7. nóvember
Sveinn Einarsson, fyrrv. þjóðleikhússtjóri
„Hver drap Guðmund Karnban?"
5. desember
Friðþór Eydal
„Herspítalar á íslandi í síðari heimsstyrjöldinni"
12. desember
AÐVENTUFAGNAÐUR í Iðnó.

Jldungadeild
A-—' Laeknafélags fslands
LÆKNAblaðið 2012/98 547