Læknablaðið - 15.03.2013, Blaðsíða 11

RANNSÓKN
Sjónskerðing og blinda
Reykvíkinga 50 ára og eldri
Reykj avíkuraugnrannsóknin
Elín Gunnlaugsdóttir12, læknir, Ársæll Már Arnarsson13, lífeðlisfræðingur, Friðbert Jónasson12, læknir
ÁGRIP
Inngangur: Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna algengi, 5 ára
nýgengi og orsakir sjónskerðingar og blindu miðaldra og eldri Reykvík-
inga.
Efniviður og aðferðir: Þátt tóku 1045 einstaklingar sem allir voru 50 ára
eða eldri og valdir með slembiúrtaki úr Þjóðskrá. Þátttakendur gengust
undir nákvæma augnskoðun árið 1996 og 5 árum síðar var hún endurtekin
hjá 846 sem þá voru á lífi. Sjónskerðing var skilgreind samkvæmt flokkun
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) sem besta-sjónskerpa (með
sjónglerjum ef þörf var á) á bilinu 3/60 til <6/18 eða sjónsvið sem nemur
a5° en <10° umhverfis miðjupunkt. Sjónskerpa sem nemur minna en 3/60
telst til blindu. Könnuð var orsök sjóntapsins i öllum augum sem reyndust
vera sjónskert eða blind.
Niðurstöður: Algengi sjónskerðingar var 1,0% (95% öryggismörk 0,4-1,6)
og blindu 0,6% (95% öryggismörk 0,1-1,0). Fimm ára nýgengi sjónskerð-
ingar var 1,1% (95% öryggismörk 0,4-1,8) og blindu 0,4% (95% öryggis-
mörk 0,0-0,8). Algengi sjónskerðingar meðal 60-69 ára þátttakenda var
0,6% en jókst upp i 7,9% þegar skoðaðir voru þátttakendur sem voru
orðnir áttræðir eða eldri. Aldursbundin hrörnun í augnbotnum var helsta
orsök sjóntaps, bæði við upphafs- og eftirfylgdarskoðun. Skýmyndun á
augasteini var aðalorsök vægari sjónskerðingar. Helstu orsakir sjóntaps
sem einskorðaðist við aðeins eitt auga voru latt auga og skýmyndun á
augasteini.
Ályktun: Algengi og 5 ára nýgengi sjónskerðingar og blindu eykst með
aldri. Aldursbundin hrörnun í augnbotnum var helsta orsök alvarlegs sjón-
taps en skýmyndun á augasteini var algeng orsök vægari sjónskerðingar.
Tímaritið Acta Ophthalmologica hefur gefið leyfi sitt fyrir tvíbirtingu þessa efnis. Það var birt áður í tveimur greinum:
Gunnlaugsdottir E, Arnarsson A, Jonasson F. Prevalence and causes of visual impairment and blindness in lcelanders
aged 50 years and older: the Reykjavík Eye Study. Acta Ophthalmol 2008; 86: 778-85.
Gunnlaugsdottir E, Arnarsson A, Jonasson F. Five-year incidence of visual impairment and blindness in older
lcelanders: the Reykjavík Eye Study. Acta Ophthalmol 2010; 88; 358-66.
’Augndeild Landspítala,
2læknadeild Háskóla
íslands, ^tilraunastofu
í taugavísindum,
Háskólanum á Akureyri.
Fyrirspurnir:
Elín Gunnlaugsdóttir
elingun@gmail. com
Greinin barst
26. nóvember 2012,
samþykkt til birtingar
30. janúar 2013.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Inngangur
Um 1950 áætlaði Guðmundur Björnsson augnlæknir
að um tíundi hver einstaklingur á aldrinum 80-85 ára
og að minnsta kosti fjórði hver maður yfir níræðu væri
blindur.1 Samkvæmt því var algengi blindu á íslandi
mun hærra en tíðkaðist í Evrópu og Norður-Ameríku.
Á seinni hluta áttunda áratugar síðustu aldar og fyrri
hluta þess níunda fóru fram tvær rannsóknir á augnhag
Islendinga. I Augnrannsókn Borgarness2 sem fór fram
1976-1978 rannsakaði Guðmundur Björnsson augn-
læknir um 60% bæjarbúa 40 ára og eldri og á árunum
1980 til 1984 ferðaðist Friðbert Jónasson augnlæknir um
Austfirði og skoðaði yfir 80% íbúa 43 ára og eldri á Eski-
firði, Reyðarfirði og í Neskaupstað.3 Algengi blindu í
þessum hópum var áætlað 2% í báðum rannsóknunum.
Næsta faraldsfræðilega rannsókn á augnhag íslendinga
var Reykjavíkuraugnrannsóknin sem hófst árið 1996.
Islendingar eru langlífir og meðallífslíkur okkar
við fæðingu eru 81,5 ár.J Samkvæmt mannfjöldatölum
Hagstofu Islands5 fjölgaði íslendingum, 50 ára og eldri,
um 50% frá 1996 til 2012 og vitað er að með hækkandi
aldri eykst algengi augnsjúkdóma.6'8 Blinda er lokastig
margra augnsjúkdóma og ætla má að sjónskertum og
blindum Islendingum fari fjölgandi og þörfin fyrir
augnþjónustu og almenna aðhlynningu muni aukast í
samræmi við það. Alvarlegt sjóntap eykur hættuna á
beinbrotum9 og kostnaður sjúkratrygginga vegna sjón-
skertra einstaklinga er hærri en vegna þeirra sem ekki
eru sjónskertir. Áætlað hefur verið að um 90% sjúkra-
tryggingakostnaðar sjónskertra sé ekki vegna augn-
þjónustu heldur annarra vandamála.10
Tilgangur þessa hluta Reykjavíkuraugnrannsóknar-
innar var að afla upplýsinga um sjónskerpu miðaldra
og eldri íslendinga og kanna hvaða sjúkdómar liggja
að baki alvarlegri sjónskerðingu og blindu. Hlutar af
niðurstöðum rannsóknarinnar hafa birst áður.12'13 Meg-
inniðurstöðurnar úr þeim greinum eru dregnar fram
hér því upplýsingar af þessu tagi eru mikilvægar þegar
skipuleggja skal forvarnir og áætla hversu umfangs-
mikla heilbrigðisþjónustu þessir einstaklingar koma til
með að þurfa.
Efniviður og aðferðir
Reykjavíkuraugnrannsóknin fór fram í september og
október 1996. Fimm árum síðar, í september og október
árið 2001, voru þátttakendur sem enn voru á lífi kall-
aðir í eftirfylgdarskoðun. Þátttakendur voru valdir með
slembiúrtaki úr Þjóðskrá yfir Reykvíkinga 50 ára og
eldri og samanstóð úrtakið af 6,4% þýðisins fyrir hvert
fæðingarár og bæði kyn. Af þeim 1635 sem safnað var,
náðist til 1379 og völdu 1045 að taka þátt í rannsókninni
árið 1996. Við eftirfylgd árið 2001 höfðu 86 einstaklingar
látist (8,2%) og 846 (88,2%) eftirlifendur kusu að taka
þátt. Allir þátttakendur gengust undir augnskoðun
LÆKNAblaðið 2013/99 123