Læknablaðið - 15.03.2013, Blaðsíða 13

RANNSÓKN
Mynd 2. Orsakir sjónskeröingar
sem er einskorðuð við annað augað
(46 einstaklingar, 46 augu).
l,7-8,3; p=0,001). Tæp 80% (eða 7 af 9) þeirra sem höfðu þróað með
sér sjónskerðingu árið 2001 höfðu betri sjónskerpu en 6/12 árið
1996.
Árið 1996 voru alls 46 einstaklingar með sjónskerðingu sem
einskorðaðist við eitt auga (4,4% algengi; 19 hægri augu og 27
vinstri augu) og 18 manns voru blindir á aðeins öðru auganu (1,7%
algengi; 5 hægri augu og 13 vinstri augu). Fimm árum síðar höfðu
28 einstaklingar (3,5% algengi; 17 hægri augu og 11 vinstri augu)
hlotið sjónskerðingu sem bundin var við eitt auga og 10 orðið
blindir (1,2% algengi; fjögur hægri augu og 6 vinstri augu ). Við
augnskoðun árið 2001 hafði sjónskerpa batnað um tvær eða fleiri
Snellen-línur í báðum augum hjá 12,9% og í öðru auganu hjá 26%
þátttakenda. Um þriðjungur þeirra sem hlaut bætta sjón á 5 ára
tímabilinu hafði farið í augasteinaskipti.
Þegar kannað var sjóntap sem var bundið við bæði augu, var
aldursbundin hrörnun í augnbotnum helsta orsök bæði sjónskerð-
ingar og blindu. Af 10 sjónskertum einstaklingum orsakaði aldurs-
bundin augnbotnahrörnun sjónskerðinguna í báðum augum hjá 5
manns en í einu tilviki var aldursbundin augnbotnahrörnun aðal-
orsökin í öðru auganu en bláæðalokun í sjónhimnu í hinu auganu.
Aðrar orsakir má sjá á mynd 1. Þegar einnig voru skoðaðir þeir
þátttakendur sem höfðu sjónskerpu á bilinu 6/18 til <6/12 mátti
sjá að 38,1% (8 einstaklingar, 16 augu) af þessu vægara formi sjón-
skerðingar stöfuðu af skýmyndun á augasteini. Af þeim sem voru
blindir á báðum augum árið 1996 olli aldursbundin augnbotna-
hrörnun blindunni í 5 af 6 tilvikum (83,4%) og einn var blindur
vegna bólgusjúkdóms í æða- og sjónhimnu (ctiorioretinitis).
Fimm árum síðar höfðu 5 einstaklingar (55,6%) hlotið sjón-
skerðingu vegna aldursbundinnar augnbotnahrörnunar, þrír
vegna skýmyndunar á augasteini (33,3%) og einn af völdum
sjónhimnuskemmda vegna sykursýki (11,1%). Aðeins þrír ein-
staklingar höfðu orðið blindir, einn vegna aldursbundinnar
augnbotnahrörnunar, einn vegna örs á hornhimnu og einn vegna
Lebers-sjóntaugarrýrnunar.
Mynd 2 sýnir orsakir sjónskerðingar sem er aðeins bundin
við annað augað. Latt auga var orsök sjónskerðingar í 43,5% til-
vika (20 augu af 46) og skýmyndun á augasteini í 30,4% (14 augu
af 46). Aldursbundin augnbotnahrörnun var sjaldgæfari orsök
og olli 10,9% (5 augu af 46) af sjónskerðingu sem aðeins var til
staðar í öðru auganu. Við eftirfylgdarskoðun 5 árum síðar var
skýmyndun á augasteini orsök sjóntaps í 50,0% tilfella (14 augu)
og aldursbundin augnbotnahrörnun í 32,1% tilfella (9 augu). Aðrar
sjaldgæfari orsakir sjónskerðingar í einu auga voru hornhimnu-
sjúkdómur (bullous keratopathy; tvö augu), æðalokun í sjónhimnu
(eitt auga), sjónhimnulos (eitt auga) og áverki (eitt auga).
Þegar könnuð var blinda sem var eingöngu bundin við annað
augað árið 1996 var latt auga orsökin í þriðjungi tilfella (6 augu af
18), gláka í 5 augum og aldursbundin augnbotnahrörnun í fjórum
augum. Aðeins einn einstaklingur var blindur á öðru auga vegna
áverka.
Umræða
Algengi og 5 ára nýgengi sjónskerðingar og blindu eykst með
aldri. Samkvæmt okkar niðurstöðum eru bæði algengi og 5 ára
nýgengi sjónskerðingar meðal 50 ára og eldri Reykvíkinga um
1%. Algengi blindu er 0,6% og 5 ára nýgengi 0,4%. Þegar tekið
er tillit til mismunar í skilgreiningum sjóntaps og augnsjúk-
dóma milli rannsókna eru niðurstöður Reykjavíkuraugnrann-
sóknarinnar svipaðar og sjá má í evrópskum,8 bandarískum6-22'23
og áströlskum7-24'25 rannsóknum á hvítum miðaldra og eldri ein-
staklingum. Þegar Reykjavíkuraugnrannsóknin hófst árið 1996
var algengi blindu 0,4% samkvæmt ársyfirliti Sjónstöðvar íslands
og algengi lögbiindu (sjónskerpa s6/60) var 0,6%. Þetta er örlítið
lægra algengi en í Reykjavíkuraugnrannsókninni, enda vel þekkt
að blinduskrár vanmeti að einhverju leyti blindu sökum þess að
erfitt getur verið að ná til þeirra sem búa á dvalarheimilum fyrir
aldraða, lifa við hreyfihömlun eða vitsmunalega hrörnun. Klein og
félagar sýndu fram á að þeir sem bjuggu á dvalarheimilum fyrir
aldraða voru 5 sinnum líklegri til að vera lögblindir en þeir sem
bjuggu á eigin heimili.22 Þátttökuhlutfall í Reykjavíkuraugnrann-
sókninni var hátt í öllum aldurshópum, nema meðal þeirra sem
voru 80 ára eða eldri árið 1996. Allir sem kusu að taka ekki þátt í
augnskoðuninni samþykktu þó að svara spurningalista og sýndi
sig að aðalástæða þess að þátttaka var afþökkuð var sú að margir
í elsta aldurshópnum voru of veikir eða hreyfihamlaðir til þess að
taka þátt en Reykjavíkuraugnrannsóknin var hátæknirannsókn og
ekki mögulegt að ferðast með tækjabúnað milli staða. Þekkt er að
LÆKNAblaðið 2013/99 125