Læknablaðið - 15.10.2012, Blaðsíða 32

Y F I R L I T
Lokaorð
Við Cp-þurrð í blóði er alger vöntun á Cp og ótvíræð merki um
járnraskanir í miðtaugakerfinu og utan þess. í PD er nokkuð gott
samhengi milli járnsöfnunar í svartsviðið annars vegar og minnk-
aðrar Cp-þéttni og oxunarvirkni í sermi hins vegar. Breytingar í
Cp-geni tengjast einnig að ætla má járnsöfnun í svartsviðið. Járn-
raskanir eru litlar eða engar utan miðtaugakerfisins við PD2 (sjá þó
46). Ef þéttni og virkni Cp er ámóta skert í svartsviði og er í sermi,
hljóta sérstakar aðstæður að valda því að járnraskanir við PD eru
nær eingöngu bundnar við miðtaugakerfið.
Minnkuð Cp-virkni gæti ein sér skipt verulegu máli við upp-
komu AD, en meðal margháttaðra greindra genbreytinga í síð-
komnum Alzheimersjúkdómi (langflest tilfelli AD) eru ekki stað-
festar breytingar á Cp-geninu;47 rannsóknin tók einnig til íslensks
efniviðar). Járn er ekki aukið í heilanum við AD með nokkurri
vissu.44 Því er rökrétt að ætla að járnraskanir í heila AD-sjúklinga
séu til orðnar vegna þess að járn og járnprótein hafi farið afvega af
réttum stöðum í heilanum og við það valdið þeim sjúklegu breyt-
ingum sem einkenna meingerð AD. Þá er á það að líta að kopar-
skortur í heila AD-sjúklinga getur valdið skerðingu á starfi margra
koparensíma annarra en serúlóplasmíns. Þetta er mikilvægt rann-
sóknarefni að kanna.
Skyldleikatengsl PD-sjúklinga eru mikil, meðal annars sam-
kvæmt íslenskri rannsókn.48 Því er mikilvægt að kanna hvort
og hvernig breytingar á Cp-geni kunna að tengjast þessu erfða-
mynstri. Enn fremur er nauðsynlegt að kanna hvern þátt aðrir
þekktir oxídasar í miðtaugakerfinu, sem að framan eru nefndir,
gætu átt í uppkomu AD og PD. Að síðustu skal bent á að með nú-
tímastofnfrumutækni ætti að vera unnt að greina hvort eða að hve
miklu leyti truflun í starfi Cp er meðfædd í AD og PD.49
Hvað er helst: Truflun í starfi Cp virðist tengjast uppkomu PD
og gæti verið liður í víðtækari truflunum á starfi koparensíma í
AD.
Þakkarorð
Sigurlaugu Sveinbjörnsdóttur taugasjúkdómalækni er þakkað ára-
langt samstarf. Kristínu Björgu Guðmundsdóttur dýralækni eru
þökkuð góð ráð og aðstoð við samningu handrits.
ENGLISH SUMMARY
Ceruloplasmin (Cp) and iron in connection with Parkinson’s disease (PD) and Alzheimer’s disease (AD)
Johannesson T1, Kristinsson J', Torsdottir G2, Snaedal J2
Ceruloplasmin, a multi-copper oxidase with four active copper atoms,
oxidizes Fe2* to Fe3* and concomittantly fully reduces oxygen to water.
The oxygenation of iron is a requisite for transferrin transport of iron
and keeping noxious Fe2* low. In the central nervous system (CNS) Cp
is mostly localized in end feet of astrocytes surrounding capillaries and
attached by a glycosylphosphatidylinositol-anchor. In aceruloplasm-
inaemia, a rare recessive hereditary disease, complete loss of Cp is
accompanied by disorders of iron metabolism and lesions in CNS and
outside. In PD Cp concentration and oxidative activity in serum are
significantly lowered with iron deposits and lesions in substantia nigra
and basal ganglia. Changes in Cp-genes might be causative in these
disorders. By inducing neuromelanin synthesis Cp may protect neurons
in substantia nigra. In AD Cp activity in serum, but not concentration,
is significantly lowered. Changes in Cp-genes have not been verified in
AD. Total amounts of iron are not increased in AD brains although iron
deposits and cortical lesions are numerous. Total copper is significantly
lowered in AD brains. This may result in defective synthesis of Cp and
other copper enzymes. - In conclusion, the defective Cp activity, asso-
ciated with iron disorders, is seemingly of importance in PD and also in
AD with other copper enzyme defects possibly involved.
Key words: Copper, ceruloplasmin, iron, aceruloplasminaemia, Alzheimer's disease, Parkinson's disease.
Correspondence: Jón Snædal, jsnaedal@landspitali.is
’The Department of Pharmacology and Toxicology, Medical Faculty, The University of lceland, Reykjavík, 2Department of Geriatrics, Landspítali - The University Hospital of lceland,
Reykjavík.
536 LÆKNAblaðið 2012/98